تغییرپذیری شاخص های کیفی خاک در جوامع گیاهی مختلف با تأکید بر پایداری خاکدانه در منطقه واز استان مازندران

پایداری خاکدانه ها، به عنوان شاخصی مفید برای پی بردن به وضعیت ماده آلی، فعالیت های بیولوژیکی، چرخه ی عناصر غذایی، کیفیت خاک، تثبیت کربن، تخلخل، هدایت هیدرولیکی تلقی شده و باعث کاهش آلودگی محیط زیست و فرسایش و افزایش بهره وری خاک می گردد. با هدف مطالعه تغییرپذیری شاخص های کیفی خاک با تأکید بر پایداری خاکدانه، بعد از بازدید از منطقه واز استان مازندران، یک دامنه که شامل سه رویشگاه مرتع، اکوتون و جنگل بود، انتخاب و در هر یک از رویشگاه ها، یک جامعه گیاهی مشخص گردید. جوامع گیاهی در رویشگاه های مرتع، اکوتون و جنگل به ترتیب festuca ovina، trifolium repense و quercus castanifolia نام گذاری شد. در مرحله بعد، در هر جامعه گیاهی اقدام به انتخاب یک منطقه کلیدی گردید. در هر منطقه کلیدی، 8 قطعه نمونه یک متر مربعی مستقر و در داخل هر قطعه نمونه اقدام به برداشت خاک از دو عمق 10-0 و 30-10 سانتی متری گردید. برای اندازه گیری خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، نمونه ها به آزمایشگاه منتقل گردید. نتایج نشان داد که مقدار نیتروژن در جامعه q.castanifolia در مقایسه با f.ovina و t.repense به ترتیب 072/0 و 10/0 درصد و مقدار کربن به ترتیب 16/1 و 26/1 درصد بیشتر بود. غلظت کلسیم در جامعه q.castanifolia در مقایسه با جوامع f.ovina و t.repense به ترتیب 75/186 و 25/327 میلی گرم بر کیلوگرم افزایش داشت. مقدار ماده آلی ذره ای در سه رویشگاه اختلاف معنی داری نشان نداد. حداکثر و حداقل ذخیره کربن آلی به ترتیب در جامعه q.castanifolia (18/5 کیلوگرم بر مترمربع) و جامعه t.repense (71/2 کیلوگرم بر مترمربع) و ذخیره نیتروژن کل به ترتیب در جامعه جنگل (14/1 کیلوگرم بر مترمربع) و جامعه اکوتون (678/0 کیلوگرم بر مترمربع) مشاهده گردید. درصد پایداری خاکدانه در رویشگاه جنگل نسبت به رویشگاه های مرتع و اکوتون به ترتیب 82/13 و 72/12درصد افزایش داشت. حداقل و حداکثر میزان پراکنش رس به ترتیب در جامعهq.castanifolia (023/0 گرم بر کیلوگرم) و f.ovina (096/0 گرم بر کیلوگرم) و شاخص نسبت خاکدانه سازی به ترتیب در جوامع q.castanifolia (752/0) وf.ovina (679/0) مشاهده گردید. بیشترین و کمترین مقدار خاکدانه های درشت به ترتیب در جوامع مرتع (89/62 درصد) و جنگل (61/72 درصد) ثبت گردید. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که درصد کربن آلی ذره ای، ماده آلی کل و درصد شن به ترتیب مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر پایداری خاکدانه در سه رویشگاه مرتع، اکوتون و جنگل هستند. از آن جایی که ناپایدار شدن خاکدانه ها مقدمه ای بر آغاز فرسایش در سطح وسیع می باشد می توان به اهمیت حفظ پایداری خاکدانه در عرصه های طبیعی پی برد. بر اساس نتایج به دست آمده، برای جلوگیری از خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از سست شدن خاکدانه ها اعمال راه کارهای مناسب نظیر حفظ پوشش گیاهی و مواد آلی سطح خاک پیشنهاد می گردد.