اثر شرایط نگهداری بر کیفیت و تغییرات بیوشیمیایی بذر لوبیا رقم ناز

چکیده به منظور بررسی اثر شرایط نگهداری بذر شامل رطوبت بذر و دمای نگهداری برکیفیت و تغییرات بیوشیمیایی آن، بذرهای لوبیای رقم ناز با رطوبت 9، 12 و 15 درصد و در سه دمای 10، 20 و 25 درجه سانتی گراد برای مدت 315 روز نگهداری شدند. این آزمایش در آزمایشگاه علوم و تکنولو‍‍ ژی بذر و بیوتکنولوژی دانشگاه شهرکرد در سال های 1390-1391 بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد. فاکتور اول شامل زمان نگهداری در 7 سطح بود رطوبت بذر و دمای نگهداری هر کدام در 3 سطح به عنوان فاکتور دوم و سوم در نظر گرفته شدند که با 3 تکرار به اجرا در آمد. صفات مورد مطالعه شامل جوانه زنی استاندارد، درصد و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن گیاهچه، تعداد گیاهچه غیرنرمال، شاخص ویگور i، شاخص ویگورii، هدایت الکتریکی، جوانه زنی بعد از آزمون پیری است که هر 45 روز یکبار در مدت زمان های نگهداری 45، 90، 135، 180، 225، 270 و 315 روز اندازه گیری شد. همینطور تغییرات بیوشیمیای بذرها شامل اندازه گیری فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت کاتالاز و پراکسیداز و نیز میزان مالون دی الدئید و پراکسید هیدروژن به عنوان معیاری از زوال بذرها در پایان دوره نگهداری اندازه گیری شدند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که صفات کیفی بذر شامل جوانه زنی استاندارد، سرعت جوانه زنی، شاخص های ویگور، میزان هدایت الکتریکی، صفات جوانه زنی، بعد از آزمون پیری در بذرهای لوبیا تحت تاثیر زمان نگهداری قرار گرفتند و اغلب این صفات در زمان های بیشتر از 135 روز کاهش یافتند. اکثر صفات تحت تاثیر مقدار رطوبت بذر و نیز دمای نگهداری قرار گرفت. دماهای بالاتر و نیز درصد رطوبت های بیش از 12% در بسیاری از موارد صفات کیفی بذر را کاهش دادند و لذا توصیه می شود در نگهداری بذرهای لوبیا رطوبت بذر به کمتر از 12% و دما نیز به پایین تر از 20 درجه سانتی گراد کاهش یابد. مطالعه بر روی تغییرات بیوشیمیایی بذرها شامل فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت، کاتالاز و پراکسیداز و نیز مقادیر مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن نیز پس از طی دوره نگهداری آشکار ساخت که فعالیت این آنزیم ها در دماها و رطوبت های بالاتر در بذر های لوبیا کاهش محسوس یافت و از سوی دیگر در چنین شرایطی مقادیر مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن که معیاری از فساد و زوال در بذر ها هستند، افزایش می یابند. مطالعات روابط همبستگی بین این صفات با صفات کیفی و جوانه زنی بذر های لوبیا هم نشان داد که کاهش صفات کیفی و بنیه بذرهای لوبیا همبستگی مثبت و معنی داری با کاهش فعالیت آنتی اکسیدانتهای بذر و همبستگی منفی و معنی دار با افزایش مقادیر مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن دارد. کلمات کلیدی: کیفیت بذر، لوبیا قرمز، تغییرات بیو شیمیایی بذر، شرایط نگهداری بذر