شرح یکصد و پنجاه غزل از صائب تبریزی

غزلیات صائب تبریزی به عنوان نماینده و برترین شاعر سبک هندی شایان توجه و اهمیت بسیاری است. از سویی دیگر صائب آفرینندۀ مضمون¬های تازه است و این از مختصات شیوۀ اوست. از این¬رو سعی در جستجوی مضمون تازه و نازکی و ظرافت خیال، شعر او را گه¬گاه پیچیده و نامأنوس می¬کند. بی¬شک شرح منسجم و دقیق غزلیات او در تکمیل تحقیقات و بررسی¬های پژوهشگران سبک هندی بسیار مفید و مؤثر خواهد بود. زیرا تاکنون هیچ¬گونه شرح کامل و منسجمی از دیوان صائب به عمل نیامده¬ و در مجموعه شرح¬های موجود، بسیاری از توضیحات لازم فروگذار شده¬است. در این رساله که با روش تحلیلی- توصیفی، با شیوه¬ی متن پژوهی و با استفاده از ابزار گردآوری کتابخانه¬ای انجام شده است، یک¬صد و پنجاه غزل از صائب تبریزی شرح و بررسی شده که شامل سه فصل است: مقدمه و کلیات، شرح غزلیات و نتیجه¬گیری، که در آن به بررسی تأثیر مسائل اجتماعی در پیچیدگی اشعار سبک هندی، ویژگی¬های سبکی و زیبایی¬های سخن صائب، تأثیر کاربرد آرایه¬ها و صنایع در دشواری¬های شعر وی، اهمیت مضامین تازه و ابتکاری، و تأثیر این پیچیدگی¬ها در زیبایی غزلیات صائب پرداخته¬ایم. علاوه برآن توضیح و بیان تلمیحات، آیات و احادیث و نکته¬های خاص هر بیت، شرح لغات، تعابیر، آرایه¬ها، ترکیبات، جمله¬ها و ابیات دشوار صائب در این رساله محقق شده است. در جهت رفع دشواری¬های شعر صائب، استفاده از ابیات و ترکیبات مشابه در دیوان او ، استفاده از فرهنگ لغات برای معنی بعضی لغات دشوار یا لغاتی که هم¬زمان چند معنی متفاوت دارند، سودمند است. گاهی نیز شرح ابیات، از طریقِ معانی چندگانه¬ی بعضی از ترکیبات محاوره¬ای یا رسمی که خاص صائب یا شاعران سبک هندی است، میسر می¬شود. درک مفاهیم اشعار صائب علاوه بر به دست آوردن دانش¬ها و نکات خاص، به دقت نظر، ژرف¬اندیشی، قدرت در تداعی معانی و احاطه به معنای کلمات و عبارات نیاز دارد و در بسیاری موارد تنها مراجعه به کتب لغت کفایت نمی¬کند، بلکه این امر زمانی میسر است که بتوان به نوسان¬ها و ارتعاش¬های فکری او نزدیک شد، زیرا هرقدر این هماهنگی بیشتر باشد، به همان اندازه دریافت معانی ابیات و تعبیرات آسان¬تر و دقیق¬تر خواهد بود.