بررسی دیدگاه کشاورزان پذیرنده سیستم های آبیاری بارانی در گسترش و عدم گسترش این سیستم ها (مطالعه موردی: شهرستان بهبهان)

استفاده موثر و پایدار از آب برای کشاورزی به یک اولویت جهانی تبدیل شده که نیازمند راه حل های فوری در زمینه رقابت شدید بین بخش های مختلف می باشد. یکی از موانع اصلی در پیشرفت کشاورزی و توسعه روستایی در ایران مسئله کمبود آب است. استفاده بهینه از آب در افزایش محصولات کشاورزی یک کار اساسی در مناطق دارای اقلیم خشک و نیمه خشک مانند ایران است. روش های جدید آبیاری تحت فشار باعث صرفه جویی در مصرف آب و افزایش بهره وری آن می گردد. همچنین این فن آوری های مدرن و کارآمد می توانند در راستای افزایش تولیدات مزرعه و درآمد کشاورزان موثر باشند. راندمان آبیاری در آبیاری بارانی 80 درصد است. توسعه این سیستم ها با موانع فنی، اقتصادی و اجتماعی زیادی روبرو شده است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نقطه نظر کشاورزان در مورد موانع و عوامل ارتقا استفاده از سیستم های آبیاری بارانی می باشد (مطالعه موردی: شهرستان بهبهان در ایران). جامعه آماری این تحقیق کشاورزان دارای سیستم های آبیاری بارانی می باشد (150 نفر). پایایی پرسشنامه برای هر سازه به صورت جداگانه توسط ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که نتیجه بدست آمده برای همه شاخص ها بالای7/0 بوده، جهت تجزیه و تحلیل داده ها این پژوهش از ضریب همبستگی اسپیرمن، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که از نقطه نظر کشاورزان، مهم ترین متغیرهای موثر بر تصمیم کشاورز مبنی بر عدم استفاده از سیستم های آبیاری بارانی فقدان نظارت بر سیستم، سرمایه گذاری اولیه بالا جهت نصب و تهیه سیستم های آبیاری بارانی، سیاست گذاری ضعیف دولت، نارضایتی از سیستم های آبیاری بارانی، عدم بیمه سیستم و گرانی قطعات می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه مثبت و معنی داری بین متغیرهای وجود نهادهای اعتباری مناسب، سطح زیر کشت و منبع تأمین آب با میزان گسترش سیستم های آبیاری بارانی وجود دارد. همچنین رابطه منفی و معنی داری بین متغیرهای گرایش به ریسک کشاورزان و پایین بودن کیفیت قطعات با میزان گسترش سیستم های آبیاری بارانی بدست آمد. عدم اعتقاد به تاثیرات مفید روش های جدید آبیاری، حتی پس از پذیرش این نوآوری موجب عدم پایداری این نوآوری گردیده است. از نقطه نظر کشاورز، مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر اقدام کشاورز به گسترش سیستم های آبیاری عبارتند از: ملاقات با کشاورزی که از این سیستم ها استفاده می کند، افزایش تولیدات و غیره می باشد. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد مهم ترین عوامل موثر بر گسترش سیستم های آبیاری بارانی شامل: عوامل حمایتی- ترویجی (17%)، محیطی (16%)، اقتصادی (14%) و مهارت کاربر (13%) می باشد. همچنین مهم ترین عوامل موثر بر عدم گسترش سیستم های آبیاری بارانی به ترتیب اولویت در حوزه های هزینه های اقتصادی ناشی از نامناسب بودن زمین و سیستم (17%)، عدم مهارت و اعتقاد کشاورزان به سیستم های آبیاری بارانی (11%)، عوامل اقلیمی و نارضایتی ناشی از اجرای نامناسب سیستم (10%)، عدم وجود قوانین مناسب (8%) و عامل محدودیت اراضی (6%) می باشد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رگرسیون نشان می دهد که رابطه مثبت و معنی داری بین متغیرهای میزان سطح زیر کشت، منبع تأمین آب و وجود موسسات اعتباری مناسب با میزان گسترش سیستم های آبیاری بارانی وجود دارد. همچنین ارتباط منفی معنی داری بین متغیرهای کیفیت پایین قطعات یدکی و گرایش به ریسک کشاورزان با میزان گسترش سیستم های آبیاری بارانی وجود دارد. کلید واژه ها: آبیاری بارانی، تصمیم گیری کشاورز، پذیرش، گسترش، تحلیل عاملی، رگرسیون خطی، شهرستان بهبهان.