پراکنش و تنوع هاپلوتایپی میتوکندریایی لاک پشت مهمیز دار (testudo graeca, linneus, 1758) در ایران و مطالعه کمپلکس انگل میزبان، لاک پشت ها- انگل های خونی آپی کمپلکسا- ناقل ها

در طول سالهای 2011 تا 2013 به تعداد 64 لاک پشت خشکی زی testudo graeca از ایران جمع آوری شد. نمونه های خونی بوسیله سرنگ انسولین از سیاهرگ دمی تهیه شد. نتایج آنالیز ژنی حاصل از 986 جفت باز سیتوکروم b میتوکندریایی، سه هاپلوکلاد متمایز از ایران شامل testudo graeca boxtoni, t. g. zarudnyi and t. g. armeniaca را مشخص کرد. این سه هاپلوکلاد را به عنوان سه زیر گونه متمایز در نظر گرفته شد. t. g. armeniaca برای اولین بار از ایران توسط آنالیزهای ژنی شناسایی شد. لاک پشت های خشکی زی لعل آباد و لوکالیته های اطراف آن را به عنوان تایپ لوکالیته t. g. perses مورد بررسی قرار گرفت. ولی t. g. perses به عنوان یک واحد ژنی مجزا مورد تایید قرار نگرفت. این زیر گونه معرفی شده مشابه مطالعات پیشین به عنوان یک زیر شاخه در زیر گونه t. g. buxtoni قرار گرفت. نتایج این مطالعه حاکی از این است که t. graeca با پراکنش وسیع در شرایط مختلف محیطی در ایران از نواحی خشک در شرق و مرکز تا نواحی مرطوب و سرد در غرب و شمال غرب و حتی در نیچ های مرتفع کوهستانی وجود دارد. در تعداد زیادی ازکشورها لاک پشت های خشکی زی به مقدار زیاد تحت تاثیر استفاده به عنوان غذا قرار دارند. اما در ایران چنین مشکلی مشاهده نشد. استفاده از لاک پشت ها به عنوان حیوان خانگی، زیستگاهای خشک در شرق کشور و فعالیت های کشاورزی و سوزاندن زایعات حاصله در غرب کشور از مهمترین تهدیدات لاک پشت ها در ایران محسوب می شود. برای اولین بار انگل خونی haemoproteus در گستره پراکندگی اش مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع 809 لاک پشت تستودو (678 testudo graeca، 52 t. hermanni، 53 t. horsfieldii، 28 t. marginata) در گستره وسیعی از مراکش تا شرق افغانستان و از رومانی تا جنوب سوریه با ترکیبی از روشهای میکروسکوپی و ژنتیکی مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع 160 نمونه مثبت آلوده به هموپروتئوس بین نواحی مرکزی آناتولی و شرق افغانستان بدست آمد. بر طبق روش آنالیز سکانس ها دو نسل تکاملی مونوفایلی مشخص شد که بوسیله آنالیز میکروسکوپی آنها مطابق با دو گونه توصیف شده haemoproteus anatolicum و haemoproteus caucasica بودند. هر دو گونه با احتیاط، قابل تمایز با روش میکروسکوپی می باشد. پراکندگی آنها در باریکه ای در طول زاگرس در ایران هم پوشانی دارد. این حقیقت دو ناقل متفاوت با ناحیه پراکنش مجزا را نشان می دهد. با این وجود تا هم اکنون ناقل مشخصی پیدا نشده است. در جمعیت هموپروتئوس کاوکاسیکا 4 هاپلوتایپ و در جمعیت هموپروتئوس آناتولیکم 7 هاپلوتایپ مشاهده شد. هموپروتئوس کاوکاسیکا در دو گونه لاک پشت تستودو گراکا و تستودو هورسفیلدی پیدا شد که شواهدی از پایین بودن سطح اختصاصی بودن میزبان برای این گونه از هموپروتئوس نشان می دهد. مطابق آنالیز فایلوژنی هموپروتئوس کاوکاسیکا گروه خواهری هموپروتئوس آناتولیکم و هر دو گونه با هم روابط نزدیکی با هموپروتئوس پکایا و هموپروتئوس پلکتوسفالی که از لاک پشت های رودخانه ای (podocnemis spp., peltocephalus sp.) که در آمریکای جنوبی توصیف شده اند دارند.