تعیین بهترین آرایش کاشت ذرت دانه ای و کارائی مصرف آب تحت سیستم آبیاری قطره ای نواری سطحی به کوشش: علی اکبر زرین بال به منظور بررسی و تعیین آرایش کاشت ذرت دانه ای و کارائی مصرف آب تحت سیستم آبیاری قطره ای نواری سطحی آزمایشی در تابستان سال 1388 دریک مزرعه انتخابی با بافت رس سیلتی واقع در منطقه مرودشت دراستان فارس انجام گرفت. آزمایش بصورت طرح کرت های خرد شده (اسپیلت پلات) و در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرارانجام گرفت. تیمار اصلی آرایش (فاصله) کاشت شامل 75، 70 و 60 سانتی متر و تیمار فرعی آبیاری (با نوارکامل ونوار یک در میان) در نظر گرفته شد. در پایان فصل رشد عملکرد گیاه وکارائی مصرف آب هر یک از تیمار ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تیمار با فاصله کاشت 60 سانتی متر با آبیاری کامل بیشترین عملکرد و بیشترین کارائی مصرف آب راداشت. همچنین از روش بودجه بندی جزئی برای ارزیابی اقتصادی تیمارها استفاده شد. نتایج نشان داد که تیمار 60 سانتی متربا آبیاری یک در میان اقتصادی ترین حالت برای کشت ذرت با سیستم آبیاری قطره ای نواری درمنطقه مورد مطالعه می باشد.

چکیده استان فارس در بین کلیه استان های کشور دارای بیشترین سطح زیر کشت آبیاری تحت فشار می باشد، اما همواره اجرای این سیستم ها دارای مشکلات بسیاری می باشد. در این تحقیق پس از استفاده از نظرات تعدادی از کارشناسان استان فارس پرسش نامه ای برای هر یک از سیستم های آبیاری بارانی، قطره ای و قطره ای نواری به طور جداگانه تهیه شد. هر یک از کارشناسان امتیازی به مشکلات هر یک از سیستم-های آبیاری اختصاص داد و میانگین امتیازات هر مشکل از دید کارشناسان برای هر یک از سیستم های آبیاری بارانی، قطره ای و قطره ای نواری به طور جداگانه تعیین شد. سپس پرسش نامه های آماده شده در اختیار تعدادی از کشاورزان محلی قرار داده شد و هر کشاورز اولویت مشکلات را در پرسش نامه های موجود تعیین نمودند و اولویت ها به طور معکوس به امتیاز تبدیل شدند. در پایان مشکلات هر یک از سیستم های آبیاری بارانی، قطره ای و قطره ای نواری با درنظر گرفتن نظرات تعدادی از کارشناسان و کشاورزان استان فارس اولویت بندی شد. نتایج نشان داد که بزرگ ترین مشکل سیستم آبیاری بارانی عملکرد ایستگاه پمپاژ نامناسب وعدم تأمین فشار به میزان لازم است. همچنین بزرگ ترین مشکل سیستم آبیاری قطره ای گرفتگی قطره-چکان ها و بزرگ ترین مشکل سیستم آبیاری قطره ای نواری کیفیت نامناسب نوارهای تولید داخل می باشد. واژه های کلیدی: آبیاری بارانی، آبیاری قطره ای، آبیاری قطره ای نواری سطحی، استان فارس

منحنی مشخصه آب خاک یکی از مهمترین ویژگی های خاک است که بیانگر ارتباط بین دو پارامتر رطوبت و پتانسیل ماتریک خاک می باشد. از آنجا که اندازه گیری مستقیم این منحنی بسیار وقت گیر و پرهزینه است لذا مدل های متعددی برای تخمین آن ارائه شده است. استفاده از توابع انتقالی یکی از متداول ترین روش های موجود در این زمینه می باشد. در این تحقیق 12 تابع انتقالی پارامتریک داخلی و خارجی برای مدل های بروکس و کوری (1964)، کمپبل (1974) و ونگنوختن (1980) درنظر گرفته شدند و بر روی 30 نمونه خاک با بافت های مختلف در استان فارس مورد ارزیابی قرار گرفتند. توابع انتقالی پارامتریک توابعی هستند که برای پارامترهای مدل های موجود منحنی مشخصه ارائه شده اند. برای این منظور منحنی مشخصه و سایر خصوصیات فیزیکوشیمیایی لازم خاک ها اندازه گیری شدند و خاک ها به سه گروه سنگین، متوسط و سبک بافت تقسیم شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که توابع پارامتریک مدل ونگنوختن مناسب تر از توابع انتقالی پارامتریک دو مدل دیگر می باشد. همچنین نتایج نشان داد که تابع پارامتریک وستن و همکاران (1999) مناسب ترین تابع برای تخمین منحنی مشخصه آب خاک در خاک های مورد مطالعه در استان فارس است و توابع داخلی ارائه شده چندان مناسب نمی باشند. همچنین تلاش شد که با استفاده از اطلاعات در دسترس توابع جدیدی که کارایی بالاتری داشته باشند تهیه شود. .در این راستا با استفاده از رگرسیون خطی چند گانه بین پارامترهای مدل ونگنوختن (1980) و مدل گرانولت و گرانت (2004) و خصوصیات فیزیکوشیمیایی اندازه گیری شده برای خاک های مورد استفاده در این پژوهش، روابطی به صورت توابع انتقالی ایجاد گردید. در مرحله ایجاد توابع از 22 نمونه خاک و در مرحله ارزیابی توابع از 8 نمونه خاک باقیمانده استفاده گردید. مقایسه آماری بین نتایج تخمینی مدل های جدید و نتایج اندازه گیری نشان داد که به طور کلی هر سه تابع انتقالی جدید عملکرد بسیار مناسبی در مقایسه با مقادیر اندازه گیری شده داشته اند. همچنین توابع جدید تخمین بهتری نسبت به مدل وستن و همکاران (1999)، (تابع برتر از میان 12 تابع انتقالی بررسی شده در این تحقیق) ارائه داده اند. این موضوع امکان بهبود بخشیدن به تخمین منحنی مشخصه آب خاک را در قالب ارائه مدل های جدید محلی تأیید می نماید.

چکیده استفاده از سیستم آبیاری قطره ای نواری سطحی منجر به افزایش راندمان آبیاری شده و راهکاری مناسب برای مقابله با مشکلات کم آبی می باشد. در این تحقیق در یک مزرعه آزمایشی با بافت لوم رسی سیلتی در منطقه پاسارگاد در استان فارس در سال زراعی 89-1388 اقدام به کشت گندم گردید و از سیستم آبیاری قطره ای نواری سطحی استفاده شد. آزمایش به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت اصلی آزمایش شامل دو فاصله نوارهای آبیاری 40 و 60 سانتی متر (به ترتیب با علائم a1 و a2) و کرت فرعی شامل سه فاصله 10، 20 و 30 سانتی متری قطره چکان ها بر روی نوار آبیاری (به ترتیب با علائم (b1، b2 و b3) بود. در پایان فصل رشد عملکرد گیاه و کارایی مصرف آب هر یک از تیمارها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد و بیشترین کارایی مصرف آب مربوط به تیمار a1b1 می باشد. اما تجزیه و تحلیل های اقتصادی نشان داد که تیمار a2b1 مناسب ترین تیمار می باشد و لذا استفاده از تیمار برای کاشت گندم با سیستم آبیاری قطره ای نواری سطحی در منطقه مورد نظر در خاکی با بافت لوم رسی سیلتی می باشد. واژه های کلیدی: آبیاری قطره ای نواری سطحی، گندم، پاسارگاد، عملکرد، کارایی مصرف آب

خشکسالی یک پدیده طبیعی است که فراوانی آن در مناطق خشک و نیمه خشک ایران و استان فارس بسیار زیاد می باشد. ارزیابی و پایش خشکسالی از نیازهای اساسی برنامه ریزی های مدیریت کشاورزی و منابع آب برای کاهش اثرات آن است. بدین منظور استفاده از شاخص های خشکسالی پیشنهاد می شود. از جمله شاخص های خشکسالی کشاورزی می توان به شاخص شناسایی خشکسالی (rdi) اشاره نمود. در این تحقیق خشکسالی کشاورزی گندم در استان فارس بر مبنای شاخص rdi مورد ارزیابی قرار گرفت و برای این منظور از داده های هواشناسی 12 ایستگاه سینوپتیک با حداقل 10 سال آمار در سطح این استان استفاده شد. در این تحقیق برای محاسبه تبخیر تعرق از روش پنمن- مانتیت استفاده شد و سپس شدت خشکسالی rdi نرمال و استاندارد شده برای هر سال زراعی به دست آمد. نتایج نشان داد که شدیدترین خشکسالی استان فارس مربوط به سال زراعی 87-86 می باشد. پس از طبقه بندی شدت خشکسالی گندم مشخص شد که در تمام ایستگاه های مورد مطالعه، خشکسالی نرمال بیشترین تداوم را داشته است. همچنین نقشه های پهنه بندی خشکسالی گندم با دوره بازگشت های 2، 5، 10، 25 و 50 سال نیز تهیه گردید. از طرف دیگر رابطه ای برای تخمین شدت خشکسالی گندم بر مبنای تبخیر تعرق و بارندگی در سطح استان فارس ارائه گردید.

چکیده گندم و جو از مهمترین گیاهان زراعی استان فارس می باشند که در بسیاری از مناطق این استان به صورت دیم کشت می شوند. با این حال عملکرد دیم این گیاهان در بسیاری از نقاط استان کم می باشد. از آنجا که در کشت دیم بارندگی نقش بسیار مهمی دارد، لذا در این تحقیق مقدار باران موثر برای کشت دیم گیاهان گندم و جو در مناطق مختلف استان فارس مورد محاسبه قرار گرفت. در این تحقیق برای محاسبه مقدار باران موثر از روش سازمان حفاظت خاک آمریکا (scs) استفاده شد. برای این منظور ابتدا مقدار تبخیرتعرق پتانسیل گیاه مرجع از روش پیشنهادی فولادمند و همکاران (2008) برای جنوب ایران استفاده شد که در آن از مقدار بارندگی ماهانه استفاده شده است. همچنین مقدار باران موثر ماهانه برای سه عمق تخلیه رطوبت 25، 75 و 125 میلی متر (شرایط رطوبتی مرطوب، متوسط و خشک) درنظر گرفته شد. در ادامه پس از محاسبه مقدار باران موثر در ماه های مختلف در هر ایستگاه برای کلیه سال های دارای آمار، مقدار باران موثر در دوره بازگشت های مختلف تعیین گردید. در پایان نقشه تغییرات مکانی ماهانه باران موثر برای گیاهان گندم و جو در دوره بازگشت های 2، 5، 10 و 25 سال در سطح استان فارس رسم گردید. نتایج نشان داد که مناطق شمال و شمال غرب استان فارس با داشتن مقدار باران موثر بیشتر جهت کشت دیم گندم و جو مناسب تر می باشند. واژه های کلیدی: باران موثر، استان فارس، گندم، جو.

برآورد دقیق آب مصرفی گیاه از طریق محاسبه تبخیرتعرق در بهبود مدیریت آب در مزرعه اهمیت بسیار زیادی دارد. معادله پنمن- مانتیت رایج ترین معادله برای برآورد تبخیرتعرق پتانسیل گیاه مرجع می باشد. با این حال، این معادله نیاز به داده های هواشناسی کامل دارد، اما تعداد کمی از ایستگاه های هواشناسی با داده های کامل در استان فارس وجود دارد. از سوی دیگر معادله جنسن- هیز روشی ساده تر برای برآورد تبخیرتعرق پتانسیل گیاه مرجع می باشد. از این رو در این تحقیق معادله جنسن- هیز برمبنای معادله پنمن- مانتیت برای هر ماه از سال با استفاده از داده های هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک استان فارس واسنجی شده است. برای این منظور ضرایب واسنجی شده معادله جنسن- هیز برای تمام ماه های سال در ایستگاه های مختلف به صورت جداگانه مشخص شدند. علاوه بر این در مرحله واسنجی از دمای موثر ماهانه به جای میانگین دمای ماهانه استفاده شد و نتایج نشان داد که این جایگزینی منجر به تخمین مناسب تبخیرتعرق می شود. همچنین در مرحله ارزیابی به جای ساعات آفتابی واقعی بکار رفته در معادله جنسن- هیز از تخمین ساعات آفتابی استفاده شد که این جایگزینی نیز منجر به ارزیابی مناسب روش اصلاح شده جنسن- هیز در سطح استان فارس گردید. در نهایت نتایج نشان داد که معادله اصلاح شده جنسن- هیز برای استان فارس مناسب می باشد.

فرآیند نفوذ آب به خاک نقش مهمی در چرخه آبی طبیعت ایفا می کند. میزان رطوبت اولیه خاک تاثیر زیادی روی مشخصات نفوذپذیری آن دارد.لیکن در اندازه گیری های مربوط توجه چندانی به این مسئله نمی گرد. این تحقیق به منطور بررسی اثر رطوبت اولیه خاک بر مشخصات نفوذپذیری آن و میزان حساسیت ضرایب مدل های کوستیاکوف و فیلیپ به این ویژگی خاک و تعیین بهترین مدل نفوذ برای خاک های شعرستان مرودشت استان فارس در مزرعه ای واقع در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت نجام شد.آزمایش های نفوذپذیری به روش استوانه های مضاعف در میزان 24 رطوبت اولیه مختلف خاک انجام پذیرفت. نتایج ارزیابی نشان می دهد که با افزایش رطوبت اولیه خاک مقدار نفوذ تجمعی کاهش و زمان رسیدن به سرعت نهایی نفوذ کوتاهتر می شود. مدل کوستیاکوف نسبت به مدل فیلیپ در برآورد میزان نفوذ آب در خاک از عملکرد مناسب تری بر خوردار می باشد و نیز ضرایب مدل های نفوذ بررسی شده در این تحقیق (مدل های کوستیاکوف و فیلیپ) با تغییر رطوبت خاک ثابت باقی نمی ماند. این تغییرات در ضرایب در برخی موارد زیاد و در برخی دیگر کم می باشد. همچنین روند این تغییرات بطور کامل با رطوبت هماهنگ نمی باشد. در نهایت مدل کوستیاکوف با تغییرات رطوبت اولیه خاک نتایج بهتری از میزان نفوذ آب به درون خاک را تخمیین می زند. همچنین تلاش شد که با استفاده از اطلاعات در دسترس توابعی برای تخمین پارامترهای معادلات نفوذ کوستیاکوف و فیلیپ برای خاک مورد بررسی ایجاد گردید. در مرحله ایجاد از 17 رطوبت و در مرحله ارزیابی و از 7 نمونه باقیمانده استفاده گردید.با بررسی نتایج مشاهده شد که مدل های تخمین زده شده با مقدار اندازه گیری شده رابطه نزدیکی دارد.

چکیده: نیاز آبی گیاه برابر تبخیرتعرق گیاه و نیاز آبیاری گیاه برابر با نیاز آبی منهای باران موثر می باشد. در برنامه netwat نیاز آبی و نیاز آبیاری گیاهان زراعی شاخص هر منطقه در سطح کشور گزارش شده است. اما در این برنامه از داده های میانگین استفاده شده و لذا مقادیر نیاز آبی و نیاز آبیاری محاسبه شده در سطح احتمالاتی 50 درصد می باشد. در حالی که در بعضی شرایط لازم است تا نیاز آبیاری گیاه در سطوح احتمالاتی مختلف محاسبه شود. به همین علت در این تحقیق نیاز آبیاری گیاهان زراعی شاخص مناطق بندرعباس، بندرلنگه، جاسک، حاجی آباد، قشم فرودگاهی و میناب در استان هرمزگان در سال های مختلف دارای آمار محاسبه شد و سپس با استفاده از نرم افزار smada مقدار نیاز آبیاری هر گیاه در هر منطقه در سطوح احتمالاتی 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 90 درصد تعیین گردید. نتایج نشان داد که در اکثر موارد مقدار نیاز آبیاری گزارش شده در برنامه netwat با مقادیر محاسبه شده در این تحقیق متفاوت می باشد. لذا با استفاده از نتایج به دست آمده در این تحقیق با دقت بیشتری می توان نیاز آبیاری گیاهان شاخص هر منطقه را در سطوح احتمالاتی مختلف تعیین نمود.