بررسی اتنوبوتانی و پیش بینی زیستگاه مطلوب برخی از گونه های مهم مرتعی (مطالعه موردی: مرتع دیلگان، استان کهگیلویه و بویراحمد)

دانش بومی بخشی از فرهنگ یک سرزمین است که شیوه هایی از چگونگی سازگاری یک جامعه نسبت به شرایط زیست بوم را دربرمی¬گیرد. از آنجا که این دانش نتیجه سال¬ها تجربه و مشکل گشایی بر اساس آزمون و خطا بوسیله گروه¬هایی از مردم در حال فعالیت بوده است، لذا ایشان آن را اساسی برای تصمیم¬گیری¬ها و حل چالش¬های پیش روی خود قرار داده¬اند. اتنواکولوژی و اتنوبوتانی شاخه¬هایی از دانش بومی هستند که می¬توان آنها را مطالعه قاعده¬مند شیوه¬های مواجه و سازگاری انسان با محیط طبیعی و همچنین شناخت و استفاده از گیاهان قلمداد نمود. ثبت این دانش و همچنین شناخت و پیش بینی زیستگاه مطلوب گونه¬های با اهمیت در دانش بومی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این تحقیق که در مرتع دیلگان استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت، دامنه¬ای از روش¬های جمع¬آوری اطلاعات نظیر مصاحبه¬های باز، نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی به منظور ثبت دانش عشایر منطقه بکار گرفته شد و از اطلاعات کسب شده فیش برداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی بر اساس هدف تحقیق صورت پذیرفت. در ادامه از شاخص¬های ارائه شده توسط بومیان و کارشناسان جهت گزینش گونه¬های با اهمیت بیشتر استفاده شد و سه گونه astragalus gossypinus fischer. ، ferulago angulata (schlecht) boiss. و .prangos ferulacea (l.) lindi انتخاب گردید. از آنجا که در یک اکوسیستم مرتعی بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی مختلف ارتباط وجود دارد، به منظور پیش بینی زیستگاه گونه¬های منتخب، اطلاعات پوشش گیاهی و خصوصیات رویشگاهی شامل برخی از خصوصیات اقلیم، خاک و توپوگرافی جمع¬آوری شدند. پس از تهیه لایه هر یک از عوامل محیطی، با توجه به نوع داده¬ها و هدف تحقیق، از رگرسیون لجستیک جهت بررسی ارتباط گونه¬های گیاهی و عوامل محیطی و همچنین تهیه نقشه¬های پیش بینی زیستگاه گونه¬ها استفاده گردید. نتایج این بررسی گویای آن است که عشایر منطقه برای هریک از اجزای طبیعت پیرامون خود طبقه¬بندی¬های مجزایی قائل هستند. چنانکه ایشان عرصه مرتع را بر مبنای شکل ناهمواری، دما، پوشش گیاهی، خاک، منابع آب، کاربری اراضی و راه¬های دسترسی تقسیم بندی می¬نمایند. ایشان همچنین به انواع فرم¬های رویشی، اندام و فرایندهای گیاهی، خواص مختلف و شیوه استفاده از گیاهان به عنوان خوراک، دارو و ابزار و سرپناه آگاهی داشته و از آن در زندگی خود بهره می¬جویند. همچنین نتایج نشان دهنده آنست که آنالیز گرادیان متغیرهای محیطی توسط روش رگرسیون لجستیک می¬تواند به عنوان یکی از روش¬های مناسب در تهیه نقشه پیش بینی زیستگاه مطلوب گونه¬های منتخب در منطقه مورد بررسی مورد استفاده قرار گیرد.