تقسیم‎بندی افزایشی تنوع گونه‎ای در رابطه با رژیم های مدیریت مرتع و متغیرهای محیطی

تغییرات تنوع گیاهی مراتع در مکان و زمان به نوع مدیریت و فاکتورهای محیطی غیر زنده بستگی دارد. لازمه فهم الگوهای مختلف تنوع گونه‎ای آنالیز و ارزیابی الگوهای تنوع در مقیاس‎های مکانی چندگانه می‎باشد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی تأثیر مدیریت چرای دام و عوامل محیطی بر مولفه‎های تنوع در مراتع غرب ایران در استان ایلام انجام شد. بدین منظور در این تحقیق از روش تقسیم‎بندی افزایشی برای مقایسه مولفه‎های تنوع گونه‎ای در طول مقیاس مکانی چندگانه استفاده شد. نمونه‎برداری از گونه‎های گیاهی در دو منطقه خشک (ریکا) و نیمه خشک (دالاب) انجام شد. در هر منطقه 8 سایت انتخاب و لیست¬برداری از گیاهان با استفاده از پلات‎های 2×2 متر مربع در 40 پلات انجام شد (در مجموع 80 پلات). علاوه بر ویژگی‎های پوشش گیاهی در هر پلات یک نمونه خاک نیز برداشت و عناصر نیتروژن کل، کربن، نیتروژن آلی ذره ای و کربن آلی ذره‎ای اندازه گیری شد. بر اساس روش تقسیم‏بندی افزایشی کل غنای گونه‎ای (r?) به مولفه‎های داخل نمونه‎ها (1?)، بین نمونه‎ها (1?) و بین مراتع (2?) تقسیم‎بندی شد. بررسی تأثیر افزایش مقیاس نمونه‎برداری بر مولفه های تنوع با استفاده از مدل پیترسولیموس (peter solymos model) در نرم‎افزار r و به‎منظور بررسی تأثیر مدیریت، اقلیم و اثر متقابل این دو فاکتور بر مولفه های تنوع گونه ای از آزمون آنالیز واریانس دوطرفه استفاده گردید. همچنین برای تعیین مهم‎ترین عامل تأثیر گذار بر مولفه‎های تنوع گونه‎ای از رگرسیون گام به گام استفاده گردید. نتایج این تحقیق آشکار ساخت که افزایش مقیاس نمونه‎برداری منجر به افزایش شاخص‎های تنوع آلفا و بتا می‏گردد. تنوع بین سایت‏های مرتعی (2?) با داشتن بیشترین مقدار از تنوع کل مهم‎ترین مولفه تنوع تشخیص داده شد که این امر ناشی از تفاوت ترکیب گونه‎ای مراتع با یکدیگر می‎باشد. نتایج به‎دست آمده نشان داد که مدیریت (چرای دام) باعث افزایش معنی‎دار مولفه‏های تنوع گونه‎ای در سطح پلات گردید و در سطح مرتع تأثیر معنی‎داری بر مولفه‏ها نداشته است. این در حالی بود که اقلیم فقط بر تنوع آلفا و گاما اثر معنی‎دار داشت که نشان دهنده تأثیر بیشتر مدیریت بر مولفه‏های تنوع گونه‎ای می‎باشد. بررسی تأثیر عوامل محیطی بر مولفه‎های تنوع نیز نشان داد که بارش دارای بیشترین همبستگی با مولفه‎های تنوع آلفا می‎باشد در حالی که بیشترین همبستگی تنوع بتا با ارتفاع و بیشترین همبستگی تنوع گاما با بارش بود. قرق کردن در مناطق خشک مفیدتر از مناطق نیمه خشک است. بنابراین تمام مولفه های تنوع می تواند با قرق کردن افزایش یابد.