اوضاع تجاری ایران در دوره سامانیان، دیلمیان و غزنویان

ایران از دیرباز، نقطۀ ارتباطی مهمی برای اتصال قلمروهای گوناگون هم از طریق راه‏های خشکی و هم از جانب راه‏های دریایی به حساب می‏آمد. در قرون اولیۀ پس از ورود مسلمانان به ایران، پیش از تثبیت اوضاع سیاسی، جریان ارتباطات تجاری داخلی و همچنین ارتباط بازرگانی با خارج از مرزهای آن، دگرگون شد. با تشکیل دولت‏هایی در ایران همچون سامانیان (279ه.ق-389ه.ق)، دیلمیان (320ه.ق-447ه.ق) و غزنویان (351ه.ق-582ه.ق) و دیگر قدرت‏ها از اواخر قرن سوم هجری و تثبیت نسبی اوضاع سیاسی، آرامش و امنیت نسبی نیز برقرار گردید. به همین جهت، زمینۀ رشد موقعیت اقتصادی شهرها از جمله بازارها، صنایع و وجوه دیگر داد‏و‏ستد در نقاط مختلف ایران در مقایسه با دو قرن اول هجری فراهم شد و قدرت‏های حاکم کوشیدند که از راه کنترل و اعمال اقدامات لازم در جریان ارتباطات تجاری به‏ویژه اخذ مالیات‏های مختلف، به منافع بسیاری که در بالابردن ثروت و قدرت ایشان نقش سرنوشت‏سازی داشت، دست‏یابند. بدین ترتیب، ایران به عرصۀ رقابت‏های تجاری قدرت‏های آن‏زمان تبدیل شد. این پژوهش با هدف بررسی اوضاع تجاری ایران در دورۀ سامانیان، دیلمیان و غزنویان و بر اساس پاسخگویی به این سوال اصلی که روی کارآمدن این حکومت‏ها چه تأثیری بر اوضاع تجاری ایران داشته است؟ سامان دهی شده است و با توجه به جهات مختلف امر تجارت در این دوره و نقش و تأثیر حکومت‏های ایرانی تدوین گردیده است.