بازآفرینی کالبد کاخ ها و باغ های ازدست رفته دوران صفوی در اصفهان با اتکا به متون و اسناد(مطالعه موردی: کاخ ها و باغ های خیابان چهارباغ عباسی)

دوره صفویه از درخشان ترین دوره تاریخ معماری ایران است. مدت یک قرن و نیم اصفهان پایتخت شاه عباس و جانشینان او بود. در این دوره طولانی نکته ای که جلب توجه می کند، علاقه عموم پادشاهان این سلسله اعم از قوی و ضعیف و لایق یا بی کفایت به امر عمران و آبادی و ایجاد بناهای جدید و افزودن آن بر ساختمان های پیشین است و در این کار نوعی رقابت و اهتمام و کوشش بیشتر در به وجودآوردن آثاری باشکوه تر مشاهده می شود. از آن جا که خیابان چهارباغ یکی از مهم ترین و ارزشمندترین عناصر هویت بخش شهر تاریخی اصفهان محسوب می شود و در نوع خود اثری بی همتا و سندی بسیار بااهمیت در اثبات خلاقیت، اندیشه ورزی و توانمندی نیاکان ماست؛ بدیهی است نمی توان به کیفیت و جزییات آن بی اعتنا بود. هدف از این تحقیق، شناسایی ساختار کالبدی باغ ها و کاخ های از دست رفته دوران صفویه و بازآفرینی کالبدآن هاست. از آن جا که نشانه های فیزیکی این باغ ها و کاخ ها تا حدی باقی مانده است، بر اساس اطلاعات به دست آمده از متون و اسناد، به ویژه سفرنامه ها می توان به بازآفرینی متشابه واقع برای آن پرداخت تا حدی که راه گشای تحقیقات آینده باشد. این پژوهش هدف محور می باشد و برای آن فرضیه ای در نظر گرفته نشده است. روش تحقیق در این مقاله، روش تحقیق توصیفی- تاریخی است.از آنجا که اکثر نشانه های این باغ ها از بین رفته است، با جستجو در منابع تاریخی و سفرنامه ها و اسناد و مدارک به جا مانده از آن دوره ها و گویاسازی اسناد مصور کهن و از طریق مقایسه آن ها با یکدیگر و با بررسی تحقیقات پژوهشگران معاصر درباره ساختار معماری و شهرسازی در دوره صفویه در کتاب ها، مجلات، اینترنت و ... می توان به بیان ویژگی های این باغ ها و کاخ ها دست یافت و به پرسش هایی از قبیل اینکه کاخ ها و باغ های دوره ی صفوی در اصفهان دارای چه ویژگی هایی بوده اند و کلیت خیابان چهارباغ عباسی به چه صورتی بوده، پاسخ داده شود. درواقع توصیفاتی که درباره باغ ها و کاخ های این دوره در سفرنامه ها شده، بسیار مفصل تر از توصیفاتی است که در دوره های قبلی شده است و این کمک بزرگی به شناخت باغ ها و کاخ های این دوره تاریخی کرده است. برای درک این باغ ها از ترسیمی که کمپفر برای دولتخانه صفوی ارائه کرده و برخی از واقعیت های موجود، ازقبیل وجود مادی ها، وجود سردر باقی مانده از باغ خرگاه و کاخ هشت بهشت در باغ بلبل و ... و مطالب ارائه شده در متون و کتاب ها، استفاده شده است. یافته های تحقیق مبین آن است که ده باغ در این خیابان وجود داشته است و پلان همه باغ های این خیابان به جز باغ خرگاه به صورت مستطیل در دو جهت شرقی - غربی و شمالی- جنوبی بوده؛ همچنین این باغ ها به گونه های مختلف از نظر تعداد کوشک (دارای کوشک های متعدد تا بدون کوشک میانی) دیده شده است. استفاده از چادر در باغ خرگاه و کوشک هشت ضلعی هشت بهشت در باغ بلبل و قفس های باغ های شیرخانه و قفس خانه نمایانگر گونه های شکلی متعدد فضای مصنوع باغ های این خیابان بوده است.