بهینه سازی کشت درشیشه و ریزازدیادی گونه در خطر انقراض زرین گیاه (dracocephalum kotschyi bioss.) و بررسی مقایسه ای ویژگی های تشریحی تکوینی گیاهان حاصل از باززایی با نمونه های طبیعی

زرین گیاه یا بادرنجبویه دنایی( .dracocephalum kotschyi boiss) یکی از گونه های دارویی و معطر نعناعیان است که در ارتفاعات شمالی و شمال شرقی ایران یافت می شود. این گیاه به خاطر اسانس زیاد و ترکیبات دارویی موثر در داروسازی بسیار مورد توجه است. زرین گیاه که بومی ایران محسوب می شود به علت شرایط خاص رویشگاه و برداشت بی رویه انسانی در خطر انقراض قرار دارد. با استفاده از تکنیک کشت بافت می توان در تولید و حفظ این گونه دارویی گام ارزشمندی برداشت. با توجه به اینکه خواب بذر زرین گیاه یکی از عوامل در خطر انقراض گرفتن این گونه محسوب می شود در این مطالعه شکست خواب بذرهای گونه زرین گیاه مطالعه گردید. بررسی ها نشان داد که پوسته بذر زرین گیاه سخت بوده و عامل اصلی خواب پیچیده آن است و اعمال تیمارهای فیزیکی موثرترین و ارزان ترین راه برای تسریع جوانه زنی بذرهای این گونه به شمار می آید . تیمار خراش مکانیکی و 12 ساعت غوطه وری در آب مقطر طی 14 روز86/6 % جوانه زنی و شاخص بنیه 0/725را نشان می دهد. در این پژوهش نتایج حاصل از کشت درون شیشه ای جداکشت های مختلف بدست آمده از دانه رست های سترون در محیط کشت ms دارای مقادیر متفاوتی از مواد تنظیم کننده رشد شامل بنزیل آدنین ( ba) و نفتالیک اسید(naa) بررسی شد. در پژوهش انجام شده از جداکشت های هیپوکوتیل و برگ لپه ای 14 روزه استفاده شد. محیط کشت های تعریف شده برای هیپوکوتیل تنها به کالوس زایی انجامید، در حالی که برگ های لپه ای 7 روزه کشت شده درمحیط کشت ms دارای مقادیر 1 میلی گرم بر لیتر ba و 1 میلی گرم بر لیتر naa بیشترین درصد باززایی مستقیم را طی 7 روز نتیجه داد. نتایج باززایی غیر مستقیم نشان داد که بیشترین درصد کالوس زایی مربوط به ریزنمونه های برگ لپه ای کشت شده در محیط کشت 0/5 میلی گرم بر لیترba و 0/5 میلی گرم بر لیتر naa است که کالوس های منتقل شده به محیط کشت 2میلی گرم بر لیتر baو 0/2 میلی گرم بر لیتر naa %33/3 باززایی را نشان داد. همچنین به منظور القای نوساقه از طریق باززایی غیر مستقیم با واکشت متوالی در محیط کشت القای کالوس بیشترین درصد باززایی از کشت برگ لپه ای در محیط کشت 1 میلی گرم بر لیتر ba و 1 میلی گرم بر لیتر naa با 50/3 % باززایی گزارش شد. با توجه به نتایج و تعریف تنها یک محیط کشت القای کالوس این مسیر برای باززایی غیر مستقیم نوساقه گونه زرین گیاه بهینه گزارش می شود. در بخش آخر این پژوهش نیز بررسی اندام های رویشی گیاه دانه رست و گیاه حاصل از باززایی غیر مستقیم بررسی شد که طی آن مشخص گردید گیاه باززا شده تفاوتی با گیاه دانه رست از لحاظ ساختار رویشی ندارد.