ترکیب زمان و جهت در منطق جدید

چکیده مفاهیم منطقی زمان و جهت، تاریخی به قدمت تاریخ منطق دارند و می توان ردپای هر دوی آنها را در قدیمی ترین نوشته های منطقی بشر یافت. به تعبیری دقیق تر می توان گفت سابقه ورود مفهوم زمان در محاسبات منطقی به تعابیر زمانی ارسطو از جهات ضرورت و امکان و همچنین بحث او از مساله امکان استقبالی باز می گردد. از طرفی دیگر در قرن بیستم بحث از منطقهای مفهومی منجر به تاسیس یک نظام معنا شناختی جهان های ممکن شد و از آن پس سیستمهای منطقی مفهومی از جمله سیستمهای موجهاتی و زمانی بخش مهمی از بحث های منطقی را تشکیل داده اند. آنچه در این پایان نامه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد اینست که با توجه به ارتباط وثیق بین مفاهیم جهت و زمان در منطق قدیم (غیر صوری) نحوه ارتباط این مفاهیم در منطق صوری جدید به چه صورت است؟ در پاسخ به این سوال به بررسی سه رویکرد متفاوت در این خصوص پرداخته می شود. رویکرد اول مبتنی بر تعابیر زمانی از جهات ضرورت و امکان است بدین صورت که چنانچه همچون ارسطو و دئودوروس از جهات تعبیری زمانی داشته باشیم، می توان انتظار داشت که از طریق افزودن این تعابیر (به صورت تعریف) به زبان صوری سیستمهای منطق زمان موجود، دست به گسترش آنها زد بطوریکه بتوان سیستمهای منطق موجهات را در دل آنها (سیستمهای گسترش یافته) بدست آورد. رویکرد دوم مبتنی براین نظر است که بایستی به تأسیس یک نظام منطقی مفهومی جدید پرداخت که در آن هم عملگرهایی برای صوری سازی مفهوم زمان و هم عملگرهایی برای صوری کردن مفهوم جهت داشته باشیم. در واقع این رویکرد از این نظر که با تعبیر زمانی مفهوم جهت مخالفت می کند با رویکرد اول متفاوت است. این رویکرد که در این پایان نامه از طریق بحث از سیستم زمانی- موجهاتی ot مورد بررسی قرار گرفته شده با استفاده از بحث های مرتبط با مساله امکان استقبالی و موجهات در گذشته (از جمله قرون وسطی)، سعی در تاسیس یک نظام معنا شناختی مناسب برای سیستمهای منطقی زمانی-موجهاتی به وسیله مطالعه ساختار زمان دارد. رویکرد سوم گرچه همچون رویکرد دوم با تعابیر زمانی جهات مخالف است و در پی تاسیس یک نظام منطقی زمانی-موجهاتی است که در آن هر دو گونه عملگرهای زمانی و موجهاتی بدون تعریف در نظر گرفته شوند اما برای تاسیس یک نظام معنا شناختی مناسب برای چنین سیستمهای منطقی با الهام از پیشرفتهای صوری منطق جدید ساختار جدیدی به صورت معرفی می نماید که در این پایان نامه آنرا ساختار معنایی جهان-زمان نامیده شده است. کلید واژه ها: منطق زمان، منطق موجهات، مسأله امکان استقبالی، نظام نحو شناختی، نظام معنا شناختی، زمانی-موجهاتی، محمولاتی، موجهاتی، ساختار زمان، پرایور، شیوه اصل موضوعی، شیوه استنتاج طبیعی، کمپ، ساختار جهان-زمان