بررسی رده شناختی الگوهای ترتیب واژگانی گروه های نحوی گویش بلوچی سرحدّی میرجاوه

چکیده: "زبان بلوچی مانند زبان ها و گویش های فارسی، کردی، لری، تالشی، گیلکی و مازندرانی به گروه زبان های ایرانی غربی تعلق دارد" (ارانسکی،1386: 162). بلوچی سرحدّی یکی از گویش های زبان بلوچی است که در شرق ایران، در مناطق کوچکی از خراسان و گلستان و در نواحی جنوبی تر در سیستان و بخش های شمالی بلوچستان در اطراف زاهدان و خاش تکلم می شود (جهانی و کرن، 2009). در دیدگاه رده شناسی "طبقه بندی زبان ها و یا اجزای زبانی، بر اساس ویژگی های مشترک صورت می گیرد و همزمان وجوه اشتراک و تمایز میان زبان ها در یک چارچوب قاعده مند، مشخص می گردد" (والی ،7:1997). بنابراین مطالعه و مقایسه ساختارهای نحوی در زبان های متفاوت، به منظور یافتن اشتراک و افتراق میان زبان ها، می تواند حوزه مهمی از مطالعات رده شناسی را تشکیل دهد. در این راستا، از حوزه نحو گویش بلوچی سرحدّی میرجاوه، به عنوان گونه ای از زبان بلوچی، می توان ترتیب واژگانی انواع گروه های نحوی از جمله، گروه اسمی، گروه فعلی، گروه صفتی، گروه قیدی و گروه حرف اضافه ای را طبق پارامترهای رده شناختی زبان توصیف نمود. برای این منظور تعداد 5 مرد و 5 زن بالای پنجاه سال و بی سواد، به عنوان جامعه زبانی پژوهش حاضر انتخاب شده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که گویش بلوچی مذکور در حوزه انواع گروه های نحوی براساس دیدگاه رده شناسی زبان قابل توصیف است. بر این اساس، مشخص گردید که گروه اسمی در این گویش شامل دو رده گروه اسمی ساده و مرکب است. این گویش در ساختمان گروه اسمی ساده خود دارای هر دو ساخت هسته-پایانی و هسته آغازین است. همچنین به لحاظ نشانه گذاری هسته و وابسته هایش نیز گویش مذکور دارای هر دو ساخت هسته نشان دار (head-marking) و وابسته نشان دار (dependent-marking) می باشد، به طوری که در تصریف هایی مانند شمار، هسته را و در تصریف هایی مانند نشانه اضافی، وابسته را نشان دار می-کند. ترتیب واژگانی ساختمان گروه اسمی مرکب با توصیفات رده شناختی زبان های فعل پایانی درایر (2007) در این مورد همسو نیست. در ساخت گروه فعلی گویش مذکور در صورتی که وابسته هسته فعلی، مقوله های گروهی باشد، ترتیب هسته پایانی پایدار است، ولی اگر وابسته هسته فعلی بندهای متممی و قیدی واقع شوند، هسته آغازین است. گروه صفتی در این گویش از نوع هسته پایانی است، اما گروه قیدی و گروه حرف اضافه ای دارای هر دو ساخت هسته پایانی و هسته آغازین هستند.