نام پژوهشگر: ابراهیم رنجبر

سیمای قوم ترکمن درادبیات معاصر فارسی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  کمال الدین آرخی   حسین نوین

این پژوهش بررسی انعکاس ادبیات و هویّت قوم ترکمن و تأثیر و تأثر اجتماعی آنان در ادبیات فارسی دوره ی معاصر است. در این پژوهش آثاری بررسی شده اند که یا درباره ی قوم ترکمن هستند یا به حیات علمی و فکری و فرهنگی آنها توجه کرده اند. در این آثار باورها و اعتقادات، آداب و رسوم و اسطوره های خاص این قوم نمود یافته است. میزان و چگونگی این انعکاس و دسته بندی آنها از اهم کارها و اهداف این پروژه است. شاعران و نویسندگان معاصر اندکی با قوم و ادبیات ترکمن آشنا بودند. یکی از علل آن را می توان قضاوتهای تاریخی مغرضانه ای دانست که در آن ترکمنها قومی عقب مانده و غارتگر به تصویر کشیده شده اند.

نقد و تحلیل آثار عباس معروفی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی 1388
  حسین ثنایی مقدم   ابراهیم رنجبر

طیف گسترده ای از ایرانیان با ادبیات داستانی سروکار دارند، لذا شناخت این نوع ادبی و نقد و تحلیل آن کاری است که برعهده منتقدان و نظریه پردازان این عرصه است. نگارنده در این نوشته کوشیده است به نقد و تحلیل محتوای آثار نویسنده معاصر عباس معروفی بپردازد. این نویسنده با آفرینش بیش از سی داستان کوتاه و چند رمان توانسته است جایگاه ویژه ای در بین داستان نویسان سه دهه اخیر پیدا کند. هدف این نوشته دستیابی به زیر ساخت ها و درونمایه ها ی آثار نویسنده مذکور و نقد و بررسی موشکافانه آن ها با توجه به عناصر مهم داستانی و با تکیه بر نظریه های جدید ادبی است. البته از توجه به مسائل جامعه شناسی و روان شناسی و اسطوره شناسی غافل نبوده ایم. پژوهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است که فصل اول آن شامل مقدمه، پیشینه و کلیات طرح تحقیق است. فصل دوم به مبانی نظری و شیوه اجرای طرح اختصاص دارد. فصل سوم نتایج تحقیق را دربرگرفته و سرانجام در فصل چهارم به بررسی آثار معروفی توجه شده است. خواننده با مطالعه بخش اخیر به نتایج زیر دست می یابد: - معروفی، با تسلط کافی بر ادبیات هزار ساله ایران به تلفیق ادبیات کلاسیک و معاصر در داستان هایش پرداخته و غنای خاصی به آن ها بخشیده است. - او، با به کارگیری شیوه جریان سیال ذهن ضمن نفوذ به لایه های زیرین شخصیت های داستانش، خیال و واقعیت را بی مرز کرده است تا از این طریق ناخودآگاه جمعی جامعه زمانه اش را آشکار کند. - او، در داستان هایش به احیای هویت زن ایرانی پرداخته است. -در آثار وی، علاوه بر تصویر زندگی روشنفکر ناکام، مشکلات سایر قشرهای جامعه هم بازتاب داشته است به طوری که می توان او را نویسنده ای برآمده از بطن مردم روزگارش دانست.

آسیب شناسی خط و علل بد خطی در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  یاور فرض اللهی   ابراهیم رنجبر

این پژوهش تحت عنوان آسیب شناسی خط و علل بد خطی در سه مقطع ابتدایی ، راهنمایی و دیسرستان در مشکبن شهر در سال تحصیلی 88-87 انجام گرفته است . روش تحقیق از نوع توصیفی است . جامعه آماری این پژوهش 400 نفر از معلمان دوره های ابتدایی ، راهنمیی و دبیرستان شهر مشکین شهر می باشد، جهت نیل به اهداف تحقیق ، پرسش نامه ای تهیه و در اختیار معلمان قرار گرفت . شیوه نمره گذاری شبیه مقیاس لیکرت ،و داده های به دست آمده از نوع کمی و پیوسته است. اعتبار آزمون از طریق روش آلفای کرونباخ محاسبه شد و میزان آن 77درصد می باشد. این پرشنامه بعد از نمره گذاری با توجه به برنامه نرم افزاری spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که همه متغبرهای مورد مطالعه جزو عوامل اساسی بد خطی دانش آموزان می باشند. عوامل بد خطی را می توان فهرست وار چنین نوشت : کج نویسی ، عدم رعایت الگوی خط نستعلیق ، استفاده از الگوی نسخ و نستعلیق ، کم رنگ نویسی ، عدم دقت در فاصله گذاری ، عدم تناسب در حروف و کلمات ، نا مرتب نویسی، عدم دقت در ترکیب کلمات چهار حرفی و پنج حرفی ، خارج شدن از خط زمینه ، غلط نویسی ، نسخ نویسی بیش از اندازه ، بی حوصله نویسی ، نادرست گرفتن قلم ، نا درست نشستن ، کند نویسی ، تند نویسی بیش از اندازه ، پر فشار نویسی ، ریز نویسی ، پر رنگ نویسی و درشت نویسی بیش از اندازه.

تحلیل معنایی اشعار سهراب سپهری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  سمیه حبیب زاده گرجان   ابراهیم رنجبر

در این پایان نامه افکار و اندیشه ها، جهان بینی ، نمادگرایی، طبیعت ستایی، عرفان، آرمان گرایی، اساطیر و رمزگرایی در هشت کتاب سپهری بررسی شده است. سپهری شاعری بینش مند با نظام فکری مشخص است که تا حدودی صبغه ی فلسفی و عرفانی دارد. او گویی در زمین نیست و در افق های دورتری سیر می کند و اگر هم در زمین باشد در زمینی است که همه کس به آنجا راه ندارد. عرفانی که در هشت کتاب وی مطرح است عرفان نوین است که تلفیقی از آیین ها و ادیان مختلف است. اما هیچ یک از این آیین ها به تنهایی سکوی پرواز او نبوده است بلکه او به واسطه ی دریافت های درونی و تجربه های خویش پریده است. طبیعت در شعر سپهری تجلی گاه عشق الهی است و این عشق که به طور مبهم در شعر او مطرح شده است باعث گشته خداوند را در زیبایی طبیعت ببیند. نگرش سپهری به طبیعت نگاه از درون (به شیوه ی توصیف درونی) است. او در پی رسیدن به اتحاد با جهان پیرامون و بازگشت به اصل خویش است و ارتباط وی با جهان و جهان آفرین ارتباطی بی واسطه است. او معتقد است که درک ما از پدیده های پیرامون باید تازه و به دور از معارف و شناخته های موروثی باشد. از این رو می توان گفت در پشت تصاویر شعری او عارفی نشسته که نگاه ناب خود را از هستی به روشنی بیان می کند. هم چنین از دیدگاه او مرگ «پایان کبوتر» نیست بلکه آغاز زندگی ابدی و سرمدی است. جهان بینی سپهری بر اصالت وحدت استوار است و کثرات چیزی جز «نمودها» نیستند و برای نشان دادن این وحدت جهان را چنان بازسازی می کند که جلوه گاه وحدت باشد. بنابراین درمی یابیم که سپهری شاعری عارف با جهان بینی و طبیعت ستایی و عرفان ویژه ی خود است که در پی برداشتن تضادها و تناقضات و وصول به وحدت و یگانگی قدم برمی دارد.

بررسی تاثیر آللوپاتی عصاره و بقایای علف های هرز شیرین بیان و تلخه بیان بر روی جوانه زنی و رشد گیاهان ذرت و لوبیا در آزمایشگاه و گلخانه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهید باهنر کرمان - دانشکده کشاورزی 1389
  ابراهیم رنجبر   مهری صفاری

به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی عصاره آبی قسمت های هوایی علف های هرز شیرین بیان و تلخه بیان بر روی سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه گیاهچه های ذرت (رقم سینگل کراس 704) و لوبیا ( رقم اختر)، آزمایشی به صورت طرح فاکتوریل در قالب کاملا" تصادفی با 4 تکرار در شرایط آزمایشگاهی در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه باهنر کرمان، در سال 1387 انجام شد. از آنجا که بازدارندگی رشد ونمو توسط قسمت های مختلف گیاهان، از نظر قدرت و مقدار دگرآسیبی، در قسمت های مختلف گیاهان، با یکدیگر تفاوت دارند، به همین دلیل تیمارها شامل شاهد (آب مقطر)، 25 درصد،50 درصد، 75 درصد و 100 درصد غلظت های عصاره آبی اندام های هوایی شیرین بیان و تلخه بیان بود. در آزمایشات گلخانه ای به منظور بررسی اثر دگرآسیبی بقایای بخش های مختلف شیرین بیان و تلخه بیان بر روی ارتفاع بوته، کلروفیل، وزن تر و وزن خشک اندام های هوایی بوته های ذرت و لوبیا، آزمایشی به صورت طرح کاملا" تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 88-87 انجام گرفت. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که اختلاف معنی داری بین سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه ذرت و لوبیا در زمان اعمال تیمارها وجود دارد. به طور کلی ، در شرایط گلخانه، بیشترین وزن خشک به گیاه ذرت و کمترین وزن خشک به گیاه لوبیا تعلق داشت و علف های هرز شیرین بیان و تلخه بیان اثر یکسانی را بر وزن خشک گیاهان مورد مطالعه داشتند و اثر متقابل نوع گیاه در اجزای علف هرز بر وزن خشک معنی داربود و بیشترین وزن خشک در اثر عدم استفاده از علف های هرز ایجاد شد و به گیاه ذرت و کمترین وزن خشک در اثر کاربرد ساقه علف های هرز ایجاد شد به گیاه لوبیا تعلق داشت. در میان اجزای مختلف علف های هرز، ساقه علف های هرز بیشترین نقش را در کاهش وزن خشک گیاهان مورد مطالعه داشت و وزن خشک در شرایط گلخانه با محتوی کلروفیل، ارتفاع بوته و وزن تر همبستگی مثبت و معنی داری داشت. بر اساس رگرسیون گام به گام، ارتفاع بوته و وزن تر به عنوان صفات اثر گذار بر عملکرد (وزن خشک) شناسایی شدند و توانستند 99 درصد از تغییرات عملکرد (وزن خشک) ذرت و لوبیا را کنترل نمایند. در شرایط آزمایشگاه، بیشترین سرعت جوانه زنی در اثر عدم کاربرد علف هرز و کمترین سرعت جوانه زنی در اثر کاربرد غلظت 100درصد ایجاد شد و بیشترین سرعت جوانه زنی به ذرت و کمترین سرعت جوانه زنی به لوبیا تعلق داشت. تفاوت معنی داری بین سرعت جوانه زنی گیاهان مورد مطالعه در اثر کاربرد علف های هرز شیرین بیان و تلخه بیان وجود نداشت. بیشترین سرعت جوانه زنی به گیاه ذرت تعلق داشت و در اثر کاربرد علف هرز شیرین بیان و گل علف هرز و کمترین سرعت جوانه زنی به لوبیا تعلق داشت که در اثر کاربرد ساقه علف هرز تلخه بیان ایجاد شد. در شرایط آزمایشگاه، سرعت جوانه زنی بیشترین همبستگی را با طول ریشه چه داشت و همچنین در رگرسیون گام به گام هم همین نتیجه حاصل شد و طول ریشه چه به عنوان صفت اثر گذار بر سرعت جوانه زنی شناسایی شد. لذا عدم مبارزه مکانیکی یا شیمیایی با این دو علف هرز و خارج ننمودن بقایای آنها از مزرعه باعث بروز اثرات دگر آسیبی خواهد شد. با توجه به اینکه شیرین بیان و تلخه بیان از علف های هرز رایج مزارع ذرت و لوبیا در منطقه کرمان می باشند و اثبات اثرات دگرآسیبی عصاره آبی اندام های هوایی و تأثیر منفی بقایای علف های هرز بر روی جوانه زنی و رشد گیاهچه ها، مبارزه با این علف های هرز در مزارع ذرت و لوبیا الزامی می باشد. زیرا رشد سریع اول فصل در گیاه زراعی اهمیت ویژه ای دارد و حضور مواد دگرآسیب سبب عدم جوانه زنی بذور و باعث کاهش رشد اولیه محصول می شود. کلمات کلیدی: شیرین بیان، تلخه بیان، ذرت، لوبیا، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، محتوی کلروفیل، ارتفاع بوته و وزن تر

نقد و تحلیل رمان ساربان سرگردان سیمین دانشور
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  رقیه کریمی   ابراهیم رنجبر

نقد و تحلیل آثار داستانی بهترین راه برای دست یابی به ارزش آن آثار است؛ پژوهش حاضرکه هدف آن شناخت و معرفی یکی از آثار داستانی معاصر یعنی رمان ساربان سرگردان نوشته ی سیمین دانشور است, در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول شامل مقدمه, بیان مسئله, اهداف, ضرورت تحقیق و سوالات است و با معرفی سیمین دانشور و آثار او به پایان می رسد. در فصل دوم نیز به مبانی نظری، پیشینه ی تحقیق و روش اجرای آن پرداخته شده است که در قسمت مبانی نظری به تعریفی از ادبیات داستانی، رمان و مهم ترین عناصر داستانی پرداخته شده است. فصل سوم نیز قسمت بحث رساله است که شامل سه بخش عناصر داستانی در رمان مورد نظر, نقد فمینیستی رمان و نوع رمان است. بخش اول از این فصل به بررسی عناصر داستانی از جمله موضوع, مضمون, پیرنگ, زاویه ی دید, شخصیت و... اختصاص دارد که در نهایت با ارائه ی پیام داستان که همان دست یابی به هویت خویشتن است, به پایان می رسد. در قسمت نقد فمینیستی رمان, بعد از ارائه ی برخی از مولفه های این نوع از نقد, از جمله مردسالاری, پدرسالاری, تعدد زوجات, استقلال مالی زنان و... به تحلیل رمان مورد نظر بر اساس این مولفه ها پرداخته شده است. اما در بخش پایانی این فصل که مربوط به نوع رمان است, بعد از ارائه ی مختصری از تعریف و تاریخچه ی پست مدرنیسم, به بررسی این رمان بر اساس تکنیک های این نوع ادبی از جمله عدم قطعیت, جریان سیال ذهن, بی نظمی زمانی و ... پرداخته شده است. فصل چهارم نیز شامل نتیجه گیری, پیشنهادها و فهرست منابع است. که در آن نتیجه ی حاصل از نقد و تحلیل رمان مورد نظر به صورت خلاصه بیان شده است و در نهایت با ارائه ی فهرست منابع به پایان می رسد

انعکاس علوم ،آداب و رسوم و باورهای عصر در دیوان انوری.
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  ندا نبی زاده اردبیلی   ابراهیم رنجبر

رساله ی حاضر در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول مربوط به کلیات است. این بخش از رساله شامل مقدمه، بیان مسئله، اهداف، ضرورت تحقیق و سوالات است. در فصل دوم نیز به پیشینه ی تحقیق، مبانی نظری و روش اجرایی طرح پرداخته شده است. در این بخش از رساله آثاری که در مورد انوری و اشعار او نگاشته شده معرفی شده است. قسمت مبانی نظری به وضع علوم در قرن ششم، وضع عمومی و اختصاصی شعر در این قرن و نیز معرفی انوری و طرز شاعری او اختصاص دارد. فصل سوم قسمت بحث پایان نامه است که در سه بخش علوم، آداب و رسوم و باورها تدوین شده است. در قسمت علوم به دانش هایی که شاعر در دیوان خود به آنها اشاره کرده و از اصطلاحات آنها برای مضمون آفرینی بهره گرفته است پرداخته شده که در کل سیزده علم در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است که به ترتیب عبارتند از: نجوم، طب، فلسفه، موسیقی، علوم ادبی، عرفان، فقه، کلام، علوم قرآنی، منطق، جغرافیا، ریاضیات و علوم غریبه. بخش دوم بحث مربوط به آداب و رسوم رایج عصر است که در سه بخش اجتماعی، درباری و مذهبی تدوین شده است که هر کدام به قسمت های مختلفی تقسیم شده اند. در این بخش سعی شده است تا تمامی نکاتی که به نحوی با فرهنگ و آداب عصر ارتباط داشته و شاعر به آنها اشاره کرده است جمع آوری گردد، مانند: پوشش عصر، مشاغل و حتی خوراکی ها. بخش سوم بحث باورهای عصر را شامل می شود که در دو بخش خرافی و حقیقی تنظیم شده است که باز آنها هم به بخش های دیگری تقسیم شده اند. در قسمت باورهای خرافی به باورهای عصر در حوزه ی جانوران، سیارات و دیگر عقاید پرداخته شده و باورهای حقیقی هم به دو بخش دینی و غیر دینی تقسیم شده اند. فصل چهارم شامل نتیجه گیری، پیشنهادها و فهرست مطالب است که در این بخش نتیجه ی حاصل از بررسی دیوان شاعر به شکلی موجز و مختصر بیان شده است و با یک پیشنهاد و آوردن فهرست منابع پایان نامه به اتمام رسیده است.

تحلیل عناصر داستانی رمان ورونیکا تصمیم می گیرد که بمیرد
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  فاطمه خاکپور   ابراهیم رنجبر

آثار پائولوکوئیلو، اخیراً در بین مردم جهان جذاب تلقی شده مورد استقبال قرار گرفته است. یکی از رمان های جذاب و پر خواننده ی وی «وروینکا تصمیم می گیرد بمیرد» نام دارد. نگارنده در این نوشته کوشیده است عناصر داستانی رمان مذکور را تحلیل کند. البته در تحلیل شخصیت ها از توجه به مسائل جامعه شناختی و روان شناختی غافل نبوده ایم. پژوهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول شامل مقدمه و کلیات طرح تحقیق است. فصل دوم به تعاریف، پیشینه ی تحقیق و روش اجرای طرح اختصاص دارد. در فصل سوم عناصر داستانی رمان بررسی شده است: زاویه دید این رمان، دانای کل نامحدود است. داستان از پیرنگ معقولی برخوردار است و واقعه ای اتفاقی و استثنایی در آن دیده نمی شود ترس، مضمون اصلی این رمان است که پیامدهای وخیمی دارد و نویسنده با استفاده از این فکر اصلی که در دل موضوع قرار دارد دیگر عناصر داستان را پرورانده و موضوعات مهم روانشناختی- اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است. کوئیلو الگوی افقی لیوبلیانا، پایتخت کشور اسلوانی را انتخاب کرده است حـوادث داستـان نوامبر سال 1997 رخ می دهد. نویسنده از روش توصیف صریح و غیر صریح برای صحنه پردازی استفاده کرده است. وی در این رمان از نظر زبانی از رفتاری معلق بین گریز و رجعت استفاده کرده است. فضای رمان در صحنه افتتاحیه ی داستان فضایی است کسالت بار و راکد، اما در صحنه دوم، فضایی است متغیر که بسته به حالت شخصیت های داستان تغییر می یابد. این رمان از نوع رمان های واقع گراست که شخصیت فردی، درونی و تجربه ی زندگی نویسنده در آفرینش آن سهم زیادی دارد نویسنده شخصیت های داستان را از سنین مختلف و از طبقات متفاوت اجتماعی برگزیده است تا گستردگی موضوع را نشان دهد زیرا غرق شدن در روزمرگی ها و روان آزردگی ها چیزی است که در تمام سطوح زندگی قابل رویت است و به نوعی گریبان گیر انسان معاصر شده است. در فصل چهارم خواننده با مطالعه ی این پژوهـش به نتایج زیر دسـت می یابد: نویسنده به دور از ذهنیت مرد سالارانه توانسته است زن را به عنوان موجودی مختار و کار ساز معرفی کند. نویسنده تبعات معیار دوگانه ی رفتار جنسی در جامعه و جدی نگرفتن نقش زن از سوی جامعه را به خوبی در قالب داستان تحلیل کـرده است .اشتغال به امـور عادی زندگی امکان زندگی والا را از افراد گـرفته و به سـوی پوچـی می کشاند .

بررسی عنصر گفت وگو در گلستان سعدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  مرضیه هرمزدی   ابراهیم رنجبر

گلستان سعدی یکی از برجسته ترین آثار منثور کلاسیک فارسی است. یکی از ویژگی های بارز آن، وجود جنبه ی داستان پردازی در حکایات آن است. سعدی این حکایات را متناسب با مقاصد خود و خصوصاً برای بیان تجربیّات، تعالیم اخلاقی، نکته های حکمی، اجتماعی و ... به کار گرفته است. سادگی زبان در نقل حکایات با استفاده از گفت وگو باعث جذّابیت فضای داستان ها شده است. گفت وگو کارکرد مهمی در معرفی شخصیت ها و حوادث دارد؛ از این حیث به عنوان یک عنصر داستانی قابل بررسی است. در پژوهش حاضر حکایات واجد گفت وگو بررسی شده اند. بنا بر این ابتدا تعریف گفت وگو، اهمیت، انواع، چگونگی و سایر جزئیات آن را ذکر کرده ایم و آن گاه این عنصر را در سطح حکایات به لحاظ بسامد ذکر اوصاف اقشار، در گلستان بررسی کرده ایم. در پایان هر مبحث، نتیجه گیری کوتاهی از تحلیل گفت وگوهای هر قشر یا طبقه ارائه کرده ایم و در نهایت یک نتیجه گیری کلی از بررسی این عنصر در مجموع حکایات گلستان آورده ایم. نتیجه ای که از این بررسی گرفته ایم این است که سعدی در موارد زیادی از زبان شخصیت ها سخن می گوید؛ به همین دلیل گفت وگوها در گلستان در چنین مواردی تأثیری در شخصیت-پردازی ندارد. شخصیت های داستانی حکایات عمدتاً با لحن مشترک سخن می گویند، در واقع با لحنی و در فضایی سخن می گویند که راوی اراده می کند. البته باید گفت حضور نویسنده همواره به این معنی نیست که او کاملاً در بیان ذهنیات و افکار شخصیت ها مداخله می کند، بلکه به این معنی است که راوی بیشتر نقش بازگو کننده ی افکار شخصیت ها را ایفا می کند و حضور وی به معنی دخالت بالقوه و پیوسته ی وی در افکار و ذهنیات شخصیت ها نیست.

تحلیل رمان همنوایی شبانه ی ارکستر چوب ها
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  حسین احدی قورتولموش   بیژن ظهیری ناو

همنوایی شبانه ی ارکستر چوب ها رمانی پیچیده و تأویل پذیر است و رضا قاسمی در این رمان دارای سبک شخصی است. در پژوهش حاضر عناصر داستانی رمان مورد تحلیل قرار گرفته است تا نوآوری های نویسنده در این حیطه نمایان شود. برای این منظور، ابتدا به تعریف عناصری چون موضوع، مضمون, ساختار، طرح، شخصیت، روایت، زاویه دید، گفتگو، حادثه، صحنه، لحن، فضا، پیام و سبک پرداخته ایم و در بخش بعدی، هریک از عناصر داستانی مورد نظر را در رمان به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داده ایم و در مرحله ی بعد، به بررسی نوع رمان پرداخته ایم و در نهایت، نتیجه گیری کلی از بررسی عناصر داستانی و نوع رمان ارائه شده است. با تحلیل و بررسی عناصر داستانی و روش به کارگیری آن ها در این رمان، به این نتیجه می رسیم که قاسمی به خوبی از این عناصر برای ارائه ی اصولی و هرچه بهتر رمان خود استفاده کرده است و با تأمل بر ساختار، روایت و طرح این رمان، پی می بریم که او نیم نگاهی نیز به مولفه های رمان های مدرنیستی و پسامدرنیستی در به کارگیری این شگردها و عناصر داستانی داشته است و برخی از این مولفه ها در رمان دیده می شود.

تحلیل جامعه شناختی ادبیات شفاهی قوم ترکمن با تکیه بر ضرب المثل ها، لالایی ها و لأله (ترانه های دختران ترکمن)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  سلیمان متقی   حسین نوین

ترکمن های ایران که بیشتر در شمال شرق ایران سکونت دارند، دارای ادبیات شفاهی بسیار پربار و با قدمتی دیرینه هستند. ادبیات شفاهی این قوم در عین حال، دارای شاخه های بسیار متنوعی نیز می باشد. با تحلیل و بررسی هر یک از این شاخه ها، می توان به زندگی اجتماعی و فرهنگی، شیوه ی کار و تولید، رفتار و منش، اندیشه و احساس، مذهب و اخلاق و اعتقادات آنان پی برد. برخی از این شاخه ها، مانند ضرب-المثل ها و اشعاری که در برخی مراسم اجتماعی خوانده می شود، دایره شمول بیشتری دارد و برخی مانند اشعار ذکر خنجر، مجریان کمتری دارند.بررسی در آنها، در شناخت جهان بینی مردم ترکمن، کمک شایانی می کند. لالایی ها و ترانه های موسوم به «لأله»، در شناخت روحیات و جایگاه اجتماعی دختران و زنان راهنمای خوبی هستند. برخی دیگر از این شاخه ها، مانند مراسم «یارمضان»، ریشه در مذهب و اعتقادات این قوم دارد. در این تحقیق، قصد داریم با تکیه بر سه شاخه ی آتالارسوزی(ضرب المثل ها)، لأله ها(ترانه-های زنان و دختران ترکمن) و هودی لر(لالایی ها) به شناختی از ابعاد زندگی مادی و معنوی جامعه ی ترکمن دست یابیم. به این منظور، در فصل اول تا حد امکان بهمعرفی قوم ترکمن و تعریف مسأله، ضرورت و اهداف تحقیق پرداخته شد. فصل دومبه مبانی نظری تحقیق و معرفی شاخه های مختلف ادبیات شفاهی قوم ترکمن، اختصاص دارد. در فصل سوم ابتدا سه شاخه ی مورد بحثبیشترمعرفیشد. سپس با تکیه برآن ها، به شناساندن جنبه های مختلف زندگی اجتماعی ترکمن ها، آداب و رسوم و اعتقادات آنان پرداخته شد. فصل چهارم نیز به نتایج تحقیق و پیشنهادهایی برای کارهای بعدی اختصاص دارد.

انعکاس عناصر فرهنگ عامیانه در آثار جمالزاده
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1393
  الهامه پناهی   محمد یاوری

: رساله ی حاضر در چهار فصل تدوین گردیده است؛ فصل اول به تعاریف و کلیات پژوهش اختصاص دارد. در فصل دوم، به پیشینه ی تحقیق که مروری بر تحقیقات گذشته است و نیز به مبانی نظری پرداخته شده است؛ در بخش مبانی نظری، سعی شده خلاصه ای از دیدگاه های برخی صاحب نظران ایرانی و غربی در زمینه ی فرهنگ عامیانه ذکر گردد. فصل سوم که قسمت اصلی پایان نامه را تشکیل می دهد، در سه بخش زندگی معنوی، زندگی اجتماعی و زندگی مادی تنظیم گردیده است. در بخش اول از فصل سوم، باورهای عامیانه، دین و آئین های مذهبی در بین عوام و نیز دانش ها، ادبیات و زبان عامیانه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در بخش دوم، آداب و رسوم مراحل مختلف زندگی از قبیل تولّد، ازدواج، مرگ، تحصیلات و ... ذکر گردیده و در بخش سوم نیز به بحث هایی چون خوراک، پوشاک، مسکن و نظایر آن پرداخته شده است. فصل چهارم نیز به نتیجه ی بحث ها و فهرست منابع اختصاص داده شده است.

سنت و نوآوری در اشعار مهدی اخوان ثالث
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  عبدالرضا حبیبی   بیژن ظهیری

: یکی از وی‍ژگی های بارز اشعار مهدی اخوان ثالث، تلفیق و آمیزش دو شیوه ی سنتی و نو است. در اشعار اخوان ثالث، کلمات، شیوه های نحوی و مضامینی از سنت های کهن شعر فارسی، با زبان و بیان جدیدی که ساخته ی ذهن خلاق شاعر، و در نتیجه ی توجّه وی به اصل نوآوری و ارائه ی شعر در زبان و بیانی نو می-باشد، تلفیق و به خدمت گرفته می شوند. هرکدام از دو جنبه ی سنتی و نوآور در این اشعار ازاهمیت ویژه-ای برخوردارند. اخوان ثالث به دلیل آشنایی با آثار گذشتگان و استفاده از سنت های شعری آنان به شعر خود اصالت و ریشه دار بودن بخشیده و با پیوند نوآوری به آن، به زبان و بیانی خاص در میان شاعران معاصر دست یافته است. این توفیق در ارائه ی سبک شخصی و نو را باید در آگاهی وی از ساختارهای زبان گذشته و پیوند آن با شعر امروز دانست. در پژوهش حاضر به منظور دست یابی به گونه های اصلی سنت گرایی و نوآوری در زبان شعر و مضامین و مسائل مطرح شده در آن، اشعار اخوان ثالث مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

قهرمان پروری در رمان های سیمین دانشور
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  منیره موید ناصرکیاده   ابراهیم رنجبر

چکیده: درحماسه ها و اسطوره ها، قهرمان به معنی کسی است که ویژگی هایی نیک، همراه با اعمال پهلوانی دارد و در داستان، شخصیّت مرکزی است که می تواند شخصی خوب یا بد باشد. دوران حماسه سرایی سر آمده است و قهرمانان داستان ها، مطلق و عاری از عیب نیستند. امّا کهن الگوهای اسطوره ای، که کهن-الگوی قهرمان یکی از آن هاست، در داستان های معاصر وجود دارند و سختی هایی که قهرمان رمان از سر می گذراند، پیشتر در ماجراجویی های قهرمانان اسطوره ای تجسّم یافته است. در پژوهش حاضر، رمان های سیمین دانشور، یعنی سَووشون، جزیره ی سرگردانی و ساربان سرگردان، با توجه به تلاش نویسنده برای قهرمان پروری، مورد مطالعه قرار گرفتند. در این جا منظور از قهرمان، شخصیّت مرکزی نیست، بلکه فردی است که ویژگی هایش او را از مردم عادی جدا و به قهرمانان حماسه نزدیک می-کند. در سووشون، یک قهرمان به نام «یوسف» وجود دارد که یکّه تاز عرصه ی نبرد است. بسیاری از خصوصیّات قهرمانان حماسه را دارد و سرنوشتش داستان زندگی سیاوش، امام سوم شیعیان، یحیی تعمیددهنده و... را تداعی می کند. وجود فلسفه ی تکرار تاریخ در رمان، مرگ تراژیکی برای این قهرمان رقم می زند. او می میرد تا از خون ریخته شده ی او هزاران «یوسف» برویند. امّا در دو رمان دیگر، هر کسی بنا به موقعیّت خود می تواند قهرمان باشد. قهرمانان این داستان که برخی از خصوصیّات قهرمانان حماسی را دارند، همگی در نوعی سرگردانی ایدئولوژیک به سر می برند. در خلال داستان نیز بعضی از چهره های تاریخ ایران، در دوره های مختلف تاریخی، به عنوان قهرمان معرّفی می-شوند. با بررسی گفتار و رفتار قهرمانان رمان های دانشور، مشخّص شد که این قهرمانان که همگی دارای نگاهی اصلاح طلبانه هستند، همواره سایه ای از شخصیّت های واقعی، مخصوصاً جلال آ ل احمد را بر سر دارند.

تحلیل رمان بامداد خمار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  افسانه ستوده   ابراهیم رنجبر

بامداد خمار رمانی است که به دلیل نقش بسزایی که در افزایش جمعیت کتاب خوان داشته، توجه منتقدان بسیاری را به خود جلب نموده است. در پژوهش حاضر، تحلیل محتوایی اثر مدنظر قرار گرفته است. به این منظور، ابتدا عناصر داستانی را تعریف و سپس هر یک از این عناصر را در رمان مورد نظر به صورت جداگانه بررسی نموده ایم. بررسی نوع رمان نشان می دهد که این اثر، مولفه هایی از رمان عاشقانه ی پرماجرا، رمان رفتار و رسوم اجتماعی، رمان سرنوشت، رمان احساساتی و رمان حادثه را دارد. نقد روان شناختی اثر و تحلیل شخصیت ها و نوع عملکرد آن ها اثبات می کند که این داستان، نقش خانواده را به عنوان مهم ترین و اولین الگو در نوع رفتارها و عکس العمل های فرد به خوبی نشان می دهد. هم چنین بررسی رفتار شخصیت های این داستان، نقش انگیزه ی افراد را در نوع رفتار و کنش های آن ها نشان می دهد. این اثر مولفه هایی از مکتب رئالیسم و نهضت رمانتیسم را داراست. در مجموع، دلایلی چون بی زمانی اثر، حقیقت مانندی، خلق شخصیت های زنده، انعکاس تصویر دنیای سنتی، دوری اثر از فلسفه بافی و معناگرایی، نمودهای جنسیتی و کاربرد زبان و نثر متناسب با موضوع اثر از دلایل پرخواننده بودن این اثر داستانی به شمار می آیند.

مرگ و رستاخیز از دیدگاه مولوی در مثنوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  صدیقه بازرگان کلوانق   محمد یاوری

این رساله، نگاهی مبسوط و فراگیر به موضوع مرگ و رستاخیز از دیدگاه مولانا در مثنوی معنوی است. مثنوی گنجینه‏ای انباشته از مرواریدهای گرانبهای ادب فارسی و عرفان اسلامی و گوهرهای نایاب از حکمت و فلسفه است. به طوری که موضوعات و مفاهیم عالی ادب و فرهنگ، اندیشه و عرفان، به طرزی بدیع، زیبا و در حین حال ساده، آمیخته با حکایات و تمثیلات ظریف بیان گردیده است. موضوع مرگ، از موضوعات بسیار مهم انسانی به شمار می‏آید. مثنوی هرگز از این موضوع خالی نبوده، بلکه ظریف‏ترین و ناب‏ترین مفاهیم را می‏توان در آن مشاهده کرد . انسان از لحظه ی شناخت خود و جهان خواسته بداند که از کجا آمده و به کجا می‏رود، اندیشه ی گذر از این جهان همچون گردش روز و شب و تغییر فصول، بر دل و جانش سایه ی سیاهی افکنده که نه راه قرار در آن را داشته و نه راه فرار از آن را. در نگاه شعرای عارف، زندگی جاوید یعنی تحول و تکامل انسان از خاک تا افلاک. به همین خاطر مولوی در مثنوی به توصیف سرای جاوید پرداخته و قیامت را لقای الهی و بهشت را زمان وصال با یار دانسته‏ و دوزخ را لحظه ی فراق ازیار. مثنوی مجموعه ی نسبتاً متنوعی از تقابل هاست که در این میان تقابل دو جهان یکی از بنیان‏های فکری شاعر را تشکیل می‏دهد. در منظومه ی فکری مولوی، پیوسته سیطره ی جهان غیب بر عالم شهادت محسوس‏ است. ما در این اثر با معانی گوناگونی از مرگ مواجهیم که هر‏چند همگی آدمی را به سوی جهان آن سری دعوت می‏کند، اما هر کدام از دیگری متمایز است. این مفاهیم عبارتنداز: مرگ طبیعی، مرگ تبدیلی و شهادت که در این میان، شاعر بیش از همه به مرگ تبدیلی پرداخته است. مولانا در اقناع مخاطبان خویش درباره ی جهان عیب، بیش از دیگر تمهیدات ادبی، از تمثیل بهره برده است؛ زیرا هنگامی که وی می‏خواهد از جهانی سخن بگوید که هیچ مرز و صورتی ندارد، به ناچار از ابزاری بهره میگیرد که در جهان صورت قابل درک باشد. بنابراین با خواندن این رساله، خواننده می‏تواند تا حدودی به عمق تفکر مولانا و خلاقیت ادبی وی پی ببرد و مشاهده نماید که مرگ و رستاخیز به بهترین نحو ممکن، در مثنوی مطرح گردیده و فصل الخطاب مباحث مربوط به این موضوع می‏تواند به شمار آید.

فرهنگ معنی در آثار منظوم سعدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی 1390
  محبوبه خطیر حاجی کلایی   ابراهیم رنجبر

سعدی، از ظرفیت های ناشناخته ی زبان فارسی، برای انتقال مفاهیم و تبیین ظریف ترین اندیشه ها و عواطف بشری سود جسته است. شناخت روش های سعدی در تبیین معانی با زیباترین تعابیر و واژگان و به ساده ترین و فصیح ترین شکل، در حقیقت به شناخت امکانات نامحدود زبان فارسی و رسیدن به واژه سازی های دل نشین، کمک شایانی می کند. در این پایان نامه قصد داریم با تعیین خوشه های لفظی یا به عبارت دیگر با تجمیع لغات و اصطلاحات و تعبیرات و ترکیبات دال بر یک معنی، در یک مجموعه ی خاص به منطق الف – با، فرهنگ معنی در آثار منظوم سعدی را تدوین کنیم. در این صورت می توان با رجوع به یک معنی، الفاظ دال بر آن را احضار کرد. بنابراین می توان دانست که سعدی کدام کلمات و اصطلاحات و تعبیرات را مترادف هم قرار داده است. این کار به مطالعات فرهنگ تاریخی زبان فارسی کمک شایانی می کند. به همین منظور، از آثار منظوم سعدی، یعنی بوستان، غزلیات و مواعظ، بسیاری از واژه ها را استخراج کردیم. با توجه به مفهوم آن ها، الفاظ مترادف را باز شناختیم و به ترتیب حروف الف - با به منطق یک فرهنگ فارسی، منظم کردیم؛ یک واژه را مدخل قرار دادیم و واژه های مترادف را به آن ارجاع دادیم تا جایی که زیرمجموعه ی آن واژه قرار گرفتند. هرکدام از این واژگان مترادف، متناسب با محتوای کلام، در شعر سعدی به کار رفته اند. پس از بررسی این واژگان، به این نتیجه رسیدیم که سعدی، برای بیان یک معنی، خود را محدود به استفاده از واژگان تکراری نکرده است بلکه هرجا لازم دیده، به اقتضای معنی و با توجه با انتظامِ هم نشینی کلمات، دست به واژه سازی زده است. این بخش از کار سعدی از کمک های وی به توسعه ی زبان محسوب می شود. هرجا هم که واژه سازی مقدور نبوده است، از ظرفیت بلاغی زبان کمک گرفته است. در این حوزه، زیباترین تصاویر خیالی را ساخته است. ما در این نوشته به وجه زبانی اشعار او توجه کرده ایم نه وجه بلاغی آن.

فرهنگ اشعار مجیرالدین بیلقانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  خدیجه عباسی سورمی   ابراهیم رنجبر

چکیده: علم لغت به هر زبانی که باشد عبارت است از دانستن و پی بردن به معانی کلمات آن زبان، زبان و تمام عناصر آن پیوسته در حال تحول است. کتاب لغت نباید از این تغییر و تحولات دور بماند، بلکه می باید آینه ی تمام نمای آن باشد. در این پایان نامه مجموعه ی لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات مشکل دیوان مجیرالدین بیلقانی را که قریب به پنج هزار بیت دارد و مشحون به قصاید، غزلیات، قطعات، ترکیب بندها و رباعیات شیرین و خواندنی است شرح داده ایم. یک واژه ی مشکل را مدخل قرار داده و واژه های مترادف را به آن ارجاع داده ایم. هر جا که از تجمع یا بررسی ارتباط دو واژه مفهومی جدید یا معنایی حاصل می شود که بر همگان معلوم نیست، رابطه ی آن ها را با واو نشان داده ایم. مثلاً شاعر یار غار را به ابوبکر نسبت داده است، آن را ذیل ابوبکر و یار غار بررسی کرده ایم. مجیرالدین مفاهیم و مضامین زیادی را در شعر خود به کار برده است با بررسی لغات موجود در اشعار او بسیاری از ظرفیت های ناشناخته ی زبان فارسی برای ما آشکارتر می شود و در عین حال با علوم و رسوم و اسباب زندگی و سخنان شایع زمان او آشنا می شویم.

بررسی و مقایسه ی طرز غزل حافظ و عراقی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  زهرا شیری   محمد یاوری

چکیده: غزل حافظ الگوی کمال غزل فارسی است. حافظ در غزل های خود در بیشترین حد از ظرفیت های زیباشناختی و استعدادهای نهفته ی زبان فارسی استفاده کرده است. نوع کلمه و چگونگی به‏کارگیری آن از عوامل تمایز غزلیات حافظ است که آن را نسبت به نمونه های مشابه، متفاوت و برجسته تر جلوه می دهد. در این پژوهش، سعی بر این است تا مقایسه ای بین فکر و شعر فخرالدین عراقی (688- 610) و حافظ شیرازی انجام دهیم. عراقی از جمله شاعران تاثیرگذار در شعر و اندیشه-ی حافظ است که بین غزلیات او و شعر حافظ تشابهاتی از لحاظ لفظ و محتوا وجود دارد. از مقایسه ی این دو شاعر می توان به قسمتی از راز جاودانگی شعر حافظ و میزان مقبولیت او نسبت به شعر عراقی و دیگر نمونه های مشابهش پی برد. در این مقایسه، غزلیات این دو شاعر را از لحاظ ظاهر و لفظ (تعداد غزلیات و ابیات، موسیقی و گستره ی واژگان استفاده شده و ارتباط الفاظ با افکار شاعر)، جنبه ی ادبی (نوع به کارگیری و کارکرد صنایع ادبی در انسجام شعری) و ابعاد معنایی (مضامین مشترک، غیر مشترک و شیوه ی بیان مضامین مشترک)، بررسی کرده و نشان داده ایم که طرز کاربرد اجزای شعر و شیوه های بیانی چه نقشی در برجستگی شعر حافظ دارد. با وجود اشتراکاتی که در غزلیات حافظ و عراقی وجود دارد، انتخاب واژگان و تناسب آن ها در سطح بیت، نگاه متفاوت به صنایع ادبی، مضامین اجتماعی متنوع، شیوه های بیانی گوناگون نظیر طنزپردازی، تناقض گویی، نقد خویشتن و ...از عوامل تمایز و برتری شعر حافظ است.

تحلیل رمان دالان بهشت
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  حکیمه ایزدی   ابراهیم رنجبر

چکیده: «دالان بهشت» به قلم نازی صفوی، یکی از پرفروش ترین کتاب های چهارده سال اخیر محسوب می شود که به چاپ چهلم رسیده است، این امر نشان می دهد که نویسنده به خوبی توانسته است، نیازهای خواننده ی امروزی را بشناسد و بدان پاسخ گوید. توجه به این مسائل ما را بر آن داشت که به تحلیل محتوایی اثر بپردازیم؛ بنابراین ابتدا عناصر داستانی را تعریف و سپس هر یک از این عناصر را به صورت جداگانه در رمان «دالان بهشت» بررسی نمودیم. این اثر، دارای شخصیت‏هایی جان دار و زنده است، حوادثی که در رمان وجود دارد، طرح ساده ای به داستان داده است که همین طرح ساده و ماندگار، به انسجام ساختار داستان کمک کرده است. همچنین مولفه-هایی از رمان احساساتی، رمان آداب و رسوم اجتماعی، رمان اعترافی و رمان حادثه ای را داراست؛ و وجود عواملی چون، شناخت دقیق نویسنده از گروه های اجتماعی متفاوت جامعه، حقیقت مانندی و بی زمانی اثر، تازگی و تنوع مضامین، استفاده از لحن و زبانی نزدیک به فهم عامه، نمودهای جنسیتی و ارتباط میان اجزاء داستان را در پر خواننده بودن این اثر داستانی تاثیرگذار دانستیم.

مقایسه ی هوپ هوپ نامه ی میرزا علی اکبر طاهرزاده (صابر) با کلیات (نسیم شمال)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  سمیرا موفق شکرلو   ابراهیم رنجبر

چکیده: در این پایان‏نامه، مقایسه‏ایی میان فکر و شعر میرزا علی اکبر طاهرزاده (معروف به صابر) (1862-1910) و سید اشرف‏الدین قزوینی (معروف به نسیم شمال) (1287 -1352 ق) انجام داده‏ایم. سید اشرف الدین از طریق روزنامه ی «ملا نصر‏الدین» به اشعار صابر دست‏رسی داشت و از آن اقتباس‏ها‏ی فراوان می کرد و اشعار آتشین خود را در انقلاب مشروطیت می سرود. اکثر مشابهت شعر این دو شاعر در مضامین و موضوعات اجتماعی و سیاسی است. از مقایسه ی این دو شاعر می‏توان به قسمتی از سهم مکتب آذربایجان (تبریز) در پیروزی انقلاب مشروطه پی برد. در این مقایسه بیشتر از تمام جنبه ها، جنبه ها ی سیاسی و انقلابی را به بررسی گرفته‏ایم و نشان داده‏ایم که سید اشرف الدین مستقیم و غیر مستقیم مضامین و حتی واژگان تعدادی از اشعار صابر را به ترجمه و یا نقل به مضمون تکرار کرده است.

بررسی وتدوین مضامین شعری اشعار فارسی شهریار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1391
  فرناز وقری مقدم   محمد یاوری

شعر در کوتاهترین وخوش آهنگ ترین ومناسب ترین همنشینی واژه هایی آشنا،مارابا معنایی درگیر می کند که گاهی برای عقل،نامفهوم وبیگانه است امّا برای دل وجان آشنا وحس شدنی است.اشعارشهریار از نظرگیرایی،نفوذ ورواج مقامی والا و بلا منازع در صحنه ادبیات معاصر کشورمان دارد.بررسی دیوان شهریار،تعریف و بازشناسایی مضامین به کار رفته دردیوان وذکر نمونه هایی از این مضامین وتعمّق درچگونگی کاربرد مضامین در دیوان درعین حال که قلمرو نسبتاًجدیددر حوزه فرهنگ و ادب پدید می آورد،زمینه درک عمیق و همه جانبه اشعار شهریار را فراهم می کند.عمده ترین مضامینی که شهریار دردیوان خود به آن پرداخته است. عبارتندازعشق،عرفان،طنز،انتقاد،توصیف، مدح وستایش ائمه اطهارواهل بیت،حسرت از دست دادن جوانی،دنیاگریزی،شب،تشویق به فراگرفتن علم ودانش، مضامین ملی ومیهنی، همچنین دفاع مقدس و انقلاب اسلامی نیز تحولی عظیم در اندیشه شهریار به وجود آوردوباعث شد که شهریار بخشی از دیوان شعری خود را به این مضامین اختصاص دهد.می توان گفت بیشترین مضمونی که شهریار در دیوان به آن توجه داشته عشق است که در سالهای آغازین شاعری وی،این عشق زمینی ومجازی بوده اما با گذشت زمان کم کم این عشق رنگ و بوی عرفانی به خود گرفته و به عشق حقیقی وعرفانی تبدیل شده است .به همین دلیل وقتی نام شهریار به میان می آید نمی توان او را جدا از قضیه عشقش تصور کرد.استفاده ماهرانه شهریار از این مضامین گنجینه ای ارزشمند فراهم آورده که در رساله حاضر، به بررسی این مضامین پرداخته شده است. بررسی وبیان مضامین به کار رفته در دیوان شهریار درک ولذت خواننده را از اشعار وی وسعت می بخشدکه این ما را به شناخت بیشتر شهــریار وشعر او نزدیک می کند وسبب می شود که دوستداران شعر وهنر باقلمرو بکر وجدیدی از توانایی های خارق العاده این شاعر شیرین سخن آشنا شوند.این رساله در سه فصل نگارش یافته فصل اول کلیات، فصل دوم پیشینه تحقیق وروش اجرای طرح ودر فصل سوم به بررسی وتدوین مضامین به کار رفته در دیوان شهریار پرداخته ام.

نماد شناسی حیوانات در شعر معاصر فارسی با تکیه برآثار(نیما یوشیج، سهراب سپهری، مهدی اخوان ثالث، منوچهر آتشی و محمد رضا شفیعی کدکنی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1391
  شیرین لطفی رزی   بیژن ظهیری ناو

سالها پس از ظهور سمبولیسم در اروپا، نشانه هایی از این مکتب با عنوان سمبولیسم اجتماعی در شعر نیما بروز یافت که علت آن را می توان در شرایط اجتماعی و سیاسی زمان جستجو کرد. بعدها شاعران دیگری این شیوه در شعر و شاعری را به تبعیت از نیما در پیش گرفتند. در این رساله پس از ارائه ی تعریفی از نماد و ذکر ویژگی ها و اقسام آن، به تفاوت و تشابه نماد با سایر عناصر بلاغی چون: استعاره، تمثیل، مجاز و کنایه اشاره شده است. همچنین به منشأ نمادگرایی در شرق و غرب، نقش نماد در علوم مختلف، تفاوت نماد پردازی عرفانی و سمبولیسم اجتماعی و نیز به تاریخچه ای از مکتب سمبولیسم در اروپا و اصول این مکتب اشاره کرده ایم. سپس با محدود کردن حوزه ی نمادگرایی به بررسی نماد حیوانات در اشعار پنج شاعر معاصر (نیما، سپهری، اخوان، آتشی و شفیعی کدکنی) پرداخته ایم.با وجود تفاوتهایی در به کار بردن نمادهای حیوانی توسط این شاعران آنچه مسلم است این است که شاعران معاصر شعر فارسی برای بیان مفاهیم و دغدغه های سیاسی جامعه به نمادهای حیوانی متوسل شده اند و در واقع از تمثیل بهره گرفته اند.و این کاربرد تفاوت شعر سمبولیسم اجتماعی و مکتب سمبولیسم اروپایی است.البته شاعران مورد بحث در این رساله هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند اما در کل نمادهای به کار رفته در اشعارشان معنای واحدی را القا می کنند.

سبک شناسی در اشعار نیما یوشیج
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  آزاده تیشه بر سر   ابراهیم رنجبر

در این پایان نامه، سبک اشعار نیما را بررسی کرده ایم. نتیجه ی این مطالعه این است که نیما هر چه به سمت اشعار نیمه آزاد و آزاد خود پیش می رود، از سنت ها فاصله می گیرد و بیش تر خود را به عنوان یک شاعر صاحب ‏سبک نشان می دهد. اشعار کلاسیک نیما، از نظر زبانی، بلاغی و تا حدودی اندیشه، قابل قیاس با اشعار شعرای سنت گرای ایران از جمله: نظامی، حافظ و مولانا است. اصولاً نیما در این اشعار، از این شاعران پیروی نموده است. اما سبک خاص نیما که در اشعار آزاد و نیمه آزاد او نمود می یابد، در حوزه ی زبانی، شاهد خروج از هنجارهای زبانی است. در حوزه ی بلاغی، اشعار هر چه بیش تر به سمت تصویرسازی-های بکر پیش می رود، استفاده از آرایه ها و پیرایه های ادبی، ساده و طبیعی بوده و هیچ تصنعی نیست. این زیبایی ها و پیرایه ها که دارای تازگی و زیبایی است، در بافت شعر حل می شود؛ چنان که فراتر از هر آرایه ای، سخن ها برای بیان دارد. اندیشه ی نوین نیما نیز با نمودهای سیاسی، اجتماعی و مردمی خود را نشان می-دهد؛ هر چند شعر نیما محدود به هیچ یک از این حوزه ها نیست. او در نشان دادن هر چه بیش تر اندیشه های نوین خود از مکتب های ادبی اروپا، از جمله: رمانتیسم، رئالیسم و سمبولیسم بهره برده است، اما هیچ گاه مقلد نبوده است. بلکه در هر یک از این زمینه ها، دیدگاه هایی را ارائه کرده است که با مطالعه ی اثر ارزشمند «ارزش احساسات» او و با دقت و بررسی در اشعارش، قابل دریافت است. در این پروژه، با بررسی اشعار نیما در حوزه ی این مکاتب، شاهد نمود اندیشه های نوین او در این زمینه ها بودیم. به تشابه و تمایز نظرگاه های او با مکتب های ادبی اروپایی و در گستره ای وسیع تر، در اشعار مدرنیسم او که نوآوری، تازگی و زیبایی هر چه بیش تر اشعار او را نوید می ‏دهد، با گام فراتری از اندیشه های نیما رو به رو شدیم.

بررسی رئالیسم در «سیاحت‏نامه‏ی ابراهیم‏بیگ»
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1391
  زهرا احمدی گونپاپاق   ابراهیم رنجبر

«سیاحت‏نامه ابراهیم بیگ» به قلم زین‏العابدین مراغه‏ای از مهم‏ترین کتاب‏هایی است که در اواخر دوره‏ی قاجار نوشته شده است. این کتاب در بیداری ایرانیان و تغییر رژیم استبدادی به مشروطه بی تأثیر نبود. علّت تأثیر گذاری این کتاب بر مردم، محتوای رئالیستی آن است. نویسنده‏ی این رمان با شرح فضای جامعه و ترسیم حرکت فرد در این فضا به طرح تعاملات متقابل فرد و جامعه پرداخته است. بدین جهت واقعیّت‏های اجتماعی نمود یافته در سیاحت‏نامه را بررسی کردیم. رئالیسم سیاحت‏نامه، رئالیسم کاربردی و رئالیسم محض است. بررسی عناصر رئالیستی داستان چون پیروی پیرنگ از اصل علیّت حوادث ، تأثیر شرایط اجتماعی برسرنوشت شخصیّت، زاویه‏ی دید اول شخص ناظر، لحن جدی و عینی داستان، شیوه‏ی صحنه پردازی، مکان زمانمند داستان، مطابقت‏ گفت‏و‏گو با شخصیّت ‏ها، چند صدایی داستان، توصیف و ارائه‏ی برخی جزئیات دقیق و نثر ساده وروان بر حضور رئالیسم کاربردی در این داستان تأکید دارد. در بررسی محتوایی، انتقادهای نویسنده شامل موضوع‏هایی چون مناسک مذهبی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی است. این اثر بیش از هر چیز، گزارشی از واقعیّت‏ها و مستندهاست. واقعیّت‏های انعکاس یافته در سیاحت‏نامه با واقعیّت‏های تاریخی دوره‏ی ناصرالدین‏شاه مطابقت دارد و نویسنده در داستان به این اصل وفادار بوده است. در این رساله ابتدا به بیان و تعریف رئالیسم و عناصر رئالیستی رمان پرداخته‏ایم سپس اوضاع ایران پیش از مشروطه و طلیعه‏ی رمان نویسی در ایران بیان شده است. عناصر رئالیستی در سیاحت نامه بررسی و انتقادهای نویسنده دسته بندی شده است.

طنز منظوم بعد از انقلاب و چهره های شاخص آن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1390
  مرتضی آخرتی   محمد یاوری

شعر طنز یکی از گونه های ادبی است که بیشتر، از انقلاب مشروطه به این طرف در زبان و ادبیات معاصر فارسی جا باز کرده و توانسته است حضور خود را فارغ از دیگر انواع شوخ طبعی مانند هزل و هجو و فکاهه در بین مخاطبان خود تثبیت نماید. با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن57 و شادی زاید الوصف مردم از آن پیروزی عظیم، احساس نشاط و سرزندگی در جامعه پیدا شد و به همین لحاظ فعالان عرصه ی فرهنگ و ادب به انتشار نشریات متعددی با رویه ی طنز و فکاهی در سال های اول انقلاب پرداختند و طنزهای منظوم زیادی در این خصوص ساخته و پرداخته شد. این روند در سال های بعد منسجم تر و اصولی تر دنبال-شد تا اینکه طنز منظوم بعد از انقلاب بسیار پر بار و شایسته ی توجه گردید. بر این اساس ما در این پژوهش به شناخت جریان کلی طنزسرایی بعد از انقلاب پرداخته، سعی در معرفی برخی چهره های شاخص این بخش از تاریخ ادبیات طنز منظوم فارسی داشته ایم که برای این منظور پژوهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است که در فصل اول کلیاتی از قبیل مقدمه، تعریف مسأله، سوالات پژوهش، هدف و ضرورت تحقیق و اهداف کلی تحقیق آورده شده است و در فصل دوم که شامل مبانی نظری می باشد به واکاوی معنا و مفهوم انواع شوخ طبعی از قبیل هجو و هزل و فکاهه پرداخته و سپس به سابقه طنز در ایران اشاراتی گذرا داشته ایم. همچنین در فصل سوم که اصل موضوع ، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است جریان30ساله ی طنز منظوم بعد از انقلاب را (از1358تا1388)به تفکیک سه دوره ی10ساله و معرفی برخی از چهره های شاخص آن دوره ها مورد بررسی قرار داده ایم و در طی این بررسی ها تحولات سیاسی،اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و بازتاب آن ها را در اشعار طنز پی گرفته و تأثیرشان را بر طنزنویسی بعد از انقلاب مورد توجه قرار داده ایم. و در فصل چهارم به این نتیجه رسیدیم که طنز منظوم بعد از انقلاب بیش از هر چیز از دیدگاه حاکم بر انقلاب اسلامی و تحولات و حوادث پیرامون آن تأثیر پذیرفته است. چنان که وجود نگاه منفی به مقوله ی طنز در ابتدای انقلاب کاملاً در طنزهای منظوم سال های اولیه ی دهه ی60 قابل ردیابی-است. اما در ادامه با رویکرد مثبت مسئولان مملکتی به طنز کم کم این ترس و واهمه رخت بر بسته و جسارت در حق طلبی جای آن را می گیرد.

بدیع در دیوان کلیم کاشانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  حسنعلی لطف اللهی جلایر   ابراهیم رنجبر

موضوع این پایان نامه، پژوهش و بررسی اشعار دیوان کلیم کاشانی از منظر و دیدگاه علم بدیع است. دیوان وی را با تعداد(54)آرایه ی لفظی و(125)آرایه ی معنوی مورد بررسی قرار دادیم که تعداد کلّ موارد آرایه های لفظی یافت شده(1299)مورد و تعداد کلّ موارد آرایه های معنوی یافت شده(1640)مورد شد. شیوه ی اجرای پایان نامه ی حاضر، کتابخانه ای است و بر اساس مطالعه ی متون منابع مورد نظر و استخراج موادّ و یادداشت?برداری از آنها، انجام پذیرفته است. بدین صورت که ابتدا کتاب ها و منابع مربوط به علم بدیع مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و از میان آنها چهار کتاب:1ـ ابدع البدایع، تألیف محمّد حسین شمس العلمای گرگانی2- المعجم فی معاییر اشعار العجم، تألیف محمّد بن قیس رازی 3- نگاهی تازه به بدیع، تألیف سیروس شمسیا 4- بدیع از دیدگاه زیبا شناسی، تألیف تقی وحیدیان کامیار، به عنوان اساس کار انتخاب شدند؛ و در کنار این چهار کتاب از سایر کتب بلاغی نیز جهت تکمیل کار استفاده شد. پس از تکمیل و آماده شدن چهار چوب کلی کار، دیوان کلیم کاشانی از منظر و دیدگاه علم بدیع مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار گرفت و تمامی موارد و شواهد مربوط به علم بدیع استخراج و فیش برداری شد؛ امّا در متن پایان نامه به دلیل کثرت موارد و شواهد یافت شده، تنها تعداد معدودی از آنها به عینه ذکر شد و به سایر موارد که انبوهی از شواهد را شامل می شد در قسمت آخر پایان نامه و در بخش جدول نمایه ها، اشاره شد. پایان نامه ی حاضر از نظر ساختار کلی به دو فصل تقسیم شده است. فصل اوّل خود شامل دو قسمت است. قسمت اوّل کلّیات پژوهش است و قسمت دوم مبانی نظری پژوهش است که در آن به سیر تطوّر و تکامل علوم بلاغی اشاره شده است. فصل دوّم شامل بحث اصلی و یافته های پژوهش است و خود به دو بخش صنایع لفظی و صنایع معنوی تقسیم شده است و بقیه ی مطالب نیز به نتیجه گیری و جدول نمایه های صنایع لفظی و معنوی و جدول بسامدی اختصاص دارد.

فرهنگ لغات،تعبیرات،اصطلاحات و ترکیبات دیوان فلکی شروانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  مجتبی عبدالهی   ابراهیم رنجبر

چکیده در نوشته ی حاضر، لغات، تعبیرات، اصطلاحات و ترکیبات دیوان فلکی شروانی را شرح داده ایم. به این منظور واژگان و اصطلاحات مختلف را که در دیوان فلکی از آنها استفاده شده مورد توجه قرار داده و به شرح اصطلاحات خاصی اکتفا نکرده ایم و اعلام تاریخی وجغرافیایی و همه ی اصطلاحات و تعبیرات و واژگان به کار رفته از علوم مختلف همچون طب و نجوم و اصطلاحات دینی و نیز اشاره به آیات قرآنی و داستان های دینی و زندگی پیامبران وهمچنین داستان های اساطیری و اصطلاحات عرفانی را که فلکی در سردون اشعار خود از آنها بهره گرفته است، به واضح ترین نحو شرح داده ایم. ترکیبات مختلفی که فلکی با استفاده از این کلمات و اصطلاحات ساخته مانند: پای در دامن کشیدن، گربه از بغل افکندن، مردمک در چشم استخوان کردن و امثال این ها را شرح و توضیح داده ایم. در جایی که به واقعه یا داستان دینی و اساطیری اشاره کرده است آن را بیان کرده و هرجا به آیات قرآن اشاره شده، آن آیات را در توضیح بیت ذکر کرده ایم. همچنین واژگان واصطلاحات دینی را شرح داده و در شرح لغات و اصطلاحات محدودیت به خرج نداده-ایم وسعی شده تا فرهنگی که بر این دیوان نوشته می شود هرگونه ابهام در شرح و توضیح ابیات را برطرف کند. چون نسخه ی موجود ازدیوان فلکی دارای غلط های چاپی زیادی بوده به این منظور هرجا که تشخیص داده شده که کلمه به صورت صحیح به کار نرفته است، آن را اصلاح کرده و کلمه ی اصلاح شده را مدخل قرار داده ایم تا این امر برای خوانندگان روشن شود. در شرح مدخل ها ابتدا واژگان و ترکیباتی را که مدخل قرار گرفته اند و سپس ترکیبات اسمی و بعد از آن ترکیبات فعلی را شرح داده ایم و بیتی را که آن واژه یا ترکیب در آن به کار رفته به عنوان شاهد ذکر کرده و در مواردی که مفهوم مطلب با یک بیت روشن نبوده است، از ابیات قبل و بعد از آن کمک گرفته و گاهی نیز ازاشعار شاعران دیگر استفاده کرده ایم. برای شرح این واژگان و ترکیبات به منابع موجود و فرهنگ های عمومی و نیز فرهنگ-های متعددی که بر آثار نظم و نثر نوشته شده است، مراجعه کرده ایم و واژگان و ترکیبات و اصطلاحات را با استفاده از منابع دست اول، یعنی منبع اختصاصی علوم مختلف و با توجه به مفهوم بیت شرح داده و از آوردن معانی دیگر که ارتباطی با مفهوم بیت ندارد اجتناب کرده ایم و سعی شده تا واضح ترین تعریف از میان تعاریف مختلف برای یک واژه یا ترکیب ذکر شود.

بومی گرایی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  اصغر عیسی پور کهلبونی   بیژن ظهیری ناو

بومی گرایی را می توان به نوعی بازگشت به سنّت ها و اصالت های فرهنگی یک جامعه دانست. سنّت هایی که هویت و اصالت فرد و جامعه را مشخص و آن را از سایرین متمایز می سازد. بازتاب این جریان در ادبیّات، ادبیّات بومی یا ادبیّات اقلیمی نامیده می شود. ادبیّات بومی یا ادبیـّات اقلیمـی به ادبیّاتـی گفتـه می شـود که سرشـار از لغـات و اصطلاحـات محلـی، ضرب المثل ها، آداب و رسوم، باور ها و عقاید منطقه ی خاصی باشد. این مقوله ی ادبی که از اواخر قرن نوزدهم وارد ادبیّات می شود از نظر علوم مردم شناسی و جامعه شناسی قابل مطالعه و بررسی است. در ایران نیز اقلیم گرایی در داستان نویسی معاصر به طور جدّی از دهه ی 30 آغـاز و در دهـه های 40 و 50 شمسی به اوج خـود می رسد. هوشنگ مرادی کرمانی، نویسنده ی موفّق ادبیّات کودک و نوجـوان، با بهره-گیری از این نوع ادبیّات، تصویر روشنی از فرهنگ عامه ی مردمان سیرچ و کرمان را برای خوانندگان آثارش ترسیم می کند. این پایان نامه سعی دارد به بررسی مولفه های بومی و اقلیمی آثار نویسنده ی مذکور پرداخته و آن ها را استخراج نماید.

تعیین هویّت اعلام تاریخی کتاب صفوّه الصّفای ابن بزّاز اردبیلی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1392
  جلیل اسمند   بیژن ظهیری ناو

چکیده: در نوشته ی حاضر، با بررسی های انجام شده در خصوص احوال شیخ صفی الدّین و مرشد او شیخ زاهد گیلانی و دیگر عرفا، مریدان و مشایخ هم عصر شیخ صفی الدّین در نقاط دیگر ایران، مخصوصاً عرفایی که در دارالارشاد اردبیل زندگی کرده اند، نظیر مولانا شمس الدّین محمد زرگر، مولانا نجم الدّین پیره اردبیلی، مولانا تاج الدّین عوضشاه و غیره، به قسمت های از شخصیّت، زندگی و روابط آن ها با شیخ صفی الدّین، پی بردیم. همچنین از اوضاع و احوال صوفیان، خلفای شیخ صفی، درویشان، حکّام، فرمانروایان، بزرگان و طبقات مختلف مردم که به نوعی با شیخ صفی الدّین در ارتباط بودند، آگاهی های به دست آوردیم. شیخ صفی الدّین، مریدان فراوان در میان روستاییان، کدخدایان ناحیه اردبیل، خلخال، مشکین، مغان، تالش، مراغه و دیگر جاها داشت. بیست و پنج سال نخستین حیات شیخ صفی الدّین در طلب مرشدی صاحبدل گذرانده است. بیست و پنج سال دوم را در محضر شیخ زاهد گیلانی به فراگیری تعلیم و عرفان پرداخته است و سی و پنج سال آخر را نیز در مسند ارشاد و تربیت مریدان بوده است. روش تحقیق به صورت کتابخانه ای و مراجعه به فرهنگ های اعلام وکتاب های تاریخی است. در تعیین هویّت شخصیت ها سعی شده است از منابع دست اول و اختصاصی که اطلاعات مفیدی در مورد شخصیّت مورد نظر داده است، استفاده شود. با توجه به دشواری های که در یافتن منابع مربوط به دوران شیخ صفی الدّین و معاصران وی و همچنین کمی منابعی که در این خصوص وجود داشت، بر آن شدیم که برخی از شخصیّت های که در منابع موجود و مورد استفاده، یافت نشد، از توضیحات و مطالب کتاب صفوّه الصّفا استخراج کنیم.

رمانتسیم در اشعار شهریار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  بابک سوداگر   ابراهیم رنجبر

یکی از محک ها و معیارهای اساسی برای نقد اشعار شهریار، سنجش آن با اصول مکتب ادبی رمانتیسم است. در اشعار شهریار حضور پررنگ خصلت هایی چون انزواطلبی، پناهندگی به طبیعت و یاد سوزناک ایام شیرین و رویایی کودکی و شکستن حصارهای محدود ساختاری و محتوایی کلاسیک موجب شده است که او مطابق اصول رمانتیسم اشعار دل نشینی را بسراید. در این نوشته پس از ذکر تعدای از اصول و خصوصیات مکتب رمانتیسم، میزان تطابق و هماهنگی شعر شهریار را با اصول این مکتب سنجیده و نشان داده ایم که شهریار به چه میزان از اصول و آموزه های رمانتیسم تأثیر پذیرفته یا چه مفاهیمی را به این مکتب افزوده است. همچنین چگونگی بازتاب جلوه های صوری و محتوایی تعدادی از جزئیات متعلق به این مکتب از جمله تخیل رمانتیک، صحنه آرایی، همذات پنداری با طبیعت، رویکرد شهودی و عرفانی به دین، طرح «من» رمانتیک و ... را در شعر شهریار بررسی و تحلیل کرده ایم. نتیجه ی بررسی این است که شعر رمانتیک شهریار با فراگیری مشخصه های بارزی چون سیر در جهان تخیل، تلفیق تصویر عینی با ادراک شهودی، داشتن صبغه ی عرفانی و مهم تر از همه داشتن روح آزاد ذوق و لذت خاصی به مخاطب می دهد و شهریار بزرگترین شاعر مکتب رمانتیسم به شمار می رود.

نقد جامعه شناختی رمان مدار صفر درجه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  رضا رحیمی   بیژن ظهیری ناو

احمد محمود یکی از نویسندگان موفق در ادبیات داستانی ایران است که به زعم بسیاری از منتقدان، سبک داستان-نویسی او رئالیسم اجتماعی است. البته با دقت در آثار داستانی احمد محمود می توان به صحت این موضوع پی برد. رمان «مدار صفر درجه» یکی از مهم ترین و حجیم ترین رمان های احمد محمود است. محمود در این رمان به روایت وقایع پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران پرداخته است و به همین دلیل، از بّعد جامعه شناسی دارای اهمیت فراوانی است. بنابراین در پژوهش حاضر به نقد جامعه شناسی این رمان ارزشمند پرداخته ایم و مبنا و معیار تحلیل اجتماعی در این پژوهش، نظریه های جامعه شناسی جورج لوکاچ و لوسین گلدمن است. البته روش تحلیل ما در این پژوهش صرفاً به نظریه های این دو منتقد محدود نمانده است و می توان گفت که نتایج به دست آمده از پژوهش، به نوعی موید نظریه های آن هاست نه این که محدود به روش و نظرات آن ها باشد. روال کار به این گونه است که ابتدا به معرفی مختصر آثار داستانی محمود پرداخته ایم و در مرحله ی بعد، با تحلیل موضوعات مرتبط با جامعه که در رمان مدار صفر درجه بازتاب داشته و همچنین با تحلیل شخصیت های رمان و آداب و رسوم، رفتار، گفتار و حتی نام و طبقه ی اجتماعی آن ها، به این نتیجه رسیده ایم که رمان مدار صفر درجه رمانی ارزشمند در زمینه ی شناخت احساسات و افکار مردم در دوران نزدیک به انقلاب اسلامی ایران است و وقایع آن زمان، به زیبایی در بطن رمان روایت شده اند و هنر احمدمحمود در این است که توانسته دو خرده روایت موازی را - که یکی روایت حوادث اجتماعی و دیگری روایت اصلی رمان است-، بدون این که خللی در طرح و ساختار رمان ایجاد شود، با هنرمندی روایت کند.

بررسی فرهنگ عامیانه در مرزبان نامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  ناهیده عقلمند نیارق   ابراهیم رنجبر

چکیده: بحث اصلی این پایان نامه به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اوّل علومی که نویسنده به آن ها اشاره کرده است از جمله نجوم، طب، موسیقی و علوم غریبه را آورده، در مورد هر یک توضیحاتی بیان کرده و برای هر کدام از متن کتاب مثالی را آورده ایم. بخش دوم، مربوط به آداب و رسوم رایج در عصر نویسنده است که در سه بخش اجتماعی، درباری و مذهبی تدوین شده است. در این بخش به مطالب مختلفی از جمله نحوه ی زندگی مردم، نوع پوشش، خوراک، آداب مهمان داری، آداب ازدواج، آیین پادشاهی، آلات مجازات، شغل های رایج، امثال و حکم، بزهکاری ها و مفاسد اجتماعی و غیره اشاره کرده ایم. بخش سوم را نیز به باورها اختصاص داده ایم. این باورها در چهار بخش باورهای پزشکی، باورهای خرافی، باورهای دینی و باورهای فلسفی تنظیم شده است. در قسمت باورهای خرافی به باورهای خرافی رایج در حوزه ی حیوانات، سیّارات و اجرام فلکی و دیگر باورها اشاره شده است. باورهای دینی نیز شامل زندگی و معجزات انبیا، اعتقاد به بهشت و جهنّم و قیامت و هم چنین باور به دیو و شیطان و مواردی از این قبیل است. در قسمت آخر نیز به چند باور فلسفی اشاره شده است.کتاب مرزبان نامه در بر دارنده ی بسیاری از فرهنگ های عامیانه ی رایج در عصر نویسنده است و در آن اوضاع اجتماعی، سیاسی و وضعیت عمومی جامعه به خوبی نشان داده شده است. فرهنگ عامیانه شامل تمامی کردار و گفتار و اندیشه های یک ملّت است که نه تنها نحوه ی زندگی افراد آن ملّت بلکه اندیشه و افکار و نحوه ی زندگی پدران و نیاکان آن ها را نیز می شناساند. مرزبان نامه از نظر دارا بودن فرهنگ عامیانه بسیار غنی است و می تواند از جنبه های گوناگون نیز مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی مفهوم حجاب های نورانی و ظلمانی در عرفان اسلامی با تاکید بر مثنوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  فاطمه محقق   اشرف میکاییلی

حجاب در لغت به معنای ستر است؛ از این رو، به هر چیزی که شیئی از شیء دیگر پوشیده و پنهان کند، حجاب و پرده می گویند. در اصطلاح عرفانی به معنی هر چیزی است که آدمی را از قرب الهی دور بسازد. بنابراین هر چیزی که مانعی بین خدا و بنده اش باشد حجاب محسوب می شود. مقوله ی حجاب و شناخت آن همیشه ذهن عرفا را به خود مشغول کرده است و یکی از مهمّترین مسائل در شناخت خداوند و رسیدن به او بوده است. خاستگاه آن مربوط به مذهب و عرفان خاصی نیست زیرا بحث معرفت در فطرت آدمی نهاده شده است. آدمی برای رسیدن به معرفت الهی، راهی جز شناخت موانع و حجبی که بین او و خداست، ندارد. در تمامی عرفان ها این مقوله مورد بررسی است البته با نام های متفاوت معنای حجاب را می رساند. مقوله ی حجاب نورانی و ظلمانی بیشتر در عرفان اسلامی به خصوص در مثنوی مورد تاکید و بررسی فراوان است. حجاب های ظلمانی در عرفان اسلامی، شامل حجاب هایی هستند که مربوط به حیات دنیوی و عالم شهادت است و مانع از مشاهده ملکوت و جمال حق تعالی می شود. حجاب های نورانی بر خلاف حجاب های ظلمانی مربوط به عالم لطیف و ماورا است که برای شخص از نفس قدسی پدید می آید. مولانا در مثنوی به انواع مختلف حجاب ها اشاره می کند و انسان را از ماندن در این حجب نهی می کند و او را از اثرات محجوب ماندن آگاه می کند. البته در میان اقوال عرفا در این مورد اختلافاتی دیده شده است امّا این اختلافات می تواند به دلیل قاصر بودن زبان از درک تجربیات عرفا بوده باشد. در این پژوهش سعی بر این شده است که مفهوم حجاب های نورانی و ظلمانی را در عرفان اسلامی با نظر و تاکید به مثنوی مورد بررسی قرار دهیم که اختلاف چندانی میان افکار و عقاید عرفای اسلامی با مولانا در مثنوی دیده نشده است. منظور مولانا از حجاب های نورانی و ظلمانی در مثنوی همان حجبی است که در عرفان اسلامی آمده است. تنها اختلافی که در میان آن ها دیده شده است، مربوط به دلیل بودن حجاب ها از ناحیه خدا بوده است که مولانا وجود این حجب را غیرت خداوند به خودش می داند امّا عرفای اسلامی علّت آن را حبّ الهی به خودش می دانند.

سبک شناسی شعر عهد سلجوقی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  حسین اقبالی   بیژن زهیری ناو

سبک شناسی از علوم ادبی است که امروزه اهمیت خاصی یافته است و یکی از شیوه های مهم برای پی بردن به ویژگی های یک اثر، تحلیل سبک شناختی آن بر اساس زبان و ویژگی های ادبی و فکری است. سبک عهد سلجوقی با روی کار آمدن سلجوقیان در قرن ششم شکل گرفت که حد واسط سبک خراسانی و عراقی است. مختصات شعری شاعران عهد سلجوقی از نظر بنیان زبان همان زبان خراسانی است اما از نظر فکری و به ویژه از نظر مختصات ادبی تحول عظیمی را داشته است که مهمترین آن تغییر قالب قصیده به غزل و دگرگونی مضمون از مدح و ستایش به عشق و عرفان بود. در رساله ی حاضر علاوه بر بحث درباره ی واژه ی سبک و تعاریف آن به بررسی سبک عهد سلجوقی و مختصات آن، تحلیل سبک شناختی اشعار چهار شاعر بزرگ این عهد (سنایی، انوری، مسعود سعد و ظهیر الدین فاریابی) و مقایسه ی غزل شاعران عهد سلجوقی و غزل سبک عراقی پرداخته ایم. با وجود برخی اشتراکات تفاوت های عمیقی بین غزل دو دوره وجود دارد که تحول سبک را به خوبی نشان می دهد.

تحلیل عزاداران بَیَل غلامحسین ساعدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  قادر طلائی تقی دیزج   ابراهیم رنجبر

غلامحسین ساعدی از داستان نویسان بزرگ است. با توجه به این که او روان پزشک بود، اغلب داستان های او جنبه ی روان شناختی دارد. در این پژوهش مجموعه داستان عزادارن بیل او را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم. روال کار به این ترتیب است که ابتدا، تمامی هشت داستان موجود در این مجموعه را به صورت جداگانه، از لحاظ عناصر داستانی بررسی کرده ایم و با توجه به این که نشا نه هایی از رئالیسم جادویی در تمام قصه های او هست، مخصوصا در قصه ی چهارم و هفتم، آن را هم نقد و بررسی کرده ایم و در پایان پس از تحلیل عناصر داستانی و بررسی نکات برجسته ای چون رئالیسم جادویی و رئالیسم، به این نتیجه رسیدیم که ساعدی با بکار گیری عناصر داستانی همچون: شخصیت،گفتگو، لحن و صحنه و طرح و غیره... در گسترش موضوع اصلی خود (فقر) در این مجموعه، موفق عمل کرده است و هنر داستان نویسی او در این مجموعه داستان، مخصوصا در بکار گیری رئالیسم جادویی، به وضوح دیده می شود.

بررسی و تحلیل مضامین عاطفی در شعر فریدون مشیری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  زهره رضازاده پرندانی   رامین محرّمی

عاطفه از عناصر معنوی شعر است که به احساسات و حالات روانی شاعر مربوط می شود. شعر، حاصل عاطفه است چرا که عکس العمل انسان در برابر رخدادهای عینی یا ذهنی باعث خلق شعر می گردد. بنابراین خلق شعر نتیجه ی عملکرد عاطفی انسان است. فریدون مشیری شاعری است با قلبی سرشار از مهر و احساس. بنابراین انواع عواطف اعم از عواطف فردی، اجتماعی و انسانی در شعر وی بازتاب گسترده ای یافته است. برای این منظور و به دلیل قوی بودن بعد عاطفی اشعار فریدون مشیری، در این رساله به تحلیل و بررسی مضامین عاطفی در شعر وی پرداخته ایم. بررسی ها در این زمینه نشان می دهد که مضامین عاطفی در اشعار دوره ی اول شاعری یعنی در دفترهایی همچون «تشنه ی طوفان»، «گناه دریا» و «ابرو کوچه» بیشتر جنبه ی شخصی و فردی دارد و در اشعار دوره ی دوم شاعری اش، یعنی در دفترهای «بهار را باور کن»، «از خاموشی»، «ریشه در خاک»، «مروارید مهر»، «آه باران»، «از دیار آشتی»، «لحظه ها و احساس»، «آواز آن پرنده غمگین» و «تا صبح تابناک اهورایی» عواطفی با مضامین اجتماعی و انسانی به صورت گسترده به چشم می خورد. همچنین در بررسی اشعار مشیری مشخص می شود که از عوامل قوی بودن بعد عاطفی در شعر وی، تناسب و هماهنگی میان فرم و محتوای شعر اوست. زمانی که او از یک موضوع غم انگیز یا یک موضوع شادی بخش سخن می گوید تصاویر و فضای شعر او نیز این حالات را القا می کند. مشیری برای ایجاد این هماهنگی اصطلاحات، توصیفات و تشبیهاتی به کار برده است که کاملاً بیان گر عواطف و احساسات درونی وی است.

فرهنگ لغات و اصطلاحات آثار منظوم اوحدی مراغه ای
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  سمیرا رجبی   ابراهیم رنجبر

هر که با شعر وشاعری سروکار دارد به مجموعه¬ای نیازمند است که معانی بسیاری از کلمات مربوط به آن را در برداشته باشد و اطلّاعات لازم را برای مهار کردن واژگان در اختیار او بگذارد. هدف از تدوین فهرست «الف بایی» جواب گویی به این نیاز است و به دست دادن بازتابی نوین و تصویری زنده از اشعار فارسی است. فرهنگ فارسی کنونی شامل سه بخش لغات و ترکیبات و اعلام می باشد که در این پژوهش همه¬ی واژه¬ها و عبارات و اعلام را بر حسب حروف الفبا آوردیم. در این پژوهش لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات مشکل اشعار اوحدی مراغه¬ای را از دیوان استخراج و جمع آوری کردیم و سپس با مراجعه به فرهنگ¬ها و لغت نامه¬ها و دایره المعارف¬ها و دیگر منابع عمومی و اختصاصی مثل شروح دیوان¬های شاعران دیگر معانی ساده¬تر و مفاهیم روشن را درمقابل لغات و اصطلاحات و تعبیرات و ترکیبات مشکل نوشتیم. در این تحقیق حدود هزار و پانصد مدخل را نوشته، با حروف لاتین آوانگاری و تلفظ¬¬ها را روشن کرده و شروح لازم را نوشتیم. برای هر مدخل یک بیت شاهد آوردیم و ابیات دیگر را که متضمّن یک مدخل معین هستند، در ذیل شاهد مذکور، با شماره¬ی صفحه و شماره¬ی بیت ارجاع دادیم به نحوی که مخاطب هم با نمونهی اعلای معنی مدخل در شعر مواجه است و هم می¬تواند معنی مدخل را در ابیات دیگر جست و جو کند.¬

روش ترجمه در نوبت اول و دوم دو جلد اول کشف الاسرار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  المیرا سید گرمرودی   ابراهیم رنجبر

کشف الاسرار و عدّه الابرار میبدی در سه نوبت، ترجمه و شرح و تفسیر و به عبارتی تأویل شده است. در این نوشته، نشان داده ایم که میبدی در نوبت اول نوع «ترجمه ی طابق الفعل بالفعل» و به اصطلاح امروزی تحت اللفظی و لفظ به لفظ و روش «ترجمه ی معنایی» را به کاربرده است و در نوبت دوم با سبکی خاص ترجمه ی نیمه روان را به کارگرفته است. تفاوت نوبت اول با نوبت دوم، بیش از دیگر عناصر در این است که زبان ترجمه در نوبت دوم به ساختار زبان فصیحِ فارسی نزدیک می شود و برای این کار ناگزیر افزودن ها و کاستن ها اعمال می شوند. روش این تحقیق علاوه بر بررسی نوع و روش ترجمه، مقایسه ی ترجمه های مشابه و بررسی معادل یابی های میبدی در نوبت های اول و دوم کشف الاسرار است.

فرهنگ معنی در دیوان اشعار فخرالدین عراقی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  پریسا حسن زاده خرم   ابراهیم رنجبر

معنی شناسی به عنوان یکی از شاخه های دانش زبان شناسی به مطالعه¬ی محتوایی زبان می پردازد؛ یعنی مطالعه¬ی شبکه¬ی روابطی که بین واحدهای زبانی و پدیده¬های جهان وجود دارد. این شاخه از دانش زبان شناسی چگونگی انتقال معنی را از طریق زبان بیان می کند. در معنی¬شناسی، واژه به عنوان یکی از اجزای اصلی کلام، نقش عمده¬ای در انتقال مفاهیم دارد. معنی به دلیل پیوستگی با جهان خارج از ذهن، اهمّیّت فراوانی دارد و می¬تواند ما را با توانایی گوینده نسبت به یک زبان آشنا سازد. ما بسیاری از مفاهیم اساسی در شعر عراقی را در قالب یک فرهنگ و به شکل مصداقی، بررسی کرده ایم. بر این اساس، دیوان اشعار فخرالدّین عراقی را مطالعه و بسیاری از معانی متداول و پراهمّیّت در کلام او را گرد¬آوری کرده¬ایم. بنابراین ما در این پژوهش با مطالعه¬ی مستقیم دیوان فخرالدّین عراقی و مطالعه¬ی مطالب مرتبط با موضوع، به تدوین فرهنگ معنی پرداخته¬ایم. بدین صورت که برای واژه¬های استخراج شده از دیوان عراقی با توجه به مفهوم آن¬ها، الفاظ مترادف را بازشناخته و به ترتیب حروف الف ـ با به منطق یک فرهنگ فارسی منظم کرده¬ایم؛ یک واژه را مدخل قرار داده و واژه¬های مترادف را به آن ارجاع داده¬ایم و متناسب با واژه¬ها شاهد مثال¬هایی را از دیوان عراقی ارائه داده¬ایم.

بررسی و تحلیل سبک شناختی آثار منظوم علیرضا قزوه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده زبان و ادبیات فارسی 1393
  جعفر موذن   عسگر صلاحی

علیرضا قزوه شاعر و نویسنده¬ی ایرانی متولد 1342 از جمله شاعران مقاومت و دفاع مقدس است. وی آثار زیادی در حوزه¬ی مقاومت و دفاع مقدس دارد و در بیشتر آنها اعم از شعر و داستان، سفرنامه و ... بن¬مایه¬هایی از دفاع مقدس و اعتراض و مذهب و نهضت عاشورایی و مقاومت¬، آشکارا به چشم می¬خورد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل¬ سبک-شناسی آثار علیرضا قزوه است. به همین خاطر آثار منظوم و منثور ادبی قزوه را از سه جنبه¬ی زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار دادیم. نخست به تعریف سبک¬شناسی پرداختیم. سپس با معرفی علیرضا قزوه¬، به زندگی ادبی و آثارش اشاره کردیم و بعد آثار ادبی قزوه را از سه جنبه¬ی زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار دادیم. قزوه در زمینه زبانی، دارای چند ویژگی زبانی است که این ویژگی¬ها در آثارش بیشتر مشاهده می¬شود: علیرضا قزوه هم در نظم و هم در نثر آثاری انتشار کرده¬است. با بررسی آثار منثور ایشان یک ویژگی زبانی که می¬شود برای قزوه بیان کرد، آمیختگی نظم و نثر ادبی است. از دیگر ویژگی زبانی آثار منثور قزوه، به کار گیری زبان محاوره در متن است. استفاده فراوان از لغات و اصطلاحات عربی ، استفاده زیاد از اسم¬های اساطیری و تاریخی، تکرار کلمات، آوردن آواها و صداها در میان اشعارش یکی دیگر از ویژگی¬های زبانی آثار قزوه است. اما در مورد ویژگی¬های ادبی، قزوه غزل¬سراست و نیز استفاده فراوان از تشبیه، تلمیح، تشخیص و واج¬آرایی در مجموعه آثار قزوه دیده می¬شود. با بررسی آثار و اشعار قزوه در زمینه فکری، برای ایشان به پنج محور اصلی رسیدیم که بیشتر در این زمینه شعر سروده-است که به آن پنج محور اشاره می¬کنیم: علیرضا قزوه و ادبیات دفاع مقدس، علیرضا قزوه و اشعار آیینی و مذهبی، علیرضا قزوه و نهضت عاشورایی، علیرضا قزوه و شعر اعتراض، علیرضا قزوه و ادبیات مقاومت و پایداری. قزوه به خاطر سرودن شعرهای آیینی و مذهبی ازجمله شاعران آیینی به حساب می¬آید. قزوه به ژانر ادبی رایج معاصر، ادبیات مقاومت و پایداری، نیزتوجه زیادی کرده¬است. ازجمله اندیشه¬های قزوه دفاع از مظلوم در تمام نقاط¬ جهان با هر دین و مذهبی که هستند، است.

فرهنگ توصیفی لغات، ترکیبات و اصطلاحات دیوان مسعود سعد سلمان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  الهام اصلانی نسب   ابراهیم رنجبر

مسعود سعد سلمان از شاعران بزرگ زبان فارسی در نیمه¬ی دوم قرن پنجم وآغاز قرن ششم است. از این شاعر بیش از پانزده هزار بیت برای فرهنگ و تمدن ایران به یادگار مانده است. در این پایان¬نامه، لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات مشکل اشعار او را شرح کرده¬ایم. مسعود سعد در زبان ادبی خود از تعبیرات غیرمستقیم و ادبی و هنری استفاده کرده است، در کنار اینها ورود لغات و اصطلاحات علمی به شعر او دیوان او را نیازمند شرح کرده است، تا جایی که بدون مراجعه به لغت¬نامه¬ها، فهم اینگونه مفردات برای همگان و خصوصاً دانشجویان دوره کارشناسی که شعر او را در برنامه درسی خود دارند، آسان نیست. بدین جهت نزدیک چهار هزار مدخل از مشکلات اشعار او را به صورت الفبایی نوشته و شرح داده¬ایم. بخش قابل توجهی از لغات، ترکیبات و اصطلاحات حوزه بخارا و نواحی شرقی و شمال شرقی قرن ششم را در دیوان این شاعر می¬توان یافت. لغات و ترکیبات دیوان او به قلمرو تمام شعبه¬های علوم از جمله: طب، نجوم، فلسفه، منطق، جغرافیا، حکمت، دین، اجتماع، دیوان حکومتی، سیاست، اساطیر، تاریخ و امثال اینها تعلق دارد. در این فرهنگ تمامی لغات و اصطلاحات مشکل مربوط به علوم مذکور و همچنین تعبیرات استعاری و به اصطلاح مجازی را شرح داده¬ایم.

فرهنگ توصیفی لغات،اصطلاحات و ترکیبات دیوان جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  فاطمه معصومی جناقرد   ابراهیم رنجبر

جمال الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی از شاعران قرن ششم زبان فارسی است. از این شاعر بیش از ده هزار بیت برای فرهنگ و تمدن ایران به یادگار مانده است که غالب آن ها برای مردم نامتخصص، نیازمند شرح است. این پژوهش برای شرح لغات، اصطلاحات و ترکیبات و تعبیرات مشکل اشعار او به انجام رسیده است. نزدیک دو هزار مدخل از مشکلات اشعار او را به صورت الفبایی نوشته و شرح کرده ایم. بخش قابل توجهی از لغات و ترکیبات قرن ششم را در دیوان این شاعر می توان یافت. لغات و ترکیبات دیوان او به قلمرو تمام شعبه های علوم از جمله طب، نجوم، منطق، فلسفه، جغرافیا، حکمت و امثال این ها تعلق دارد. در این فرهنگ تمام لغات و اصطلاحات مشکل مربوط به علوم مذکور و همچنین تعبیرات استعاری و به اصطلاح مجازی را شرح کرده ایم.

فرهنگ توصیفی لغات،اصطلاحات و ترکیبات دیوان قطران تبریزی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  حسن مرادی   ابراهیم رنجبر

قطران تبریزی از شاعران قرن پنجم هجری زبان فارسی است. از این شاعر بیش از ده هزار بیت برای فرهنگ و تمدن ایرانی به یادگار مانده است که غالب آن ها برای مردمان غیر متخصص نیازمند شرح است. به این منظور در نوشته حاضر لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات دیوان قطران را شرح داده‏ایم و به اینها اکتفا نکرده، اعلام تاریخی و جغرافیایی را نیز به واضح ترین نحو شرح داده ایم. در مواردی که مفهوم مطلب با یک بیت روشن نبوده از ابیات قبل و بعد از آن کمک گرفته و گاهی از اشعار شاعران دیگر استفاده کرده ایم. بدین ترتیب در این فرهنگ مجموعاً 2457 لغت، اصطلاح، ترکیب و عَلَم را توضیح داده‏ایم که تعداد 1476 از آنها لغت، 651 ترکیب و تعبیرات، 9 اصطلاح طبی، 78 اصطلاح نجومی، 4 اصطلاح فلسفی، 96 اعلام جغرافیایی و 143 اعلام اشخاص است.

دستور ترسیمی بر پایه ی دیوان غزلیات حافظ
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  قاسم شکری   خدابخش اسداللهی

در نوشته ی حاضر، پس از تعریف جمله ی مرکب و تقسیم آن به جمله ی پایه و جمله ی پیرو و تعریف همسان و ناهمسان به شرح جمله های مرکب دو، سه و چهار فراکردی پردا خته ایم و جمله های مرکب را به جمله های مرکب دو فراکردی و جمله های مرکب بیش از دوفراکردی(زنجیره ای، انشعابی، مختلط ) تقسیم کرده ایم و برای هر کدام از این جمله های مرکب مثالی از دیوان حافظ آورده ایم. سپس به تعریف حروف ربط و تقسیم آن به حرف پیوند مرکب و شبه حروف ربط یا شبه حروف پیوند از نظر ساختمان و تعریف دیگر آن به حرف ربط همپایگی و حرف ربط وابستگی پرداخته ایم و از میان حروف ربط مشهور، حرف ربط«که »را به عنوان محرٌک اصلی جمله ی مرکب جداگانه شرح داده ایم. سپس راه حل هایی را برای شناخت جمله های پایه و پیرو ایراد کرده ایم و درمورد جایگاه های جمله ی پیرو نسبت به جمله پایه و همچنین جایگاه حرف ربط سخن گفته ایم و درباره ی شعر و اندیشه و سبک حافظ و مقایسه ی مختصات دو سبک عراقی و خراسانی براساس مختصات زبانی، ادبی و فکری بحث کرده ایم. در آخر پس از ترسیم جملات ساده، به جهت یاد گیری آسان نمودار درختی، باز به شرح جمله های مرکب دو فرا کردی و جمله های مرکب بیش ازدو فراکردی پرداخته مثالهایی از دیوان حافظ با نقش های نحوی متنوٌع برای آسانی کار دانشجویان ایراد کرده ایم و با تاویل کامل بیت و تشخیص نقص ذاتی و عرضی آن، کار پژ وهش را راحت تر کرده ایم.

بررسی و تحلیل تاثیر دفاع مقدس بر روی ادبیات کودک و نوجوان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1394
  الهام زینالی   ابراهیم رنجبر

گزاره های مربوط به فرهنگ دفاع مقدس در آثار نویسندگان بیان گر تاثیر جنگ در آثار داستانی و منظوم کشور ما بوده است. در این پژوهش پنجاه مجموعه داستان و پنجاه مجموعه شعر مربوط به دفاع مقدس در دوره ی زمانی 1392-1374برای گروه های سنی الف، ب، ج، د و ه، را بررسی کردیم. نتایج این بررسی نشان داد که پژوهشگران و نویسندگان عمدتاً سعی داشته اند مفاهیم و مضامینی از قبیل شهادت و شهادت طلبی، ایثار ، جانبازی، وطن پرستی، همت برای وحدت و یکپارچگی، ایستادگی در برابر ظلم و ستم بیگانگان، احترام به رهبر و تسلیم در برابر رهنمودهای او ، قساوت و سنگ دلی های دشمنان و شجاعت و دلآوری را به عنوان محوری ترین موضوعات خود قرار دهند. گزاره های ادبیات پایداری که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت، در داستان ها و شعرهای مورد بررسی گاه به صورت پررنگ و گاه کمرنگ، مشاهده می شود. از اشتراکات موجود در این داستان ها و شعرها، می توان به زبان و بیان ساده، تصویرسازی کودکانه، استفاده از زبان نقاشی، قصّه پردازی، بیان گزاره ها با به کارگیری شخصیت های نمادین اعم از شخصیت های حیوانی مانند گرگ و بزغاله و همچنین با نمادپردازی از طریق ابزار و ملزومات جبهه همچون چفیه، پلاک و خاکریز اشاره کرد و همچنین وجوه اشتراک کلیه داستان و شعرهای مطالعه شده، در مفاهیم و مضامینی است که از فرهنگ دفاع مقدس در آن ها وارد شده است که محور اصلی همه ی این آثار بر پایه ی آن ها می باشد.

بررسی محتوایی ادبیات کودکان دوره ی ابتدایی ایران در دهه ی هفتاد
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات 1392
  زینب سیمافر   بیژن ظهیری ناو

ادبیات کودک به معنای مطالبی است که برای کودک، مناسب حال، نیاز وعلاقه ی او نوشته می شود. انقلاب مشروطه که سرآغاز تحولات مهم و اساسی بود، در دستگاه تعلیم و تربیت نیز تغییراتی به وجود آورد و منجر به پیدایش نوعی از ادبیات شد که مبنایی گردید برای شکل گیری ادبیات کودکان و نوجوانان به مفهوم امروزی خود. ادبیات کودک به سه دسته ی داستان، غیر دانستان و شعر تقسیم شده است. مهمترین نوع کتاب کودک و موثرترین آن در روح و فکر کودکان کتاب های داستانی است زیرا داستان وسیله ی پرورش استعدادها و فضایل اخلاقی کودک و بهترین ابزار تعلیم و تربیت است. کتاب های شعر نیز پیام را در قالب شعر ساده به کودکان القا می کنند به طوری که آموزش های نخستین کودک با شعر شروع می شود. در رساله ی حاضر با گزینش تعدادی از کتاب های داستانی، شعر و ترجمه ای منتشر شده برای دوره ابتدایی در دهه ی هفتاد به تحلیل این آثار پرداخته ایم. آنگاه با توجه به تقسیم بندی های محتوایی ادبیات کودک، مضمون و محتوای اشعار و قصه های این دهه را تحلیل کرده و به شکل نمودار نشان داده ایم.

بررسی سبک شناختی اشعار امیرحسن دهلوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1394
  صغری رضی نژاد   عسگر صلاحی

یکی از دانش هایی که امروزه در قلمرو زبان و ادبیات چون دیگر حوزه های هنری اهمیت و استقلال یافته، سبک شناسی است. سبک شناسی توصیف و تحلیل انواع صورت های زبانی در کاربردهای عملی زبان است. در این پژوهش کوشش شده که اشعار امیرحسن دهلوی از دیدگاه سبک شناسی مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین پس از بیان کلیاتی درباره ی سبک، انواع آن و مروری اجمالی بر زندگی امیرحسن دهلوی، اشعار وی از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفته است. امیرحسن دهلوی از شاعران بزرگ فارسی گوی و متعلق به قرن هفتم و هشتم هجری است. وی شاعری معناگرا و مبتکر است که به دلیل پیروی از سعدی در مضامین دقیق و الفاظ ساده و روان و سرودن اشعار سهل و ممتنع، او را سعدی هندوستان نامیده اند. مهم ترین شاخصه های سبکی امیرحسن، کهنگی زبان وی است که در اکثر ابیاتش با واژگان، افعال و حروفی قدیمی چون اندر و ... آشکار است. نوآوری امیرحسن در سطح زبانی بیشتر در موسیقی کناری و ردیف است؛ ردیف های نویی چون بسیاری، گرفت و گذاشت، آماده یافته است و ...؛ مورد برجسته در سطح ادبی استفاده ی فراوان از انواع تشبیه است که مربوط به خلاقیت شعری و تصاویر و مضمون های ذهنی جدید است و در سطح فکری، مضمون عاشقانه بر بیشتر غزل ها حکم فرماست؛ به طوری که نوآوری های حسن در حوزه ی مضمون آفرینی و ابداع واژه ها و ترکیبات نو است.

تحلیل نشانه شناختی آثار صادق هدایت (بوف کور، سه قطره خون، سگ ولگرد و نوشته های پراکنده)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1393
  راضیه رضاییان معتقد   خدابخش اسداللهی

چکیده: نشانه شناسی یکی از مباحث جدید در نظریه های معنایی است که سازگاری فراوانی با متن های ادبی دارد. با استفاده از این دانش می توان به کشف ژرف ساخت های متون ادبی پرداخت و به این ترتیب به ساختار های منسجمی دست یافت که نویسنده اغلب در آثار خود به آن می پردازد. این روش، روشی کارآمد برای تجزیه و تحلیل متن های ادبی است و از طرفی، هم زمینه ساز خوانشی تازه و متفاوت و هم موجب دست یابی به فهم بهتر این متون می گردد. در این پژوهش که چندی از آثار صادق هدایت بر اساس آرا و اندیشه های آلن گرماس بررسی شده، سعی گردیده که با بررسی رمزگان و نشانه هایی که هدایت اغلب به صورت منسجم و در یک راستا به کار می برد معناهای ضمنی و پنهان متن را کشف و شناسایی کند. به این ترتیب با بررسی نشانه هایی که در روساخت متن قابل مشاهده و تشخیص اند و با استفاده از نشان دادن تقابل های دوتایی که عناصر دلالت مندی است که ساختار پنهان متن را تشکیل می دهد و نیز براساس قواعد هم-نشینی و جانشینی، نشان می دهیم که معنا چگونه در لایه های متنی تشکیل می شود. کلیدواژه ها: نشانه شناسی، نماد، معنا، صادق هدایت

بررسی دیدگاه شاعرانه مولانا به مأثورات عرفانی در مثنوی معنوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1394
  رباب امیری مهر   بیژن ظهیری ناو

مولانا جلال الدین محمد بلخی، عارف نام آور و از جمله شاعرانی است که در مجموعه آثار خویش به ویژه در مثنوی معنوی به قرآن و احادیث نبوی عنایتی ویژه دارد و از آن ها با تجلیل و عظمت خاصی یاد کرده است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی دید گاه شاعرانه ی مولانا به مأثورات عرفانی در مثنوی معنوی است. به همین منظور ابتدا ابیاتی را که در آن ها مأثورات عرفانی به کار رفته است استخراج کرده ایم و سپس آیات قرآنی را در یک دسته و احادیث را در دسته دیگری قرار داده ایم. در ادامه ابیاتی را که تأویل آیات و احادیث است آورده و مورد بررسی و تحلیل قرار داده ایم . در نهایت دیدگاه شاعرانه ی مولانا و استنباط او از این مأثورات را ذکر کرده ایم. مولوی شاعری است که با بکار بردن هنرمندانه آرایه ها و صنایع ادبی و حتی ارائه ی ترجمه یا تفسیر منظوم آیات قرآن و احادیث، دانش افزون خویش را نسبت به این مباحث نمایان ساخته است.

بررسی و تحلیل صنایع بیانی در اشعار رهی معیّری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1394
  الهام نوری ویند   ابراهیم رنجبر

چکیده: موضوع مورد بحث در این پژوهش، «بررسی و تحلیل صنایع بیانی در اشعار رهی معیّری» است. هدف از انجام این پژوهش شناخت بیش تر کارکرد صور خیال در اشعار رهی معیّری است. دامنه ی تخیّلات و تصویرگری های رهی بسیار گسترده است. وی توانسته است از همه ی صنایع بیانی استفاده کند و در خدمت تبیین اندیشه و تخیّل خویش در صورت های زیبا، قرار دهد. بیش-ترین کارکرد ادبی زبان در اشعار رهی مربوط به صنعت تشبیه و انواع آن است که تشبیه مطلق بیش ترین بسامد را دارد. دیگر صنعت هنری تصویرآفرین که به جهت کثرت کاربرد در مرتبه ی بعد از تشبیه قرار گرفته، استعاره است که بالاترین درجه ی هنرآفرینی و بیشترین قدرت تصویرگری ادبی و زبانی را دارد و استعاره ی مکنیّه بیش ترین بسامد را دارد. رهی از کنایه و مجاز نیز برای بیان تفکر و تخیّل خویش استفاده کرده است. مجموع صنایع بیانی به کار رفته در اشعار او 1555 مورد است. از میان صنایع ادبی خیال انگیز، صنعت تشبیه دارای بیش ترین بسامد و صنعت مجاز دارای کم ترین بسامد است.

مقایسه آثار و احوال صادق هدایت و فرانتس کافکا
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1387
  رقیه سیدعسگری   ابراهیم رنجبر

چکیده ندارد.

بررسی عنصر گفتگو در ساختار روایی آثار داستانی سیمین دانشور
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی 1387
  اعظم سعادت   محمد یاوری

چکیده ندارد.

بررسی سیر رمان نویسی در ایران در دهه شصت
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  فرشته ملکی   ابراهیم رنجبر

با وجود آن که از عمر رمان فارسی بیش از یک سده نمی گذرد اما تعداد رمان هایی که به این زبان نوشته شده اند، بسیار گسترده هستند. رمان ها را از زوایای گوناگون می توان تحلیل کرد، با این حال اولین مرحله در بررسی آن ها شناسایی و آگاهی کامل بر مشخصاتشان است که از طریق مراجعه به اصل رمان امکان پذیر است. این رساله با بررسی 66 رمان از 39 نویسنده، به عنوان منبعی برای تهیه آمار و ارقام می تواند شناختی کلی از کمیت و کیفیت رمان های منتشر شده دهه شصت، هم چنین اطلاعات ضروری در مورد کتابشناسی و برخی جنبه های ساختاری، فنی و محتوایی را در اختیار خواننده قرار دهد. هدف این تحقیق نیز این بوده که بتواند بخش کوچکی از ادبیات معاصر را مطالعه کند که می تواند به عنوان یکی از اطلاعات پایه برای مطالعات گسترده ادبیات معاصر ایران باشد. روشی که در این تحقیق به کار گرفته شده به این صورت بوده که پس از جمع آوری تمام رمان های این دهه، به بررسی و مطالعه آن ها پرداخته شد و نکات لازم یادداشت برداری شد. در پایان کار نیز به این نتیجه رسیدیم که رمان نویسی در این دهه بسیار گسترده و دچار فراز و نشیب های فراوان بوده است و رمان به مهم ترین و قابل توجه ترین قالب ادبی عصر تبدیل شده است. رمان در اوایل این دهه دچار رکود می شود ولی در اواخر این دهه با بهبود اوضاع اجتماعی و سیاسی گشایش چشمگیری می یابد. بر پایه این پژوهش پیشنهاداتی مطرح می شود از جمله: شناسایی و تحلیل سایر آثار نویسنده ای که دراین رساله تنها به یک یا چند رمان اوپرداخته شده است، نقد هر یک از این رمان ها از جنبه های مختلف، بررسی سیر رمان نویسی در دهه قبل یا بعد از دهه شصت و مقایسه آن با این دهه، بررسی میزان تاثیر گذاری وقایع مهم سیاسی، اجتماعی، ، فرهنگی و ... بر روند رمان نویسی.