بررسی تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و هنری بر تزیینات شیشه های دست ساز دوره قاجار

چکیده دوره قاجار و خصوصاً زمان سلطنت ناصرالدین شاه به واسطه ویژگی های بنیادین آن همچون گسترش روابط سیاسی و فرهنگی با کشورهای دیگر و مسافرت به اروپا و آشنایی با تمدن غربی و پیشرفت سریع صنایع عصر تحولات بنیادینی است. شیشه دست ساز در این دوره همچون سایر هنرها دست خوش تحولاتی می شود. تزیین شیشه نیز به عنوان بخشی از هنر شیشه گری دستی تحت تأثیر تحولات این دوره دچار تغییراتی در شیوه اجرا و نوع نقش می شود. بررسی تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و هنری این دوره بر تزیین شیشه دستی در این دوره هدف اصلی این پژوهش است که در پی آن به شناخت تزیینات و شیوه های اجرای آن ها می انجامد. گردآوری مطالب در این پژوهش به روش کتابخانه ای و میدانی و نگارش آن ها با رویکرد توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است. با شناخت تزیینات شیشه های قاجار زمینه های تأثیرپذیری آن ها از تحولات اجتماعی، فرهنگی و هنری در این دوره این گونه است که در زمینه اجتماعی تغییر سیر جامعه از سنت به تجدد و تمایل به تجمل و در زمینه فرهنگی واردات و مراودات و در زمینه هنری تبعیت از هنرهای مرسوم، هنر ادوار پیشین و هنر سایر کشورها این تزیینات را تحت تأثیر قرار داده است. انواع شیوه های تزیین شیشه دست ساز تحت تأثیر تحولات این دوره شامل استفاده از رنگ و روغن و نگین اندازی و عکس برگردان است. نوع نقوش نیز شامل پیکره ای و شیر و شمشیر و آرایه های گل و بوته طبیعی می باشند. با بررسی آثار موجود به نظر می رسد برخی از نقوش تزیینی شیشه دست ساز نشانگر تداوم شیوه های سنتی هستند؛ درحالی که برخی دیگر نشانگر مرحله گذار و تلفیقی از سنت و نوگرایی بوده و از سوی دیگر در این میان آثاری نیز خلق شده اند که کاملاً نشانگر پیروی از واقع نمایی و تأثیرپذیری از هنر اروپایی می باشند.