بررسی و نقد رویکرد فخر رازی در تفسیر آیات مربوط به اهل بیت (ع)

پژوهش حاضر به دیدگاه های تفسیری فخر رازی، یکی از مفسّران مهم و مشهور اهل سنّت در تفسیر آیات قرآنی مربوط به اهل بیت(، ولایت، امامت و سایر فضایل آنان اختصاص دارد، و نویسنده با استناد به روایات معتبر و مشهور مندرج در منابع روایی اهل سنّت به ردّ دیدگاه های تفسیری وی پرداخته است. او معتقد است فخر رازی به عنوان فردی تأثیرگذار در عقاید و افکار اهل سنّت، آیات مربوط به اهل بیت و شأن والای آنان را به درستی تفسیر نکرده و به صورتی معنادار و گاه مغرضانه از تفسیر این دسته از آیات طَفره رفته و نخواسته فضایل والای اهل بیت( را منعکس سازد؛ لذا به گونه غیر منصفانه با بی تفاوتی از تفسیر آن ها صَرف نظر کرده در حالی که در تفسیر آیاتی به مراتب کم اهمّیت تر از آن ها ذوق علمی و تحقیق فراوانی از خود بروز داده است. وی نخست با تعریف ترکیب "اهل بیت" از لِحاظ لغوی و اصطلاحی، دیدگاه سایر مفسّران سُنّی را در این باره مطرح کرده و درانطباق اهل بیت با ذرّیه پیامبر اسلام و فرزندان فاطمه زهرا( را ثابت کرده است. سپس به مهم ترین آیات نازل شده در شأن اهل بیت( و در رأس آن ها امیرالمومنین علی( مانند آیات تبلیغ، ولایت، مباهله، هادی، شاهد یا شهادت، صدق، اطاعت، امامت، صالح المومنین، انفاق، اعتصام، صلوات و... اشاره کرده و ضمن تفسیری اجمالی آن ها دیدگاه های تفسیری فخر رازی درباره آیات پیش گفته را نقّادی کرده است. وی با توجّه به شأن نزول این قبیل آیات، روایات تفسیری وارد شده از رسول اکرم در مفهوم و مصداق آیات که مربوط به اهل بیت پیامبر اسلام بوده، انطباق این آیات با شخصیت امام علی( و فرزندان معصوم ایشان یا حضرت فاطمه زهرا( را ثابت کرده و فضیلت های تأکید شده در آیات را تنها و تنها در شأن امام علی( و اهل بیت پیامبر قابل انطباق می داند. وی دیدگاه های تفسیری فخر رازی را غیر منصفانه و مغرضانه وصف کرده و در برخی موارد اعتراف های او را در پذیرفتن شأن و فضیلت اهل بیت منعکس کرده، زیرا گزیری از آن نبوده و در برخی موارد از اثبات بعضی فضایل مربوط به اهل بیت( برای خلفای سه گانه انتقاد می کند و آن ها را غیر مستند و غیر علمی برمی شمارد.