بررسی و توصیف تکواژآرایی در زبان فارسی

رساله ی حاضر به معرفی رویکردهای مختلف به تکواژآرایی از جمله ساختواژه ی واژگانی کیپارسکی، رده شناسی، معنی شناختی بایبی و دستوری شدگی گیون می پردازد. اصول و مبانی این رویکردها بررسی و ساختمان فعل فارسی با رویکرد معنی شناختی بایبی مطابقت داده می شود. بایبی(1985) با معرفی اصول همبستگی و تعمیم واژگانی به بررسی مقوله های تصریفی در فعل پرداخته است. اصل همبستگی ترتیب مقوله-های تصریفی فعل را مشخص می کند. براساس این اصل هر مقوله یی که همبستگی معنایی بیشتری با فعل دارد نزدیک تر به پایه ی فعل ظاهر می شود در حالی که مقوله یی که همبستگی معنایی کمتری به فعل دارد دورتر از پایه ی فعل قرار می گیرد. اصل تعمیم واژگانی برخلاف اصل همبستگی معرف این است که مقوله یی که عمومیت بیشتری دارد همبستگی معنایی کمتری دارد و مقوله یی که تعمیم واژگانی کمتری دارد ، همبستگی معنایی بیشتری به پایه ی فعل دارد. اصل همبستگی از اصل تعمیم واژگانی مهم تر است و می تواند مبنای بررسی ترتیب وندها قرار بگیرد. سوال تحقیق این است که آیا براساس اصل همبستگی می توان ترتیب مقوله هایِ تصریفیِ فعل را در زبان فارسی تعیین کرد؟ با بررسی فعل های پنج متن نوشتاری از زبان فارسی امروزی و ارائه ی تحلیل های صوری و معنایی برای هر فعل، نحوه ی ترتیب تکواژهای تصریفی در هر فعل مشخص شده است. تحلیل معنایی فعل مقوله های نمود، وجه، زمان، جهت، شخص و شمار، نفی و تکواژ سببی ساز را در فعل زبان فارسی نشان می دهد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که ساختمان فعل زبان فارسی براساس اصل همبستگی قابل توجیه است اما ترتیب این مقوله ها در فعل فارسی با ترتیب ارائه شده از طرف بایبی متفاوت است.