تنوع فیتوشیمیایی و مورفولوژیک بین و درون رویشگاه های گیاه کاکوتی کوهی (ziziphora clinopodioides lam) در خراسان رضوی و شمالی

هدف از انجام این تحقیق، بررسی تغییرات مرفولوژیکی و مقایسه بازده و اجزای اسانس گیاه کاکوتی کوهی در برخی رویشگاه¬های استان های خراسان رضوی و شمالی بوده است. جهت انجام این تحقیق نمونه برداری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی از چهار منطقه در استان های خراسان رضوی و شمالی شامل شهرستان های باجگیران، شیروان، قوچان و فاروج انجام گرفت. خصوصیات مرفولوژیکی بررسی شده در این تحقیق شامل، ارتفاع بوته، قطر ساقه، فاصله میان گره، طول و عرض برگ، عملکرد تر و خشک گیاه، تراکم و درصد خاکستر می باشند. سر شاخه های گلدار گیاه مذکور در زمان گل¬دهی جمع¬آوری، خشک و اسانس¬گیری گردید. اسانس¬های حاصله، با استفاده از gc/ms آنالیز شدند. اقیلم تمامی مناطق نمونه برداری شده در این پژوهش بر اساس طبقه بندی دومارتن جزء اقیلم نیمه خشک محسوب می¬شود. همچنین پراکنش این گیاه در ارتفاعی بین 1204 تا 2118 مشاهده گردید. به نظر می رسد در شیب هایی با زاویه 35 تا 70 درجه رو به شمال پراکنده شده است و خاک هایی با بافت لوم شنی را می پسندد. این گونه در ec بین 0/565 تا 1/02 دسی زیمنس بر متر و در ph بین 7/98 تا 8/4 در مناطق مورد مطالعه رویش داشته است. بیشترین پراکنش آن در خاک هایی فاقد شوری بوده است. نتایج نشان داد که شرایط رویشگاهی باعث اختلاف معنی دار در خصوصیات مرفولوژیکی و بازده اسانس می شود. همچنین شناسایی ترکیب های موجود در اسانس¬ها نشان داد که بیشترین ترکیبات بالای 10 درصد عبارت بودند از منطقه آبجهان : پولگون (25/5%)، ایزو منتون (15/2 %)، توده: پولگون (34/2 %)، علی آباد: پولگون (20/2 %)، ایزو منتون (18/3 %) و باش محله: پولگون (30/4 %)، ایزو منتون (10/8 %). شرایط اکولوژیکی و رویشگاهی مناطق مورد مطالعه بر شاخص های مرفولوژیکی، بازده اسانس و ترکیبات اسانس گیاه دارویی کاکوتی کوهی موثر بود. به نظر می رسد پارامتر های بارندیگی، ارتفاع از سطح دریا و جهت جغرافیایی بیشترین تاثیر را بر شاخص¬های مرفولوژیکی و فیتوشیمیایی را دارند، به طوری که از نظر شاخص‎ مرفولوژیکی و درصد اسانس بهترین عملکرد در منطقه روستای آبجهان مشاهده گردید. با توجه به اهمیت و خاصیت ضدمیکروبی ترکیب پولگون در گونه کاکوتی کوهی بهترین رویشگاه این گیاه با هدف تولید بیشتر مربوط به منطقه توده بود. جهت استفاده بیشتر از هر کدام از ترکیبات مد نظر از بین تمامی ترکیبات گیاه کاکوتی کوهی می توان منطقه¬ای را از نظر شرایط اکولوژی انتخاب کرد که بیشترین ماده موثره مد نظر را دارا باشد.