بررسی پایداری و ناپایداری توسعه فیزیکی در مادرشهر ها نمونه موردی: شهر سنندج

چکیده: افزایش سریع جمعیت در قرن اخیر توسعه فیزیکی شهرها را به همراه داشته و کشور ایران نیز از آن بی بهره نبوده است، بطوریکه بر اساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس ومسکن کشور در سال 1390جمعیت شهرنشین بیش از 1/74 درصد جامعه را تشکیل می دهد. با افزایش جمعیت شهرنشین، شهر ها به سرعت تغییرات و دگرگونیهایی را پذیرفتند یکی از این دگرگونیها رشد فیزیکی شهر ها به صورتی نامتعادل و ناهماهنگ بوده است، یکی از پیامدهای گسترش فیزیکی شهر افزایش شاخکهای خزنده شهری بر اراضی پیراشهری که باعث مشکلاتی همچون: حاشیه نشینی، عدم پاسخگویی برخی خدمات و کاربری ها در شهر ها، ازبین رفتن اراضی کشاورزی، افزایش جمعیت شهرها، توزیع نامتناسب و ناسازگاری کاربری ها، گسترش شهر به جانب نواحی خطرناک و...خواهد بود. شهر سنندج نیز از این قاعده مستثنی نیست. این شهر به علت موقعیت مکانی ویژه از حوزه نفوذ وسیعی برخوردار است و به سبب مرکزیت اداری، سیاسی، اقتصادی، دانشگاهی تمرکز فعالیت ها و خدمات نقش مهمی در میان شهرهای استان را ایفا می کند. به همین سبب به طور مداوم بر گستره فضایی آن افزوده می شود وطی ده های اخیر رشدی شتابان و لجام گسیخته داشته و تحولات کالبدی و جمعیتی سریعی را تجربه کرده است. هدف این پژوهش پاسخ به عوامل موثر در رشد و توسعه فیزیکی- کالبدی شهر سنندج می باشد. بدین منظور عوامل موثر در رشد و توسعه شهر رادر قالب عوامل مختلف و طی دوره زمانی1390-1335مورد بررسی قرارگرفت تا مهمترین عامل در این گسترش را شناسایی همچنین پیشنهاداتی در راستای توسعه فیزیکی پایدار شهر ارائه می شود. روش تحقیق درپژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی بوده و با بهره گیری از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن به تحلیل چگونگی گسترش شهر پرداخته شده و برای ترسیم نقشه ها از نرم افزارarc gis استفاده شده است. نتایج به دست آمده از مدل آنتروپی شانون نشان می دهد که طی چند دهه اخیر گسترش فیزیکی شهر همچنان ادامه داشته و به صورت پراکنده و غیر متراکم بوده است. به کارگیری مدل هلدرن درمورد شهر سنندج نشان می دهد که در فاصله سال های 1386-1334 حدود 66درصد از رشد فیزیکی، مربوط به رشد جمعیت و34 درصد دیگر مربوط به رشد افقی شهر بوده است که به کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ناخالص زمین شهری منجرشده است. به همین دلیل باتوجه به موانع و محدودیتهای شهرسنندج در جهات مختلف، الگوی توسعه عمودی (با درنظرگیری ملاحظات اصولی در ساخت وسازها) به عنوان الگوی توسعه آتی شهرپیشنهاد شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که طرحهای توسعه شهری درایران درمجموع نتوانسته اند درجهت توسعه موزون و متوازن شهرها گام بردارند. بنابراین در روند تهیه این طرحها باید بازنگری صورت گیرد به نحوی که درعین توجه به اهداف کالبدی، اهداف اقتصادی و اجتماعی نیز مورد تأکید واقع شود. همچنین ازطریق توسعه درون بافتی شهر، کاهش عوامل مهاجر برانگیز( بویژه مهاجرت های روستا- شهری)، افزایش تراکم با حفظ اندازه معقولی از فشردگی می توان از گسترش و توسعه بی رویه شهرها جلوگیری نمود.