حمایت بین المللی از طرح صنعتی با تاکید بر موافقتنامه تریپس و حقوق ایران

طرح صنعتی، آفرینشی زیبا شناختی به صورت دو بعدی یا سه بعدی و مربوط به ظاهر محصولات صنعتی است. طرح صنعتی با توجه به ویژگی های هنری و اهداف صنعتی آن، مرز میان مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی به شمار می آید. به همین جهت می تواند مشمول هر یک از دو نظام حمایتی حقوق مالکیت ادبی و هنری و نظام مالکیت صنعتی و یا نظام ویژه طرح های صنعتی قرار گیرد. توسعه تجارت جهانی، به ویژه با تأسیس سازمان جهانی تجارت و نقش محوری آن بر عرصه تجارت، بر ضرورت حمایت از طرح های صنعتی افزوده است، به نحوی که حمایت از طرح های صنعتی محدود به قلمرو ملّی نبوده، شرط لازم برای توفیق در مراودات تجاری محسوب می شود. از این رو حمایت بین المللی از طرح صنعتی مورد بحث قرار گرفت و از آن جا که هر طرح صنعتی فقط در کشور محل ثبت مورد حمایت است و حمایت در کشور دیگر اصولاً منوط به ثبت در آن کشور می باشد، کشورها اقدام به انعقاد کنوانسیون ها و موافقتنامه هایی در این زمینه نموده اند تا راه حمایت جهانی از این آثار و پدیدآورندگان آن را فراهم آورند. نقص مهم کنوانسیون های مربوطه فقدان ضمانت اجراهای موثر درخصوص نقض این حقوق بود. اعضای گات در آخرین نشست خود در دور اروگوئه درصدد رفع این نقص برآمدند و نهایتاً موافقتنامه تریپس به تصویب رسید. طرح صنعتی در قانون ایران مفهومی نسبتاً جدید است و تا قبل از قانون 1386 مستقیماً مقرراتی در این زمینه وجود نداشت و حمایت از آن از طریق قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 و در چارچوب نظام مالکیت ادبی و هنری انجام می پذیرفت. سرانجام با تصویب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، مقرراتی در این خصوص تدوین گردید که مفاد آن در هماهنگی با کنوانسیون های بین المللی و به ویژه موافقتنامه تریپس می باشد. اما هنوز نقص هایی در این مقررات مشاهده می شود. واژگان کلیدی: طرح صنعتی، حمایت بین المللی، موافقتنامه تریپس، نقض حقوق، ضمانت اجرا.