أنیس الخوری المقدسی الباحث، و الکاتب، و الناقد، و الکاتب المسرحیّ، و الشاعر اللبنانیّ الذی لم یُعرف ناقدا، کما عُرف باحثا، و کاتبا فی الأدب العربیّ. له آراء نقدیّه قیّمه فی النقد التنظیریّ، کما أنّ دراساته التحلیلیّه التطبیقیّه عن الأدب العربیّ القدیم، و الأدب العربیّ الحدیث تتضمّن تحلیلات نقدیّه دقیقه، و قیّمه. لقد باتت آراوه النقدیّه، و بعد مضیّ حوالی أربعین عاما من رحیله، مغفوله علی ساحه النقد الأدبیّ. مارس معظم المناهج النقدیّه و المألوفه فی عصره مثل المنهج الفنّی، و المنهج الاجتماعیّ، و المنهج التأریخیّ، و المنهج النّفسی فی أبسط مفاهیمه، کما أنّه تطرّق إلی القضایا النقدیّه الهامّه، و التی کان فیها متأثّرا بالنقد الغربیّ، مثل «التصمیم الموضوعیّ فی الخیال الأدبیّ». یحاول هذا البحث تسلیط الأضواء علی مکانه أنیس المقدسی النقدیّه، فیتعرّض للمقدسی ناقدا، منطلقا من حیاته، و آثاره، و مرورا بمناهجه النقدیّه، للکشف عن المنهج الغالب عنده، و انتهاء إلی أهمّ القضایا النقدیّه عنده. أمّا المنهج الذی تتبنّاه هذه الدراسه فتوصیفیّ- تحلیلیّ، حیث تعرض لآراء المقدسی توصیفیّا ثمّ تحاول تحلیلها مستعینه بالآراء النقدیّه الأخری. من نتائج هذا البحث أنّ المنهج الغالب عند المقدسی هو المنهج الاجتماعیّ، لکنّه لا یغفل المنهج الفنّی کاملا، و کثیرا ما ینزع فی منهجه الفنّی نزعه بلاغیّه و لغویّه. أمّا الاتّجاه النقدیّ العامّ فی دراساته التحلیلیّه عن الأدب، فهو الاتّجاه العلمیّ الفنّی. تحدّث المقدسی عن مسأله «التصمیم الموضوعیّ» فی الخیال الأدبیّ، و کان متأثّرا فیه بآراء کلریدج النقدیّه، و یبدو أنّه کان ناقدا عادلا لم یصدر رأیا ینبعث عن العصبیّه و الهوی، و لا نقدا مصبوغا بذاتیّته فحسب، و لم یتّخذ نقده أداه لإشباع شهواته فی النیل من خصومه من الأدباء، و وسیله للتنویه و الإشاده بالأنصار و الأولیاء. .

این پژوهش به بررسی رمان های مذکور به روش نقد تکوینی لوسین گلدمن می پردازد. در روش نقد تکوینی لوسین گلدمن، ما به بررسی متون ادبی به عنوان ساختاری ابداعی می پردازیم که از ساختار اجتماعی جامعه نشأت گرفته است . نتیجه این پژوهش آن ست که تجربه ی رمان نویسی سهیل ادریس، برگرفته از داستان زندگی وی و مربوط به تاریخ واوضاع اجتماعی لبنان در دهه ی هفتاد قرن بیستم است. به عبارتی دیگر ساختاری ابداعی به شمار می آید که ازطبقات اجتماعی و ساختارهای لبنان در آن زمان برخاسته است . رمان های ادریس بیانگر تسلیم وی در برابر ارزش های حاکم بر جامعه سنتی لبنان در دهه هفتاد نیست ، بلکه او تلاش می کند تا ارزش های حاکم بر جامعه رمانهایش را مانند لبنان، فرانسه، الجزایر و غیره اصلاح کند .وی در برخی از موارد نیز سعی می کند تا از پایبندی به این ارزش ها خارج شود و در پی ارزش های آرمانی ادیبی مبتکر و هنرمند با شد که دائما تلاش می کند تا به آرمان شهری برسد که انتظار تحقق ارزش های انسانی را در آن دارد

یکی از تکنیکهای جدید شعری که خود به تنهایی دارای همه این ویژگی های بیانی باشد، همانا تکنیک «قناع» (نقاب، اشتراک عینی)، است که بوسیله آن شخصیت های میراثی در کنار دیگرعناصر انواع ادبی مانند داستان ونمایشنامه و سینما مثل گفتگو و تک گویی درونی و تعدد اصوات، به عنوان معادلی موضوعی (objective correlative) برای بیان تجربه های شاعر، مورد استفاده قرار می گیرند . بدین ترتیب شاعراز ورای آنها سخن می گوید، یعنی سعی می کند وجودی مستقل از ذات خویشتن بیافریند. اصطلاح «معادل موضوعی» را الیوت انتخاب کرده، و مقصود از آن، الگو و نمونه یا تصویری است که شاعر آن را از احساسات و مشاعر خویش می سازد، همین تصویر، اساس ارزش هنری را تشکیل می دهد و گرنه عواطف و احساسات شاعر به خودی خود اهمیتی ندارد. میراث ادبی یکی از مهمترین منابع سمبول و نقاب در شعر معاصر عربی است.شاعران معاصر با رجوع به ادبیات عربی و غیرعربی ، و گزینش چهره های بارز ادبی مثل حلاج و جلال الدین رومی و مهیار دیلمی و متنبی و ابوالعلاء معری، وبه صورت زدن نقاب این شخصیت ها، سعی دارند که احساسات و افکار و دغدغه های درونی خود را با زبانی رازگونه و موثر بیان کنند.

پایان نامه حاضر تحت عنوان «بررسی و مقایسه مضامین سیاسی و اجتماعی در شعر حافظ ابراهیـــم و ملک الشعراء بهار» به ارزیابی برخی مفاهیم سیاسی و اجتماعی مشترک در دیوان دو شاعر معاصر مصری و ایرانی می پردازد . هدف این پایان نامه ،نشان دادن تاثیر مسائل سیاسی و اجتماعی مشترکِ زمان معین در ادبیات دو ملت متفاوت و بررسی و مقایسه دیدگاه دو شاعر و تحلیل اشتراکات و افتراقات اشعار آنان در برابر مسائل مذکور می باشد. ملک الشعرای بهار و حافظ ابراهیم دو شاعر معاصر در عصر نهضت می باشند . حوزه های مشترک فکری ،تقابل های سیاسی مشترک،رفتار ناشی از مذهب واحد وموضعگیری بر خاسته از فرهنگ مشابه این دو شاعر را در کنار یکدیگر قرار می دهد.دغدغه وطن ،مبارزه با استعمار ،عدم آزادی،جنگ،مسائل دینی ،عقب ماندگی زنان،بیسوادی و فقر رنج هایی است که هر دو از آن سخن گفته اند.بهار و حافظ با استفاده ازقالب کهن قصیده محتوای شعر خود را به مسایل سیاسی و اجتماعی عصر نهضت اختصاص داده اند. دیوان دو شاعرآینه ای است که تحولات ادبیات را در سایه تغییرات مسائل سیاسی و اجتماعی نشان می دهد.دیدگاه هر دو شاعر نسبت به مسائل تقریبا یکی است و از افتراقات کمتری برخوردارند . کیفیت دیدگاه هر دو شاعر ارتباط مستقیمی با شرایط جامعه و زندگی آنان دارد. راهکار های آنان در برابر این مسایل بسیار کلی است. بهار در اغلب مسائل شفاف تر ،غنی تر، بیشتر و صادقانه تر عمل می کند اما حافظ همواره محافظه کارانه برخورد می کند. کلید واژه: بررسی و مقایسه،مضامین سیاسی و اجتماعی ، شعر،حافظ ابراهیم ،ملک الشعراءبهار.

چکیده : اهداف اصلی این پژوهش ، شناخت تراکم زبان استعاری ،گرایش مرکزی ودیگر گرایش های سبک استعاره مفهومی و نحوی وکشف چگونگی ارتباط میان استعاره های مفهومی و استعاره های نحوی در اشعار دعبل خزاعی ،شریف رضی و مهیاردیلمی می باشد . جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی اشعار این سه شاعر و نمونه آماری شامل هزار بیت از اشعار ایشان است که به صورت تصادفی انتخاب شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد اشعار شریف رضی نسبت به دو شاعر دیگر تراکم زبان استعاری بیشتری دارد و با اندکی اختلاف اشعار مهیار دیلمی رتبه دوم و اشعار دعبل خزاعی با اختلافی چشمگیر کمترین تراکم زبان استعاری را دارد. تراکم یاد شده بیانگر میزان گزینش شاعر از پدیده زبانی استعاره به هنگام تألیف متن شعری می باشد.افزایش یا کاهش این تراکم تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد.گرایش اصلی استعاره مفهومی هر سه شاعر ،استعاره تشخیصیه است. دیگر گرایش های استعاری مفهومی ایشان تفاوت های معنا داری دارند. گرایش مرکزی استعاره نحوی هر سه شاعر مرکب مفعولی است .کاربرد بیشتر استعاره مفعولی بیان می کند که این مسأله خاصیت و ویژگی زبان عربی است نه سبک خاص این شاعران .ترتیب گرایش های استعاره نحوی اشعار دعبل خزاعی و شریف رضی تفاوتی ندارد و تفاوت سبک مهیار دیلمی با این دو شاعر کم است . ارتباط استعاره های مفهومی ایشان با استعاره های نحوی تفاوت ها و شباهت هایی دارد.در بین این ارتباط ها ،رابطه های معنا دار زیادی وجود ندارد.استعاره تشخیصیه و مفعولی که بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند بیشترین ارتباط را با دیگر استعاره ها دارند که با توجه به فراوانیشانامری طبیعی به نظر می رسد.اهداف فرعی این پژوهش بررسی مفهوم سبک، حل مشکلات و معایب سبک شناسی آماری ، کشف رابطه علم بلاغت و سبک شناسی و شناخت میزان احساس این سه شاعر بر اساس معادله بوزیمان است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که سبک از سه زاویه فرستنده کلام ، خود متن و مخاطب قابل بررسی است. راه حل معایب سبک شناسی آماری ،تحلیل و استفاده از دیگر مکاتب نقدی می باشد. علوم سه گانه بلاغت با سبک شناسی رابطه هایی دارد.سبک شعری مهیار دیلمی از دو شاعر دیگر عاطفه و احساس بیشتری دارد. واژگان کلیدی : سبک ، سبک شناسی آماری ،دعبل خزاعی ،شریف رضی ، مهیار دیلمی .

قال رسول الله: «کلمهُ حکمهٍ سَمِعَها المومن فَیَعمَل بها خَیرٌ مِن عباده سنهٍ». یبحث الإنسان فی کل زمان و مکان عن الإنسان الحکیم، و یری فیه تجارب و یتعلم منه دروساً، و لذا نجد أنَّ کلمه حکیم إذا أطلقها الناس علی أحد فکأنّما یمنحونه وساماً رفیع المستوی، و لقباً یخلد اسمه فی سجل أهل الرأی و البصیره النافذه. بما أنَّ الحکمه تصقل عقول الناس، و علی حدٍ ما تلعب هذه الحکمه من دور مهم فی تشکیل العقل الإنسانی، و تسهم فی تقویم أخلاق الناس، و تقوی روح الوطنیه فی نفوس المواطنین، فهذا البحث یحاول أن یبیّن المواقف الحکمیه عند المعری فی دیوان اللزومیات. أما الأسئله التی حاولنا نجیب عنها فی هذه الرساله، فأهمها: أکان المعری شاعراً متشائماً؟ ما هی مصادر حکمه المعری؟ و ما هی الرذائل الأکثر کراهیه عند المعری؟ من خلال تناولنا الموضوع رأینا أنّ الشاعر خلاف رأی النقاد لیس شاعراً متشائماً إذ المعری لاسیّما فی حدیث الحیاه نراه یحثّ الناس علی الفضائل، و سبب موقفه السلبی من الحیاه هو تصویر السدید و الصادق من مجتمعه آنذاک.من أهم مصادر حکمه المعری، هی التجربه التی إکتسبها بمرور الأیام، و إلمامه بالثقافه الیونانیه، و الهندیه، و الفارسیه. و المصدر الآخر الذی إستلهم منه المعری هو القرآن. إنّ المعری یکثر القول فی الخمر و أضرارها، و عله هذا الإبتعاد هو إزاله العقل و إفساده بشرب الخمر.

علم النفس هو العلم الذی یدرس جوانب نشاط الإنسان وهو دراسه سلوک الإنسان علمیاً، وتفسیر أسباب السلوک. والأدب هو مرآه المجتمع، حیث إنّه تعبیرٌ عن النزعات والظروف السائده علی بیئه الأدیب، فدراستنا التی تحمل عنوان: «دراسه نفسیه لتأثیر عقده النقص علی الهجاء لدی بشّار بن برد» توضّح الارتباط بین علم النفس والأدب. الإهانات وسوء معامله الناس لبشّار، وحیاتُه بما فیها من الفقر، ودناءهُ أسرته وکونه من الموالی، والعاهات الموجوده فیه وأخویه، کانت السبب فی الضغوط النفسیه، والتبرّم من الناس، والنقمه علیهم، إذ عانی وکابد من التهکّمُ وإزدراء أعدائه علیه وأثّرت تلک الضغوط علی نفسیته، ورأی حقارته وحقاره أسرته؛ فتکوّنت فیه عقده النقص. ولکن لم یکن سبیلٌ أمام بشّار للخلاص من الحقاره والاضطرابات النفسیه إلّا الهجاء الشعری، فمالت نفسُه إلی الهجاء. تحاول دراستی هذه بعد استحضار أشعار بشّار بن برد، والاعتماد علی نظریه ألفرد أدلر وفروید- الکشفَ عن العوامل الموثّره فی تکوین عقده النقص لدیه مثل: البیئیه، والعائلیه، والوراثیته، ثم مظاهرها من خلال دراسه نفسیه عن شخصیته مثل: غروره، تناقضه فی العمل، رغبته فی الشهوات، و..، ثم البحث عن آلیات الدفاع النفسی التی استعملعها بشّار للتخفیف من مشاکله وللمحافظه علی توازنه الداخلی، نستطیع القول: إنّ شخصیه بشّار شخصیه تتمحوّر حول عقده النقص، وهی عامل موثّر فی میله إلی الهجاء.

یکی از مهم ترین روشهایی که برای شناخت سبک ادبی از سبک علمی شناخته شده است نظریه بوزیمان می باشد. بوزیمان معتقد است با بررسی نسبت فعل به صفت در آثار نویسندگان و شعرا می توان به روند ساختار آثار ادبی آنها و عواملی که منجر به ادبی وعلمی شدن متون می گردد پی برد. این روش با بهره گیری از علم آمار و با رویکرد میان رشته ای در پی نزدیک شدن به صحت و دقت می باشد. وی معتقد است که با محاسبه نسبت فعل به صفت می توان به جداسازی زبان علم از ادب، زبان شعر از نثر ونیز زبان به کار گرفته شده در اجناس ادبی پرداخت. معادله ی بوزیمان به مقایسه ی این خصائص وتشخیص کمّی زبان ادبیات می پردازد. لذا وی با در نظر گرفتن نسبت تعداد افعال «number of verbs» یک اثر ادبی به تعداد صفات «number of adjectives» ان اثر، معادله ای کلی تشکیل داده وآن را به اختصار «var» نامیده است. که وی معتقد است افزایش این نسبت در اثر ادیب یا شاعر سبک ادبی را برای او به ارمغان می اورد حال آن که کاهش این نسبت سبک را به سوی علمی شدن سوق می دهد. در این پژوهش، این روش به بررسی نمونه هایی ازرمان نجیب محفوظ و عبدالرحمن منیف می پردازد و نسبت کلی فعل به صفت ، مقدارمیانگین نسبت فعل به صفت ودرصد آن، و وگستره منحنی تطورنسبت فعل به صفت ومنحنی مقایسه ی رمان ها ی این دو نویسنده رابررسی می کند. به عبارت دیگر شیوه ی تفکر وبیان این دو نویسنده کاملا از یکدیگر متمایز است گویی هر کدام در پای اثرخود مهرخویش را زده اند وروی هم رفته تمام هدف ما، انگشت نهادن بر سبک این دو نویسنده می باشد تا در نهایت به این نتیجه برسیم که هر یک از این دو نویسنده برای انتقال صور نوین ذهنی خود، از چه زبان وسبکی استفاده نموده اند تا به نحوی دید خود را برای دیگران مجسم کنند. ودر پایان چگونگی برتری سبک ادبی منیف از سبک نجیب محفوظ را با استفاده از نمودار بیان می نماییم.

ادبیات هر تمدن، نماینده ی آن تمدن و زبان آن واسطه ی ارتباط میان فرهنگ های ملل گوناگون است. به دنبال بروز تأثیرات و تأثرات در میان ادبیات ملل گوناگون، شاخه ای از نقد ادبی به نام ادبیات تطبیقی پدید آمد. مکتب ادبیات تطبیقی به روش آمریکایی، بر اساس وجود شباهت میان آثار ادبی، ناشی از روح مشترک همه ی انسان ها و افتراق میان آنها بررسی می شود. این تحول ادبی، نشانه ی توسعه ی طبیعی تاریخ بشر از قومیت به ملیت و سپس به انسانیت و بشریت می باشد. با این استدلال، نگارنده با بهره گیری از مکتب مذکور، اشعار دو شاعر لبنانی و ایرانی؛ «محمد علی شمس الدین» و «قیصر امین پور» را در حوزه ی ادبیات مقاومت، مورد بررسی قرارداده است. اگرچه درباره ی شاعران مذکور مقالات و کتاب هایی به نگارش درآمده است؛ اما در اغلب این آثار محوریت بررسی عناصر و مضامین شعر مقاومت مورد بی اعتنایی واقع گردیده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، محمد علی شمس الدین و قیصر امین پور از شاعران توانمند عرصه ی مقاومت به شمار می آیند، که یکی در مبارزات مردم جنوب لبنان علیه اشغالگران صهیونیست و دیگری در جنوب ایران علیه متجاوزان بعثی حضوری مستقیم داشته اند. آنان بدون شناخت از یکدیگر اما با پیروی از اصول و ارزش های انقلابی و اسلامی، اشعاری با معنا و پیام مشابه در زمینه ی مقاومت؛ با موضوعات وطن، طبیعت و ارزش های اعتقادی و فرهنگی سروده اند. با آن که هر دوشاعر دارای اشعاری با محتوا و ویژگی های مقاومت می باشند اما شمس الدین با بکار گیری رمزها و نمادهای پیچیده در اشعار خود، تمایز آشکاری را با اشعار امین پور، که با زبانی نسبتا صریح به مبارزه و مقاومت مردم پرداخته، ایجاد نموده است.

عراق دوره¬هایی را پشت سر گذاشت که طی آن همه¬ی ارکان زندگی سیاسی، اجتماعی و علمی تحت سلطه امپراتوری عثمانی تضعیف شد. ادبیات عراق در قرن نوزدهم با معیارهای آشفته زندگی ¬کرد و آثار ادبی با عقب-ماندگی مواجه شد، به طوری که ما اثر آن را در همه¬ی زوایای زندگی می¬بینیم. شاعران نهایت تلاششان را وقف مدح و ستایش حاکمان کردند و با عواطف دروغین شعر سرودند. شاعرانی به مدح رسول بزرگوار (ص) و سوگواری امام حسین (ع) متمایل شدند و اشعارشان با عاطفه¬ی راستین متمایز شد. از جمله شاعران مشهور قرن نوزدهم: عبدالباقی العمری و عبدالغفار الأخرس و حیدر الحلی و... . عراق حدود چهار قرن تحت حاکمیت عثمانی باقی ماند و از آنجا که دولت عثمانی دچار عقب ماندگی و انحطاط شده بود، بنابراین از کاروان سایر کشورهای عربی عقب مانده بود. مکاتب ادبی در اوائل قرن بیستم سه جریان را مورد بحث قرار می¬داد. جریان بغدادی، جریان نجفی و جریان جدید. جریان جدید با اثرپذیری¬اش از فرهنگی که از مصر و سوریه و لبنان وارد شده بود متمایز شد. و در کنار آن، مطبوعات عربی از جمله الهلال، المقطتف و المقتبس به عراق می¬رسید و تحصیل¬کردگان و روشنفکران به مطالعه¬ی آنچه در آن¬ها بود می¬پرداختند و از آن¬ها تأثیر می¬پذیرفتند. این روزنامه¬ها و مجلات پنجره¬ا¬¬ی بزرگ مشرف بر فرهنگ اروپائی بود. بنابراین می¬توان گفت که وقایع مصر اثری آشکار در هدایت افکار عمومی عراق داشت. این جریانات سه¬گانه کار خود را در اوائل قرن بیستم انجام می¬داد و تا جنگ جهانی دوم سال 1939 باقی ماند. و شاعران سعی در دوری از راه و روش شعر قرن نوزده کردند به طوری که ما تفاوتی آشکار بین سبک شاعران قرن بیستم مانند رصافی و زهاوی و بین شاعران قرن 19 مانند شعر عبدالغفار الأخرس و عبدالاباقی العمری و حیدر الحلی احساس می¬کنیم. زیباترین آهنگ در قرن بیستم نزد شاعران عراق، سیاست و حوادث آن است. لذا شاعران عراق به سمت سیاست گرایشی کامل پیدا کردند به طوری که غیر از سیاست و حوادث آن سخنی برای گفتن نداشتند، بنابراین محقق شعر سیاسی بهره¬ای کامل¬ در آثار شاعران این دوره می¬یابد. و این نتیجه¬ی توجه روشنفکران عراق به افکار اروپایی و فرهنگشان است و این امر منجر به ظهور افکار و مفاهیم جدیدی مانند: قانون اساسی، و ملت و قومیت و دموکراسی، و آزادی، و ملی¬گرایی و جمهوری¬خواهی و مجلس شد. شعر عراقی در قرن بیستم شروع به سخن در مورد عموم مردم و همه¬ی امور و مسائل مربوط به آن¬ها کرد و این چیزی است که شعر قرن نوزدهم را از شعر قرن بیستم بصورت کامل متمایز می¬کند. پس این دوره¬ی زمانی مشخص را به دوره¬ی انتقال از شعر عثمانی و شعر این دوره را به شعر سیاسی خطابی(1908م-1945م) نامگذاری می¬کنیم. و به بحث در مورد شاعران پنجگانه کلاسیک در عراق: (عبدالمحسن الکاظمی، محمدرضا الشبیبی، جمیل صدقی الزهاوی، معروف الرصافی و محمدمهدی جواهری) می¬پردازیم و این مدرسه¬ی کلاسیسیسم تا پایان دهه¬ی چهل در عراق به صورتی پایدار و محکم ریشه¬دار شد. به همین خاطر جریانی متأخر از رمانتیسم در پایان دهه¬ی چهل به عراق رسید و آن مانند پلی کوچک به سوی شعری نو در شکل و محتوا بود. بدر شاکر سیاب و نازک الملائکه در پی دوره¬ای که مردم در عراق از پندهای رصافی به عنوان شعر اجتماعی و منظومه¬های زهاوی به عنوان افکار علمی خسته شده بودند، چشمان خود را بر دنیای شعر باز کردند. و رمانتیسم در آن هنگام رنگ جدیدی بود؛ نسل پیشگام در عراق که از جمله آن¬ها «بدرشاکر سیاب» و «نازک الملائکه» در آن زمان است، به ادبیات عربی¬ای که از دیگر کشورهای عربی و از غرب و شعر رمانتیک مصری و شعر مهجر رسید، آشنا بودند. پس می¬توانیم بگوییم که رمانتیسم بدر و نازک متأثر از رمانتیسم غربی و عربی است و شعر آن دو مملوء از غم و ناامیدی و خیال بوده و اشتیاق عمیق به آرمان¬ها و طبیعت زیبا و پاک دارد. این رساله بر اساس روش توصیفی، همراه با تجزیه و تحلیل برخی از متون و با تلاش بر استناد به نمونه¬های شعری برای تشخیص روند و حرکت شعر و ویژگی های ابتکاری و محتوای شعری در شعر مدرن در عراق بنا شده است. و هدف آن، بررسی سیر تحول شعر عراقی با تکیه بر بحث از پیشگامان شعر در نیمه اول قرن بیستم می¬باشد.

کلیاتی که در این رساله مطرح گردیده است، اطلاعاتی است در زمینه ی زندگی نامه شخصی، سیاسی، اجتماعی و ادبی حنامینه نویسنده معاصر و چیره دست سوری، معرفی آثار وی در زمینه ی نقد و داستان های بلند و کوتاهش. نظریات حنامینه در مورد وظیفه و رسالتِ نقد ادبی در جامعه و در ادامه توضیح و معرفی آثار نقدی وی. تأثیر پذیری حنامینه از پدر و مادر و برخی از نویسندگان بزرگ جهان به خصوص شاعر بزرگ ترکیه ناظم حکمت. تاثیر پذیری وی از مکتب واقع گرایی سوسیالیستی. نقد و بررسی شخصیت های رمان های وی و مقایسه برخی از این شخصیت ها با دنیای واقع و خود نویسنده و نقش سازنده و تأثیرگذاری برخی از این شخصیت ها در بیدارسازی جامعه سوریه. بررسی رمان های ویدر زمینه های سیاست، اجتماع، زن، مفاهیم دینی، اسطوره و تحلیل داستان. نوآوری حنامینه در استفاده از روش واقع گرایی برای نخستین بار در ادبیات داستانی سوریه. کاربرد رمز و اسطوره در عین استفاده از روش واقع گرایی در داستان های بلند. استفاده از سبک مونولوگ درونی در برخی از رمان های بلند. پویا و زنده شدن ادبیات دریا در ادبیات داستانی معاصر عرب، استفاده از ادبیات جنگل به صورت نمادین، تلاقی و ارتباط بین دو مذهب اسلام و مسیحیت. حمایت و دفاع از زنان مختلف جامعه، به خصوص کسانی که شرایط سخت خانوادگی و اجتماع آنان را علی رغم میل باطنی شان وادار به تن دادن در برابر خواسته های نامشروع مردان کرده است.

چکیده: یکی از مهم ترین روشهایی که برای شناخت سبک ادبی از سبک علمی شناخته شده است نظریه بوزیمان می باشد. بوزیمان معتقد است با بررسی نسبت فعل به صفت در آثار نویسندگان و شعرا می توان به روند ساختار آثار ادبی آنها و عواملی که منجر به ادبی وعلمی شدن متون می گردد پی برد. این روش با بهره گیری از علم آمار و با رویکرد میان رشته ای در پی نزدیک شدن به صحت و دقت می باشد. وی معتقد است که با محاسبه نسبت فعل به صفت می توان به جداسازی زبان علم از ادب، زبان شعر از نثر ونیز زبان به کار گرفته شده در اجناس ادبی پرداخت. معادله ی بوزیمان به مقایسه ی این خصائص وتشخیص کمّی زبان ادبیات می پردازد. لذا وی با در نظر گرفتن نسبت تعداد افعال «number of verbs» یک اثر ادبی به تعداد صفات «number of adjectives» ان اثر، معادله ای کلی تشکیل داده وآن را به اختصار «var» نامیده است. که وی معتقد است افزایش این نسبت در اثر ادیب یا شاعر سبک ادبی را برای او به ارمغان می اورد حال آن که کاهش این نسبت سبک را به سوی علمی شدن سوق می دهد. در این پژوهش، این روش به بررسی نمونه هایی ازرمان نجیب محفوظ و عبدالرحمن منیف می پردازد و نسبت کلی فعل به صفت ، مقدارمیانگین نسبت فعل به صفت ودرصد آن، و وگستره منحنی تطورنسبت فعل به صفت ومنحنی مقایسه ی رمان ها ی این دو نویسنده رابررسی می کند. به عبارت دیگر شیوه ی تفکر وبیان این دو نویسنده کاملا از یکدیگر متمایز است گویی هر کدام در پای اثرخود مهرخویش را زده اند وروی هم رفته تمام هدف ما، انگشت نهادن بر سبک این دو نویسنده می باشد تا در نهایت به این نتیجه برسیم که هر یک از این دو نویسنده برای انتقال صور نوین ذهنی خود، از چه زبان وسبکی استفاده نموده اند تا به نحوی دید خود را برای دیگران مجسم کنند. ودر پایان چگونگی برتری سبک ادبی منیف از سبک نجیب محفوظ را با استفاده از نمودار بیان می نماییم.

ایرانیان که به علم و دانش علاقه داشتند خلفای عباسی را هم به سمت علم تشویق می کردند. ظهور دانشمندان ایرانی در این دوران از آن جهت دارای اهمیت است که در کلیه زمینه های علمی مانند ریاضیات، نجوم، طب و ... و همچنین در زمینه ترجمه به زبان عربی از مشعل داران فرهنگ و معارف اسلامی به شمار می آیند. به این ترتیب تمام پایه ها و مایه های اصلی فرهنگ ایرانی در بین این طبقه عظیم که در واقع نگاهبان واقعی فرهنگ ایرانی بودند، باقی ماند و آن را نسل به نسل به آیندگان منتقل کردند. قرن چهارم هجری از یک طرف دوره بلوغ علوم اسلامی و ادب عربی است و از طرف دیگر مهم ترین و پربارترین عهد ادب فارسی و عصر ظهور گویندگان بزرگ و فصیح در نواحی شرقی ایران است. در این پژوهش کوشش و نقش ایرانیان برای نگهداری و معرفی آثار و فرهنگ ایرانی، رجال و حکومت هایی که در این زمینه تأثیر داشتند، بررسی خواهد شد. بررسی این دوره به خصوص قرن چهارم هجری، یعنی نفوذ ایرانیان در خلافت عباسیان، تأثیر آنها بر نهضت ترجمه و جامعه اسلامی،حکومت های مستقل و نیمه مستقل و تأثیر آنها بر فرهنگ و ادب عربی، محور اصلی پژوهش حاضر است.

چکیده: «سمیح القاسم و امل دنقل»از جمله شاعرانی هستند که در اشعارشان از مرگ و فضاهای آن، بسیار سخن گفته اند، به گونه ای که واژه های مرگ و مشتقاتش در دیوانشان حضوری چشمگیر دارد. مفردات و دالهای مرتبط با مرگ در گستره ی خاص مرگ اندیشانه، باعث ایجاد فضاهای دلالتی میشوند که نوع نگاه و رویکرد زیبایی شناسانه ی سمیح القاسم و امل دنقل در خصوص مرگ را شکل میدهند.ورهیافت دو شاعر به پدیده ی مرگ از درون این مفردات درون زبان شعری بر ساخته میشود، از طرف دیگر، آنگاه که ایدئولوژی بر اندیشه ی شاعران تسلط هژمونیک پیدا می کند ، زبان شعری شاعران در خصوص مرگ به زبانی حماسی دگردیسی می یابد که زیبایی شناسی مرگ را به ابعاد معنوی وشهادت خواهانه ارتقا می دهد. دال های مرگ اندیشانه ی متنوع در اشعار شاعران مورد پژوهش باعث ایجاد تصاویر خیالی وشاعرانه ی مرتبط با مرگ و مدلولات گسترده و فضاهای دلالتی رویکرد ساز در ارتباط با مرگ می شود، از طرف دیگر نگاه ایدئولوژیک آن دو به مسأله ی مرگ باعث تولید نگره ای خاص بویژه نگره ی شهادت مدارانه در زبان شعری شاعران می شود. نگارنده بر آن است برای بررسی زیبایی شناسانه ی پدیده ی مرگ در سه عرصه «دیدگاه اجتماعی و دیدگاه فردی و مضامین شعری» سمیح القاسم و امل دنقل به واکاوی دلالت های نشانه ای مفردات مرتبط با مرگ و تبیین ارتباط میان تصاویر خیالی و فضاهای دلالتی با دال های مرگ اندیشی مبادرت ورزد، و دلالت های سیاسی، اسطوره ای، دینی، نمادین و .... در سروده هایشان بررسی نماید. از مهمترین نتایج بدست آمده این پژوهش، می توان به ساختار شکنی دو شاعر در بیان اندیشه های خود از فضای مرگ، اشاره کرد، و این نگاره در معنا و دلالت ، و نیز در اسلوبهای همچون تضاد، بینامتنی و اقتباس و...پدیدار شده است. از دیگر نتایج هنر موضوع آفرینی و مفارقه کلامی و تصویری و زبان نمادین دو شاعر است. واژه های کلیدی: زیبایی شناسی، مرگ، سمیح القاسم، أمل دنقل.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

این رساله در چهار فصل تدوین شده است : فصل اول به اشعار و زندگینامه مصطفی جمال الدین پرداخته است . فصل دوم شخصیت ادبی و دینی ایشان را مورد بررسی قرار می دهد. فصل سوم به شناخت اوضاع عراق می پردازد. فصل چهارم به حیات فکری این شاعر اختصاص دارد.

این رساله موضوع بدبینی را در مورد شاعران برجسته عرب (مثل بشاربن برد، ابوالعلاءمعری و ... ) دوره عباسی بررسی کرده است .

چکیده ندارد.

در باره تاثیر مکاتب نقد ادبی در ادبیات معاصر عرب(که مهمترین بخش این پایان نامه را تشکیل می دهد) در شعر ، روایه ، مسرحیه و سینمای سوریه می توان گفت که : شاعران سوریه از مکتبهای کلاسیک و رومانتیسم بهره های فراوانی برده اند . شاعرانی مانند ابوریشه ، محمدالبزم ، خلیل مردم، وصفی قرنفلی، عبدالسلام عیون السود، عبدالباسط الصوفی و ... همچنین آنان به گرایشهای سیاسی مارکسی نیز کشیده شدند. در زمینه روایه ، نویسندگان سوری از بیشتر مکتبهای ادبی غربی تاثیر گرفتند. نویسندگانی مانند حنامینه، حیدر حیدر ، عبدالنبی حجازی ، قمر کیلانی، خیری الذهبی، ولیداخلاصی و صلاح دهنی که به اذعان خوشان از ادبیات غرب تاثیر بسزایی برده اند. مسرحیه سوریه نیز از ادبیات غرب بی نصیب نماند و در زمینه مکتبهای کلاسیک و رومانتیک فعالیتهای چشمگیری کرد. در راستای مکتب وجودی یا سارتری نیز کسانی را همچون علی عقله عرسان، سعدالله ونوس و فرحان بلبل را در مقابل داریم. اما در زمینه سینمای سوریه سعی برآن شد که بین ادبیات و سینما رابطه برقرار شود و سپس از آن این نتیجه به دست آمد که اغلب فیلمهایی که براساس داستانهای ادبی ساخته شده اند بیشتر از مکتبهای واقعی و رمزی الهام گرفته اند.در فصل پنجم نگاه مختصری به زندگینامه و آثار ادبی-نقدی ناقدان معاصر سوریه شد. از جمله ادونیس ، محمدکامل الخطیب، نبیل سلیمان و احمد یوسف داود می باشند. در پایان اینگونه می توان نتیجه گرفت که مکتبهای ادبی غرب در شعر ، روایه و مسرحیه و حتی سینمای سوریه تاثیر گذاشته اند که این تاثیر در مکانهای مختلف شدت و ضعف دارد که در متن تحقیق به طور مفصلتری در باره آن توضیح داده شده است.

نتایج : 1-فاصله بکار رفته در سوره های با مضمون بشارت به پیامبر(ص) ، از سوره های متضمن (انذار) بیشتر می باشد.2-نسبت سجع موجود در سوره های مکی و مدنی در کل قرآن یکسان است.3-قافیه (را) در سوره های مکی بیشتر از سوره های مدنی بکار رفته است و به نظر ممکن است یکی از دلایل آن ، خصومت تکرار حرف(را) باشد. و خدای تعالی ، آیات را به وسیله این حرف تکرار می کند تا پیام اسلام را به قلبهای مشرکین برساند.دو قافیه (میم و نون) مسبوق به دو حرف (یا و واو) فقط در سوره های مکی جز سی ام قرآن وجود دارد، و به نظر می رسد این امر به دلیل ویژگی (میم و نون) مسبوق به دو حرف (یا و واو) بر استقرار می باشد.خدای تعالی برای استقرار و رسوخ آیات در قلبهای مشرکین مکه ، این حروف را در سوره های مکی ، زیاد بکار برده است.4-بعد از آمارگیری از فواصل متماثل ، متجانس، متقارب، متباعد و منفرد در سوره های مکی و مدنی به این نتیجه می رسیم که این فواصل در سوره های مکی بیشتر از سوره های مدنی در جز سی ام می باشدو شاید علت آن استفاده اعراب در آن زمان از شیوه های معروف نوشتاری: نثر مرسل و نثر مسجع بوده است. پس قرآن به زبان آنها آمده است و هدف کتاب خدا این است که پیام اسلام را به قلبهای مشرکین برساند، پس اگر فواصل سبب تحریک احساساتشان جهت گشودن قلبهایشان برای شنیدن حق می گردد، پس بوسیله فواصل آنها را مخاطب قرار می دهد.5-در این پایان نامه روشن شد که جلال الدین سیوطی (متوفی 911 ه) در مورد فواصل بیش از دیگران مطالب جمع آوری کرده و عنوان مستقلی در کتاب خود الاتقان فی علوم القرآن به آن اختصاص داده است.

رساله حاضر تصحیح بخشی از نسخه خطی گرانبهایی است به نام شرح اللباب فی علم الاعراب که اصل آن توسط فاضل اسفراینی به رشته تالیف درآمده و محمد زوزنی آن را به زینت شرح مزین کرده است .

درباره تاثیر شعر شاعران عرب در سخن حافظ، سخن ها بسیار است و پیشینه بسیاری از مضامین و اندیشه ها و صنایع و ظرائف شعری او را در سخن آنان می یابیم. ولی با وجود این، حافظ، همه مضامین یا صنایع مقتبس از دیگران را از صاحبان اصلی آنها بهتر ادا کرده است. حافظ بیشتر مضامین مقتبس را به خوبی اصل اولیه اش و خوبتر از آنها بازآفرینی و تکمیل کرده است. در پایان نامه حاضر کوشش بر این بوده که پیشینه تعابیر و مضامینی از حافظ را که در قرآن و حدیث و یا در شعر شاعران پیش از او در بین شاعران عرب رایج بوده ذکر گردد. و در این مایه ای که اینجا فراهم آمده، از کتابها و مقالات بسیاری کمک گرفته شده است. متاسفانه با کمال تاسف باید بگویم در زمینه مذکور اساتید ادبیات عرب و کشورهای عربی کار زیادی نکرده بودند. فقط چند مقاله به عربی در سمینارهای حافظ شناسی ارائه شده بود و کتاب حافظ الشیرازی را دیدم که از هر کدام از آنها به سهم خود استفاده شده است. در زمینه مذکور مرحوم استاد زرین کوب بیشترین زحمت را کشیده اند و بیشترین مطالب مفید را در کتابهای از کوچه رندان و نقش بر آب ارائه داده اند. و دکتر عباس زریاب خویی نیز در کتاب آئینه جام و سید محمد دامادی در کتاب مضامین مشترک در ادب فارسی و عربی مطالب خوب داشته اند، از مقالات آقای علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، حافظ عارف و ابن عربی شارع و حافظ ابن فارس استفاده شده است. در قسمت های مختلف از کتابهای تجلی قرآن و حدیث در شرع فارسی و اثر پذیری حافظ از قرآن و حدیث و حافظ نامه آقای خرمشاهی و کلک خیال انگیز آقای دکتر پرویز اهور و عقاید و افکار خواجه تالیف پرتو علوی و مکتوبات مرحوم علامه قزوینی و دکتر قاسم غنی استفاده شده است. به صورت پایان نامه مذکور معجونی است از مطالب مقالات و کتابهای مختلف در زمینه اثر زبان عربی و ادبیات آن در شعر حافظ که در دو بخش ارائه شده است. در بخش اول به صورت مختصر در پنج فصل ایام حافظ و دوران او و محیط علمی و ادبی زمان حافظ و آثار خواجه حافظ و ارتباط حافظ با قرآن و نحوه اثر پذیری او از قرآن و حدیث و شواهد اثرپذیری او از قرآن و احادیث و روایات بیان شده است. در بخش دوم در چهار فصل عصر حافظ و ادبیات عرب در ایران و حافظ و چگونگی ارتباط او با ادبیات عرب و نظریات و آرای حافظ شناسان در این مورد و تضمینات و تتبعات و تواردات حافظ از عربی و ضرب المثل های عربی که او در اشعارش از آنها استفاده کرده و شواهد شعری و اخذ و اقتباس او از شعر شاعران عرب بیان شده است.

قرآن که از جانب خداوند حکیم است برای هدایت انسان بهترین شیوه های حکیمانه را به کار گرفته است. از جمله این روشها مدح و ذم هایی است که انسانها را به سوی انسان سازی سوق می دهد.مدح و ذم به دو شیوه سریح (صناعی) و غیرصریح (غیرصناعی) انجام می شود. در شیوه صریح از الفاظ ((نعم)) و ((حبذا)) برای مدح و از ((بئس)) و ((لاحبذا)) و ((سا )) برای ذم و از وزن ((فعل)) برای مدح و ذم استفاده می شود. علاوه بر این افعال که برای مدح و ذم ساخته شده اند الفاظی نیز وجود دارد که به مجرد شنیدن آنها معنی مدح یا ذم به ذهن متبادر می شود. در قرآنی نیز از این افعال و الفاظ برای مدح و ذم استفاده شده است جز اینکه لفظ ((حبذا)) و ((لاحبذا)) در قرآن نیامده است.در شیوه غیرصریح از اسالیبی استفاده می شود که در اصل برای مدح یا ذم ساخته نشده اند بلکه در بعضی از موارد این اسالیب از غرض اصلی خود خارج می شوند و به بیان مدح یا ذم می پردازد. این اسلوبها شامل استفهام، امر، نهی، اختصاص، نعت مقطوع، خطاب، عطف بیان، تشبیه ادنی و به اعلی و بالعکس و جملات خبری هستند.قرآن برای مدح غیرصریح از اسلوب خطاب استفاده بیشتری کرده است؛ زیرا رویارویی از نظر روانی شنونده را آماده شنیدن می کند و از استفهام استفاده کمتری شده است؛ اما در ذم غیرصریح از استفهام استفاده بیشتری شده است؛ زیرا طرح مسائل به صورت پرسش و پاسخ باعث می شود شنونده آن پاسخ را از درون خود بشنود در این صورت مقاومتی نمی کند و برای اعراض از کافران از خطاب برای ذم غیرصریح استفاده کمتری شده است.مخاطبین مدح در قرآن، خداوند، پیامبران، مومنین و جایگاه آنان و اعمال ممدوح است و کسانی که مخاطب ذم شده اند بتها، شیطان، شیطان، انسانهای گمراه، جایگاه گمراهان و اعمال مذموم است.

التزام و تعهد به عقیده و فکر دراندیشه اسلامی و در عرصه ادبیات و شعر و آنچه تاثیرگذار درجامعه مسلمین است مورد اهتمام خداوند است : به گونه ای که در تعیین میزان اعتبار و فضیلت ادبیات مسلمانان و در خصوص شعر اشاره میکند: شعرا کسانی هستند که گمراهان از آنها پیروی می کنند . آیا ندیده ای که آنها در هر وادی سرگردانند؟ بررسی و چگونگی التزام و تعهد شعرا زهد عصر عباسی نسبت به پدیده زهد و حقیقت اسلامی آن در این دوران که عصر شکوفایی زهد و ادبیات اسلامی به شمار می رود، موضوعی است که در این پایان نامه مورد نظر بوده است.

شیخ حر عاملی از طبع شعر بالایی برخوردار بوده است، بگونه ای که وارد شده بیش از بیست هزار بیت شعر گفته است. گرچه او خود بالغ بر هفتاد هزار بیت شعر حفظ بوده است. و از شعر عاملیون بسیاری بدلیل وضع سخت و دشوار و نقل و انتقالات فراوانشان گم شده و از بین رفته است. از شعر حر عاملی تنها حدود ده هزار بیت باقیست و از بقیه خبری نیست. به هر حال فقط یک دیوان شعر از او باقی است. این دیوان هنوز چاپ نشده است یک نسخه دیوان خطی او در نجف اشرف، کتابخانه آیت الله حکیم ، و نسخه دیگر در تهران ، کتابخانه ملک می باشد.در این پایان نامه قصائد دوازده گانه او را که در وصف و مدح حضرت مهدی (عج) سروده است را از دیوان استخراج نموده و با ترجمه و صنایع بکار رفته در آن آورده شده است. شعر او دلنشین ، جذاب ، شیوا و بسیار صادقانه است . پر از صنایع دو گانه بدیعی طبق عادت شعرای آن عصر است . و اینکه بی تکلف و آسان شعر می گفته از شعرش آشکار است.

منطقه خاورمیانه در قرن بیستم با مشکلات سیاسی اجتماعی بسیاری مواجه بود و کشور عراق از این مساله مستثنی نشده بلکه از وضع سیاسی حاکم بر منطقه خسارتهای بیشتری هم متحمل شده است.اشغال عراق توسط انگلیس، قیمومت انگلستان ، جنگ جهانی اول و دوم ، از جمله مسایلی هستند که در قرن بیستم اوضاع عراق را تحت تاثیر قرار داد. اوضاع اجتماعی به تبع اوضاع سیاسی چندان رضایت بخش نبود و مسائلی چون جهل و بیسوادی ، فقر، نبود بهداشت، نبود مدارس، فساد اداری، شیوع رشوه، فئودالیسم و غیره مشکلات اجتماعی جامعه عراق را حادتر می نمود. اوضاع ادبی عراق نیز تحت تاثیر این شرایط سیاسی-اجتماعی دچار تغییر و تحولاتی شده و شعرا و ادبا مضامین جدید اجتماعی را در آثارشان انعکاس دادند که موجب تغییراتی در اشعار این دوره و بروز اصلاحاتی در آن از نظر شکل و محتوا گردید و مضامین اجتماعی شعر رنگ بیشتری گرفت و شکل قصیده هم بصورت شعر نو و آزاد درآمد. شعر سیاسی که هدف آن طرح مسائل و مشکلات سیاسی مردم و حل آن بود تجلی بیشتری یافت و از حالت تقلیدی خود که هجو رقیب و مذمت آن بود خارج شد، مشکلاتی از قبیل فقر، بیسوادی، غربت، زندان و تبعید و فقدان آزادیهای سیاسی و اجتماعی، محتوای اشعار سیاسی را تشکیل داد و شعرای معاصر عراق که بیشتر از همه از این مشکلات ناراضی و ضرر خورده بودند در اشعارشان به بیان این مضامین اجتماعی-سیاسی روی آوردند که در نهایت شعرایی متعهد و اشعاری با عاطفه ای راستین در این دوره پدیدار شده و شعر معاصر عراق را غنایی افزونتر بخشیدند.

موضوع بررسی شده دراین پایان نامه ، موضوعی است از موضوعات ادبیات تطبیقی و در زمره مسائلی است که بین ادبیات عربی و فارسی مطرح می باشد. و چون موضوع مورد بحث در میدان ادبیات تطبیقی است، پس واجب و ضروری می نمود که شیوه و طریق بحث دراین علم به طور عام و در این رساله بطور خاص ترسیم شود. بنابراین فصل اول به مبحث ادبیات تطبیقی اختصاص یافته به طوری که معنی کلمات مقارنه و موازنه و فرق بین آن دو از نظر ادبیات تطبیقی مورد بررسی قرار گرفت. سپس تعریف ادبیات تطبیقی از دید ادبا مشهور اروپایی و عرب ذکر گردیده و نکات مشترک در این تعاریف مشخص گردید. فصل دوم به مبحث لیلی و مجنون در ادبیات عربی قدیم اختصاص یافته است ، فصل سوم که بدان پرداخته شده داستان لیلی و مجنون در ادبیات عربی حدیث است.فصل چهارم به بررسی و انتقال موضوع لیلی و مجنون از ادبیات عربی به ادبیات فارسی و ذکر اسامی برخی از شعرایی و ادبایی که نام این دو عاشق را در اشعار و آثار خود آورده اند اختصاص دارد. فصل پنجم به طرح و بررسی تاثیر و تاثرات بین داستان لیلی و مجنون عربی و داستان لیلی و مجنون نظامی اختصاص دارد که در ابتدا به ذکری اجمالی در مورد روابط تاریخی و بعد روابط ادبی بین دو ملت و دو ادبیات پرداخته شده و سپس تاثیر داستان عربی بر داستان نظامی و جلوه ها و مظاهر این تاثیر و در حقیقت همان وجوه اشتراک بین آن دو می باشد ، بیان شده است.