مطالعه تنوع فنوتیپی و مولکولی ژنوتیپ های مختلف جو در کرمان

جو زراعی چهارمین غله مهم در دنیا بعد از گندم، ذرت و برنج می باشد و یکی از اولین گیاهانی است که توسط بشر اهلی شده است. به منظور بررسی تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی 33 رقم جو زراعی در اقلیم کرمان،آزمایشی در سال زراعی 91-1390 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنرکرمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. 17 صفت زراعی شامل: وزن کل بوته خشک، طول پدانکل، تعداد سنبله روی بوته، وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله ها، تعداد دانه در سنبله اصلی، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در سنبله اصلی، وزن دانه در بوته، تعداد پنجه، تعداد پنجه بارور، ارتفاع بوته، طول خوشه، طول ریشک، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین همه ارقام از نظر کلیه صفات، تفاوت معنی داری وجود داشت که نشان دهنده تنوع فنوتیپی بالا برای صفات مورد بررسی در بین ژنوتیپ ها بود. تجزیه همبستگی مشخص نمود که معنی دار بودن ضرایب همبستگی فنوتیپی با هر کدام از صفات وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله ها، تعداد سنبله دربوته، تعداد دانه در سنبله اصلی، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در سنبله اصلی، وزن دانه در بوته و شاخص برداشت با عملکرد نشان می دهد که برای دستیابی به ژنوتیپ های با عملکرد دانه بالا می توان از این صفات به عنوان معیارهای انتخاب استفاده نمود. برای حذف اثر صفات غیر موثر بر روی عملکرد دانه از رگرسیون گام به گام استفاده شد که بیشترین تغییرات عملکرد دانه در واحد سطح توسط صفت تعداد دانه در بوته (25%) توجیه می شود. و بعد صفات وزن دانه در بوته و شاخص برداشت به ترتیب اهمیت وارد مدل شده و در ایجاد تنوع عملکرد دانه ایفای نقش نمودند. نتایج تجزیه ضرایب مسیر نشان داد که صفت وزن دانه در بوته بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه در جو دارد. نتایج تجزیه به عامل ها 5 عامل را مشخص ساخت که در مجموع 59/83 درصد از کل تغییرات را توجیه نمودند. این عامل ها با توجه به اجزای تشکیل دهنده به ترتیب به نام عامل عملکرد دانه، عامل اجزاء موثر بر عملکرد دانه، عامل عملکرد بیولوژیک نام گذاری گردیدند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای (روش وارد) 33 ژنوتیپ مورد بررسی در 4 گروه مجزا طبقه بندی شدند. بررسی تنوع ژنتیکی و مولکولی بین ارقام با استفاده از 8 آغازگر issrصورت گرفت بر اساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای داده های مولکولی (روش upgma) 33 ژنوتیپ مورد بررسی در 4 گروه مجزا تقسیم بندی شدند. کلمات کلیدی: جو، تنوع فنوتیپی، تنوع ژنتیکی، همبستگی صفات، رگرسیون گام به گام، تجزیه به عامل ها، تجزیه خوشه ای، نشانگرهای issr .