ارزیابی اثرات پروژه های آبخیزداری اجرا شده ( مطالعه موردی: پخش سیلاب تاسران استان همدان)

تغذیه مصنوعی آبخوان‏‏ها راهبردی برای تقویت و توسعه منابع آب زیرزمینی می باشد. با این‏ وجود ارزیابی این گونه طرح‏‏ها برای اجرای دقیق‏‏تر آن‏‏ها در آینده ضروری به نظر می‏‏رسد.حوزه آبخیز تاسران با وسعتی حدود 105200 هکتار در شمال استان همدان واقع شده است. در این تحقیق جهت بررسی تاثیر پخش سیلاب بر آب‏‏های زیرزمینی در مرحله اول از دو حلقه چاه شاهد و سه حلقه چاه آزمایشی استفاده شد. سطح آب زیر زمینی چاه‏‏های آزمایشی (با فرض اینکه پخش سیلاب اجرا نشده باشد) بر آورد گردید. مقادیر بر آورد شده با داده های اندازه گیری شده مقایسه گردید و تجزیه و تحلیل صورت گرفت. نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت اجرای پروژه پخش سیلاب بر سطح آب های زیرزمینی بود. در مرحله دوم تعداد 6 چاه پیزومتری در پایین دست حوزه (در جهت شیب) به عنوان چاه‏‏های آزمایشی و تعداد 6 چاه پیزومتری در بالادست منطقه (در خلاف جهت شیب) به عنوان چاه‏‏های شاهد انتخاب و به همراه داده‏‏های بارش منطقه با استفاده از آزمون من ویتنی آنالیز گردید. نتایج نشان داد با وجود این که داده های بارش منطقه در دوره قبل و بعد از اجرای پخش سیلاب تغییرات معنی داری نداشته و حتی به مقدار کمی در دوره بعد از اجرای طرح کاهش داشته است، ولی سطح آب در همه چاه های آزمایشی انتخاب شده در دوره بعد از اجرای طرح به طور معنی داری افزایش یافته است. این موضوع نشان دهنده تاثیر مثبت اجرای طرح پخش سیلاب مذکور روی سطح آب زیرزمینی می‏‏باشد. لازم به ذکر است که با توجه به بررسی‏‏های میدانی و تحقیقات محلی مشخص گردید که در دوره بعد از اجرای پخش سیلاب از نظر ساکنان منطقه، افزایش نسبت به برداشت از آب زیرزمینی صورت گرفته است. در ادامه تحقیق با توجه به این‏‏که ویژگی‏‏های خاک ممکن است تحت تاثیر پخش سیلاب قرار گیرند، تاثیر پخش سیلاب بر ویژگی‏‏های فیزیکی و شیمیایی خاک در عرصه پخش سیلاب تاسران بررسی گردید. برای این منظور تعداد 19 نقطه آزمایشی در عرصه پخش سیلاب و 5 نقطه شاهد، خارج از محدوده پخش سیلاب جهت نمونه برداری انتخاب شد. در این راستا مجموعا 24 نمونه خاک برداشت شد. بررسی ویژگی‏‏های فیزیکی و شیمیایی خاک نشان داد که با اجرای طرح پخش سیلاب درصد سیلت و رس در عرصه به صورت معنی‏‏داری افزایش و درصد شن و سنگریزه کاهش یافته‏‏اند. بنابراین می‏‏توان نتیجه گرفت که پخش سیلاب باعث تغییر بافت خاک می‏‏شود. همچنین اجرای پخش سیلاب منجر به افزایش معنی‏‏دار سدیم، پتاسیم و هدایت الکتریکی خاک شده است که باعث افزایش شوری ( هرچند این افزایش معنی‏‏دار نبود) می‏‏شود. بنابراین می‏‏توان گفت اجرای پخش سیلاب تا حدی باعث تخریب ویژگی‏‏های شیمیایی خاک نیز شده است. در این راستا مدیریت صحیح بار معلق و نمک‏‏های محلول برای جلوگیری از تخریب شیمیایی خاک مفید به نظر می‏‏رسد.