مطالعه آرایه شناختی همتافت گونه چکچک شمالی (oenanthe oenanthe) با استفاده از داده های ریخت سنجی و مولکولی

گونه چکچک شمالی (oenanthe oenanthe) گونه ای متعلق به جنس چکچک می باشد که به دلیل گستره ی پراکندگی منحصر به فرد که تمام ناحیه جغرافیایی پالئارکتیک و نئارکتیک را در بر می گیرد و پوشش خاکستری رنگ در ناحیه پشت بدن از سایر گونه های این جنس جدا می شود. این گونه در حال حاضر دارای پنج زیرگونه به نام های o. o. oenanthe, o. o. libanotica, o. o. leucorhoa, o. o. seebohmi و o. o. phillipsi می باشد. برخی پرنده شناسان با تکیه بر خصوصیات ریخت شناسی، معتقدند زیرگونه o. o. phillipsi گونه ای مستقل می باشد و زیرگونه ی o. o. seebohmi را گونه ای ابتدایی معرفی می کنند. با توجه به اینکه نظریات فوق تنها بر پایه صفات ریختی بنا شده است، در این پژوهش سعی شده که علاوه بر پرداختن به مطالعات ریخت سنجی با استفاده از سه ژن cox1, 16srrna و rag-1 به بررسی وضعیت آرایه شناختی این همتافت گونه بپردازیم. در این مطالعه تعیین توالی ژن های اطلاع بخش میتوکندریایی cox1 با 616 نوکلئوتید برای 33 نمونه، 16s با 542 نوکلئوتید برای 38 نمونه و ژن هسته rag-1 با 948 نوکلئوتید برای 26 نمونه انجام شد. جهت انجام آزمایشات از نمونه های خون، پر و عضله مربوط به جمعیت های گونه چکچک شمالی متعلق به موزه های جانورشناسی آمستردام (zoological museum of amsterdam, zma) و موزه تاریخ طبیعی بریتانیا (british museum of natural history) استفاده شده است. نتایج تحلیل ریخت سنجی، آنالیز ممیزی و مولفه های اصلی و فنوگرام حاصل از آنالیز خوشه بندی، نشان داد که زیرگونه o. o. seebohmi در کنار سایر زیرگونه های گونه چکچک شمالی و بسیار نزدیک به زیرگونه o. o. libanotica قرار می گیرد و زیرگونه o. o. phillipsi رابطه نزدیکی با اعضای گونه چکچک شمالی ندارد. نتایج حاصل از تحلیل های مولکولی میانبرترین، محتمل ترین درخت و بیزین به وسیله ژن cox1 زیرگونه های چکچک شمالی را در دو کلاد اصلی قرار داد. زیرگونه seebohmi در هر دو کلاد در کنار سایر زیرگونه ها قرار داشت. نتایج حاصل از تحلیل درخت های میانبرترین، محتمل ترین و بیزین ژن 16s به طور قطع جدایی زیرگونه phillipsi را از سایر زیرگونه های چکچک شمالی تأیید کردند. شبکه هاپلوتایپی متعلق به ژن 16s نیز این نتیجه را تأیید کرد. زیرگونه seebohmi به همراه سایر زیرگونه های چکچک شمالی درون یک شبکه هاپلوتایپی قرار گرفت. بررسی های صورت گرفته با استفاده از ژن هسته rag-1 نشان داد میانگین فاصله ژنتیکی بین و درون زیرگونه ای در محدوده تغییرات درون گونه ای قرار دارد.