کاربرد اشیاء در آیین بدرقه مسافر در ایران

امروزه در سرزمین کهن ایران، آیین¬ها و سنت¬ها و مراسمی وجود دارد که سینه به سینه و نسل به نسل از گذشته¬های دور منتقل شده است. آیین¬های باستانی همچون نوروز و مراسم دینی و مذهبی همچون ایام تاسوعا و عاشورا از مهم¬ترین و برجسته¬ترین آیین¬های ایرانی است. اما، فرهنگ غنی ایران، از آداب و رسوم کوچکی سرشار است که در زندگی روزمرۀ ما وجود دارد و کمتر به آن پرداخت شده است. آیین بدرقۀ مسافر، یکی از این آداب و رسوم زیباست که با اعمال و اشیاء مختص خود انجام می¬شده است. اشیاء و وسایلی همچون آیینه، آب، اسفند و کتاب آسمانی قرآن و غیره در بدرقۀ مسافر کاربرد داشته است که امروزه به¬جز قرآن و آب، از بقیۀ عناصر خبری نیست. در این تحقیق، سعی شده است ضمن پرداختن به هرکدام از اشیاء مورد استفاده در آیین بدرقۀ مسافر، آداب و اهمیت آن در گذشته بررسی شود. و با توجه به این که صنایع¬دستی به عنوان یکی از ارکان «فرهنگ مادی» می¬تواند در احیا و گسترش «فرهنگ معنوی»، یعنی آیین¬ها، نقش به¬سزایی ایفا کند، تلاش می¬شود با الگوبرداری از «سفالینه¬های کتیبه¬دار نیشابور»، کاسه¬هایی طراحی شود که مخصوص و منحصر به استفاده در بدرقۀ مسافر باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و شیوۀ گردآوری مطالب، بیشتر بر اساس مطالعات کتابخانه¬ای است که در این راستا، از کتب، مجلات و مقالات مردم¬شناسی، آداب و رسوم و تاریخ و سفرنامه¬ها بهره گرفته می¬شود. در بخش عملی نیز برای طراحی و ساخت «کاسه¬های بدرقه» از روش «قالب یک طرفه» و دست برای شکل دادن ظروف و برای لعاب¬کاری از روش «نقاشی زیر لعابی» استفاده شده است. واژگان کلیدی: آیین، بدرقۀ مسافر، سفر، سفال، ظروف کتیبه¬دار نیشابور.