نام پژوهشگر: کاظم عینی

بررسی فقهی استفاده از اعضای بیماران مبتلا به مرگ مغزی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1389
  کاظم عینی   حسن مبینی

با امکان نجات جان انسان ها به وسیله پیوند اعضا، علم پزشکی سئوالات متعددی پیرامون این موضوع پیش روی فقها گذاشته است، محقق با مراجعه به منابع فقهی معتبر از متقدمین و متأخرین در مورد پیوند اعضای افراد مرگ مغزی به نتایج زیر دست یافته است: ـ پزشکان مرگ مغزی را از بین رفتن تمام اعمال مغز به صورت غیر قابل برگشت دانسته اند. در مواردی که بین نظر پزشکان در تشخیص مرگ مسلم مغزی اختلاف نظر باشد و تحقق قطعی مرگ مغز مشکوک باشد به دلیل فقدان علم، به استناد اصل استصحاب، حکم به حیات بیمار می شود و در نتیجه عدم جواز برداشت و سایر احکام مترتب بر شخص زنده، در مورد او جاری خواهد بود. ـ در صورتیکه مرگ مغزی شخص از نظر تیم تخصصی پزشکان تأیید گردد عملیات برداشت اعضا و پیوند به فرد دیگر انجام می گیرد. ـ ادله مخالفین برداشت عضو: 1ـ حرمت انتفاع از میته 2ـ نداشتن منفعت حلال 3ـ اجماع 4ـ هتک حرمت میت مسلمان 5ـ حرمت مثله 6ـ عدم جواز تأخیر دفن 7ـ حرمت آتانازی 8ـ آیات و روایات دال بر حمت بهره بردن از مردار ـ ادلّه موافقان برداشت عضو: 1ـ حکومت ادله عناوین ثانویه بر ادله عناوین اولیه 2ـ قاعده تزاحم 3ـ روایات از قبیل صحیحه علی بن یقطین ـ وصیت برای پیوند: برخی از مراجع اجازه اطرافیان را مجوز قطع عضو میت نمی دانند، ولی اکثر فقها مانعی را برای جواز و نافذ بودن وصیت به برداشت عضو پس از مرگ نمی دانند. ـ اذن و اجازه اولیا برای پیوند: فقهای امامیه اجازه اولیا و اطرافیان مرده را پس از مرگ مجوّز برداشت عضو نمی دانند، بلکه معتقدند در موارد ضرورت برداشت عضو اجازه ولی شرط نیست و هیچ دلیلی بر ولایت اولیا و اطرافیان مرده در این خصوص اقامه نشده است؛ هر چند کسب اجازه از اولیای مرده را در موارد ضرورت مطلوب می دانند. ـ دیه عضو جدا شده: دیه اعضای جدا شده به اجماع فقها واجب است؛ برخی معتقدند در صورتی که میت در هنگام حیا اجازه داد که اعضای او مورد استفاده قرار گیرد در اینصورت دیه وجود ندارد.