بررسی تطبیقی مسأله تناهی ابعاد اجسام در منظر علامه حسن زاده آملی و فلاسفه مسلمان (ملاصدرا، سهروردی و ابن سینا)

این نوشتار، پس از تعریف بُعد و تناهی در اصطلاح های گوناگون، به تقریر نظریه ی تناهی ابعاد در فلسفه ی اسلامی ـ در موضع طبیعیات و در بحث از احوال جسم ـ از منظر ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا و به بررسی استدلال های مربوط می پردازد؛ و با اشاره به کاربرد نظریه در اثبات بعضِ مسائل طبیعی و مابعدالطبیعی، کتابشناسی نظریه در آثار ایشان هم ترسیم می گردد. پژوهش با پرسش علامه حسن زاده ی آملی از قائلان تناهی ابعاد پی گرفته می شود که اگر هر اثر، نمودار دارائی مؤثر خود است، و کلمات وجودی ـ که اطوار و شئون اسمائی او هستند ـ را نهایت نباشد، پس چه چیزی موجب نیل این بزرگان به این حرف شد که مجموع عالم جسم و جسمانی نفاد یابد؟ فرجام این سلوک علمی، پژوهشگر را از طریق استدلال عقلانی و با استمداد از آیات الهی به این نکته انتقال می دهد که کلمات عالم جسمانی غیرمتناهی است، و تناهی‏ ابعاد به تباهی است.