حسد در شاهنامه

یکی از رذایل اخلاقی که در طول تاریخ بشر آثار بسیار منفی فردی و اجتماعی داشته است مسأله حسد است، حسد به معنی «ناراحت شدن از نعمت¬هایی است که خداوند نصیب دیگران کرده و آرزوی زوال آنها و حتی تلاش و کوشش در این راه»! در واقع می¬توان گفت: حسد یکی از ریشه¬های اصلی تمام بدی¬هاست و از دام¬های بسیار خطرناک شیطان است، همان دامی که در نخستین روزهای آفرینش بشر کار خود را کرد و فرزند آدم (ع) «قابیل» را به کام خود فرو کشید و دستش را به خون برادرش «هابیل» آلوده کرد و به همین دلیل در روایات اسلامی، حسد یکی از اصول سه¬گانه کفر شمرده شده است (تکبر، حرص و حسد). فردوسی با تکیه بر باورهای اساطیری و متون دینی، رشک و حسد که یکی از محورهای آز است را پیرنگ بسیاری از داستان¬هایش قرار داده و تراژدی¬های خونبار را سامان داده و سروده تا شر و شومی آن را به تصویر کشد. فردوسی در بسیاری از داستان¬هایی که در آنها به زوال و انحراف پادشاهان، بزرگان و یا دیگران اشاره می¬کند، آزمندی و رشک را عامل اصلی معرفی می¬کند. از این نظر، آزمندی و رشک در شاهنامه همه جا نتیجه¬ی شوم به بار آورده است. نگارنده بر این اساس به شرح و تحلیل حوادثی برجسته در این زمینه پرداخته است. «حسد از مهمترین رذیلت¬های اخلاقی و نیز از جمله ی خلقیّات بسیار مذموم و ناپسند در شاهنامه است. در برخی از رویدادها و حوادث شاهنامه این مسأله کاملاً مشهود است. در شاهنامه شر و شرور در قالب شخصیت ها، موجودات اهریمنی و مفاهیم و مضامین انتزاعی چون خشم، رشک و حسد، ستم، آزمندی و... که نمایانگر نیروهای شر و بدی در وجود انسان¬هاست به نمایش گذاشته شده است «با در نظر گرفتن این نکته که شاهنامه اثری اسطوره ای- حماسی است در میان داستان های آن با چهره¬ها، زمان ها، مکان ها، موقعیت ها و حتی اندیشه های نمادین مواجه می شویم که شناخت درست شاهنامه در گرو تفسیر و تحلیل نمادها و دست یافتن به پیام های پنهان آن است.