تحلیل حساسیت رویشگاه گونه گیاهی لاله واژگون و ارائه یک ناحیه بندی برای گردشگری و حفاظت در حوزه توف سفید استان چهارمحال و بختیاری

امروزه از منابع طبیعی به حد وفور بهره برداری می گردد تا جایی که به تخریب اکوسیستم ها منجر شده و در واقع جنگ بین اقتصاد و اکولوژی آغاز شده است. بشر به این نتیجه رسیده است که برای بهره برداری از منابع طبیعی باید حدی را در نظر گرفت تا به توسعه پایدار رسید. این تحقیق با هدف شناخت ویژگی های اکولوژیک محل های گسترش گونه لاله واژگون به منظور حفاظت از آن و توسعه گردشگری متناسب با ظرفیت برد محیط، به تحلیل حساسیت رویشگاه این گیاه بر اساس پارامترهای پوشش گیاهی و خاک و ارائه یک ناحیه بندی حفاظتی- گردشگری پرداخته است. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز توف سفید با مساحت کلی 12100 هکتار بوده که در فاصله تقریبی 170 کیلومتری شمال غرب شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است. مراحل انجام کار شامل شناخت انواع تیپ های گیاهی، بافت خاک و تهیه نقشه های مربوط به آنها، همچنین تهیه نقشه های شیب، جهت و مدل ارتفاعی، تعیین وزن پارامترهای اکولوژیکی، اجرای زون بندی نهایی حوزه با در نظر گرفتن اصول زون بندی و نظر کارشناسی بوده است. تحلیل های لازم توسط نرم افزار arc gis صورت گرفته است. نمونه برداری از پوشش گیاهی و خاک در هر یک از تیپ های گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک از طریق جمع آوری داده ها درون پلات های 4 متر مربعی در طول ترانسکت های 300 متری با فواصل نمونه برداری 60 متر صورت گرفته است. برای تعیین وزن عوامل اکولوژیک از روش ماتریس مقایسه زوجی استفاده شده است. سپس با توجه به زون بندی نهایی در حوزه توف سفید، پهنه های حفاظت و گردشگری شناسایی شده و در مناطق مستعد گردشگری سه نوع ظرفیت برد اکولوژیک فیزیکی، واقعی و موثر نیز محاسبه شده است. نتایج مربوط به تحلیل حساسیت رویشگاه لاله واژگون نسبت به ورود گردشگران در این نواحی نشان داد که به ترتیب عوامل پوشش گیاهی، خاک، درصد شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع دارای اولویت هستند. همچنین مطابق با زون بندی انجام شده، سه پهنه حفاظت (قرق کامل) با مساحت 09/607، حفاظت خاک همراه با چرای دام در حد ظرفیت برد با مساحت 7/3285 و گردشگری محدود در حد ظرفیت برد محیط (معادل تفرج گسترده) با مساحت 15/2451 هکتار در منطقه شناسایی شدند. بر اساس نتایج این تحقیق پهنه گردشگری متمرکز به گونه ای که دارای شرایط مطلوب جهت کشت گونه لاله واژگون در حوزه توف سفید باشد، یافت نشده و به عبارتی این فرضیه رد می گردد. نتایج محاسبات ظرفیت برد در ناحیه گردشگری محدود که به عنوان تفرج گسترده در نظر گرفته شده، نشان داد که ظرفیت برد واقعی با اعمال محدودیت های موجود در پهنه مذکور به میزان 10217 فرد در سال کمتر از ظرفیت برد فیزیکی به میزان 784370 نفر برآورد شده است. همچنین ظرفیت برد موثر در این ناحیه کمترین مقدار را به خود اختصاص داده است (5109 فرد در سال). به طور کلی مطابق با نتایج این پژوهش، رویشگاه لاله واژگون با مساحت بسیار کم (5/562 هکتار) در حوزه آبخیز توف سفید دارای اهمیت ویژه به لحاظ توسعه اکوتوریسم می باشد و باید از تخریب در این محل جلوگیری شود.