برای ایجاد تعادل بین حقوق عمومی وحقوق خصوصی در نظام بین المللی سازو کارهایی پیش بینی شده است که کارایی و تاثیر این سازو کارها برای حفظ حقوق عمومی و امکان استفاده از این ابزار ها دررهیافت سازمان جهانی تجارت و سازمان جهانی مالکیت فکری در مواجهه با چالش های جدید حق اختراع در حوزهایی مثل امنیت غذایی و تغییرات اب و هوایی مورد بررسی قرار گرفته است.

مطابق آمارهای سازمان جهانی مالکیت فکری در زمینه کمیت و کیفیت اجرای معاهده همکاری در ثبت اختراعات در کشورهای عضو اتحادیه پی سی تی آمار ثبت بین المللی اختراعات پس از اجرای پی سی تی در کشورهای اجراکننده بالا خواهد رفت و احتمالاً در ایران نیز چنین اتفاقی رخ خواهد داد. شایان ذکر است که عوامل متعددی در تصمیم گیری راجع به ثبت اختراع موثر هستند مهمترین این ها عوامل اقتصادی و ملاحظات مربوط به تجاری سازی اختراع است و پرداخت هزینه ثبت و تمدید اختراع در درجه پائین تری از اهمیت قرار دارند هرچند در عمل دیده شده که تسهیل فرآیند ثبت بین المللی باعث افزایش آمارهای ثبت گردیده است.

طرحهای صنعتی مربوط به جنبه های ظاهری تزیینی و زیبایی محصولات صنعتی است. طرحهای صنعتی به عنوان یک مقوله از حقوق مالکیت فکری، فقط به ماهیت زیباشناختی یک محصول مربوط بوده و از هرگونه جنبه فنی یا کارکردی مجزا می باشد. طرحهای صنعتی، آفرینش زیبا شناختی است که می تواند به صورت دوبعدی مانند تزیین خطوط پارچه یا رنگ یک محصول و یا می تواند به صورت سه بعدی مانند شکل یک محصول باشد و یا ممکن است ترکیبی از یک یا چندین ویژگی مذکور باشد. حوزه طرحهای صنعتی بسیار وسیع و متنوع می باشد. چنانچه می تواند وسایل فنی، پزشکی، جواهر آلات، وسایل خانگی، وسایل الکتریکی، منسوجات، اسباب بازی و حتی اتومبیل و هواپیما را شامل شود. در واقع طرحهای صنعتی نقش مهم و تعیین کننده در جذابیت محصول و تمایل مشتری به خرید کالای خاص و ایجاد انگیزه و رقابت در نزد تولیدکنندگان را ایفاء می کند. طرحهای صنعتی با توجه به ویژگیهای هنری و صنعتی آن در مرز میان مالکیت صنعتی و کپی رایت قرار دارد و می تواند مشمول حمایت از سوی هر دو نظام حقوقی مذکور قرار گیرد. در حقوق ایران فقط از طرحهای صنعتی ثبت شده حمایت به عمل می آید در حالیکه می توان از مقررات کپی رایت نیز در حمایت از طرحهای ثبت نشده استفاده نمود. لذا با توجه به حمایت چندگانه از طرحهای صنعتی، در این پایان نامه نظام های مالکیت صنعتی و کپی رایت و ضمانت اجراهای کاربردی آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

از آن جایی که گواهی نامه ثبت اختراع امتیازی است که از طرف دولت به مخترع داده می شود و به این وسیله از حقوق او حمایت می شود، باید در قبال این حمایت منافعی نیز به جامعه برسد و تعادلی بین حقوق مخترع و جامعه برقرار شود. این امر مستلزم افشای موثر و کافی اطلاعات اختراع در اظهارنامه ثبت اختراع است. افشای اختراعات موجب بهره مندی جامعه از اطلاعات نهفته در اسناد حق اختراع و نیز دسترسی به اطلاعات برای تکمیل سایر اختراعات و جلوگیری از ورود نقض ناخواسته و انجام تحقیقات تکراری می شود. هدف از این پژوهش بررسی ایرادات موجود در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 و رویه ی اجرایی موجود در مورد شرط افشا و ارائه راه حل هایی برای رفع آن ها و نیز پیشنهاد راهکارهایی جهت افزایش تأثیر شرط افشا به منظور استفاده در مراجع ذی ربط اجرایی و قضایی می باشد. یکی از شروط مهم در افشای اختراعات این است که مخترع باید اختراع خود را به گونه ای روشن و کامل توصیف کند تا یک فرد با مهارت عادی در زمینه اختراع، بدون انجام آزمایشات متعدد قادر به بازسازی و اجرای اختراع باشد. در طول این پژوهش مشخص گردید که معیارهای کفایت افشا یا شرط توانمندسازی عبارتند از کامل بودن توصیف و وجود تناسب میان محدوده ادعاها و میزان اطلاعات افشا شده، و همچنین منصفانه بودن توصیف به گونه ای که مخترع با ذکر اطلاعات زائد، اختراع را مبهم نکند، تا پیروی از آن برای بازسازی اختراع مشکل شود. نتیجه حاصل از این پژوهش عبارت است از اینکه بررسی وجود شرط توانمندسازی در توصیفات اختراع باعث تقویت و کارایی بیشتر شرط افشای اطلاعات می شود و همچنین مانع حمایت از اختراعات غیر کاربردی و غیر قابل اجرا و درج ادعاهای وسیع در اظهارنامه و افزایش محدوده انحصار مخترع می گردد

طرح صنعتی، آفرینشی زیبا شناختی به صورت دو بعدی یا سه بعدی و مربوط به ظاهر محصولات صنعتی است. طرح صنعتی با توجه به ویژگی های هنری و اهداف صنعتی آن، مرز میان مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی به شمار می آید. به همین جهت می تواند مشمول هر یک از دو نظام حمایتی حقوق مالکیت ادبی و هنری و نظام مالکیت صنعتی و یا نظام ویژه طرح های صنعتی قرار گیرد. توسعه تجارت جهانی، به ویژه با تأسیس سازمان جهانی تجارت و نقش محوری آن بر عرصه تجارت، بر ضرورت حمایت از طرح های صنعتی افزوده است، به نحوی که حمایت از طرح های صنعتی محدود به قلمرو ملّی نبوده، شرط لازم برای توفیق در مراودات تجاری محسوب می شود. از این رو حمایت بین المللی از طرح صنعتی مورد بحث قرار گرفت و از آن جا که هر طرح صنعتی فقط در کشور محل ثبت مورد حمایت است و حمایت در کشور دیگر اصولاً منوط به ثبت در آن کشور می باشد، کشورها اقدام به انعقاد کنوانسیون ها و موافقتنامه هایی در این زمینه نموده اند تا راه حمایت جهانی از این آثار و پدیدآورندگان آن را فراهم آورند. نقص مهم کنوانسیون های مربوطه فقدان ضمانت اجراهای موثر درخصوص نقض این حقوق بود. اعضای گات در آخرین نشست خود در دور اروگوئه درصدد رفع این نقص برآمدند و نهایتاً موافقتنامه تریپس به تصویب رسید. طرح صنعتی در قانون ایران مفهومی نسبتاً جدید است و تا قبل از قانون 1386 مستقیماً مقرراتی در این زمینه وجود نداشت و حمایت از آن از طریق قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 و در چارچوب نظام مالکیت ادبی و هنری انجام می پذیرفت. سرانجام با تصویب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، مقرراتی در این خصوص تدوین گردید که مفاد آن در هماهنگی با کنوانسیون های بین المللی و به ویژه موافقتنامه تریپس می باشد. اما هنوز نقص هایی در این مقررات مشاهده می شود. واژگان کلیدی: طرح صنعتی، حمایت بین المللی، موافقتنامه تریپس، نقض حقوق، ضمانت اجرا.