موقعیت جغرافیایی فلات ایران که در مسیر راههای رفت وآمد شرق به غرب واقع شده، ودارای ناهمواریهای گوناگونی از دشت و جلگه گرفته تا کوهستانهای بلند ودره های متعدد با اقلیمی گوناگون و آب وهوای متنوع است؛ در طول تاریخ شاهد هجوم های اقوام مختلفی بوده، که تهاجم اسکندر مقدونی ، اعراب مسلمان ،و مخرب ترین آن یورش مغولان به ایران از جمله ی معروفترین این تهاجمات است. هجوم مغول در آغاز قرن هفتم ه.ق یک فاجعه جهانی بود،که در بخش وسیعی گسترده شد؛ وکشور ما نیز از ممالکی بود که بیشترین آسیب را از این حیث متحمل گردید. علاوه بر قتل و غارتها و ویرانی ها که نتیجه مستقیم یورش این مهاجمان بود؛ علم و ادب در ایران به پایین ترین سطح تنزل یافت . اما در این میان مناطقی هم بودند که از دست اندازی مغولان در امان ماندند؛ و به این ترتیب مانع از این نابودی و زوال مطلق شدند؛که قلمرو آل کرت از این گونه مناطق به شمار می آید. آل کرت سلسله ای محلی بودند، که مقارن یورش چنگیز به ایران با اعلام اطاعت از مغولان، به فرمانروایی بر بخشی از شرق خراسان و قسمتی از افغانستان امروزی به مرکزیت هرات دست یافتند. نسب آنان به غوریان می رسد. هرچند شاید نوعی خویشاوندی سببی نیز با سنجر سلجوقی داشته باشند. از زمان بنیان گذاری واقعی آن هشت نفر از آنها به فرمانروایی رسیدند؛که عبارتند از: شمس الدین محمد بن ابوبکر کرت ،شمس الدین کهین (رکن الدین بن شمس الدین)، فخرالدین بن رکن الدین ، غیاث الدین بن رکن الدین ، شمس الدین محمد بن غیاث الدین، حافظ بن غیاث الدین، معزالدین حسین بن غیاث الدین و غیاث الدین پیرعلی. ملوک کرت در مقابل عنایت مغولان به خود، که حکومتشان را به رسمیت شناختند ، خدمات زیادی به آنان انجام دادند؛ از جمله این که: با اداره مناطق کوهستانیِ تحت امرشان از رشادتهای مردمان کوه نشین که خطری بالقوه برای حاکمیت مغولان محسوب می شدند، جلوگیری کرده و بارها مغولان را بر ضد دشمنانشان یاری نمودند. در مقابل خوانین مغول و ایلخانان، نیز بارها از خطای ملوک کرت چشم پوشی کرده و فرصت جبران دوباره به آنان دادند. آل کرت در رقابتهای منطقه ای و تسلط بر مناطق همجوار نیز از حمایت مغولان استفاده کرده و به اتکای آنان بر رقبای خویش چیره گشتند. آل کرت در طول یک ونیم قرن حکومت خود توانستند، بسیاری از علایق اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مردمان تحت حاکمیت خود را که در نتیجه هجوم مغول از هم گسسته شده بود، را دوباره استوار وپایدار سازند. از دیگر خدمات بزرگ آل کرت این بود که؛ بخشی از موفقیت ها و دستاوردهای تمدنی ایران قبل از هجوم مغول را حفظ و مراقبت نموده و به نسل بعد از خود منتقل نمودند. ملوک کرت در اداره محدوده خود با مشکلات فراوانی روبه رو بودند. مهمترین این مشکلات باج خواهی و زیاده خواهی برخی از شاهزادگان و امرای مغول بود. از سوی دیگر همجواری ملوک کرت با منطقه ماوراءالنهر که اولوس شاهزاده گان جغتایی به شمار می آمد، بارها آنها را در کشمکش های این خوانین با ایلخانان درگیر نمود. که دراین زمینه ملوک کرت با همکاری و طرفداری خود از ایلخانان، حسن نیت خود را به آنان، بارها نشان دادند . آل کرت حتی برای بقای حکومتشان، ننگ عهدشکنی را به جان خریدند. زمانی که دوتا از دوستان صاحب نام ایشان یعنی امیر نوروز و امیر چوپان مورد خشم ایلخان قرار گرفته و در پناه دوستی آل کرت به هرات آمدند؛ عهد خود را شکستند، و این دو امیر را به نفع ایلخان قربانی کردند . با مرگ ابوسعید، حکومت مرکزی ایلخانان از بین رفت، و آل کرت استقلال تام یافته، و از این به بعد چون یک مدعی قدرتمند در منازعات مرزی ظاهر شد. درفترت حاصل از نبود حکومت مرکزی، حکومتهای کوچک محلی برای گسترش قلمرو و نفوذ خود وارد رقابتهای دنباله داری شدند. از جمله: آل کرت با سربداران، که به دلیل همسایگی و نیاز هر کدام به قلمرو خراسان، ناگزیر جنگ بین آنان حتمی بود. در این منازعات اگرچه سربداران جنگ را آغاز کردند؛ اما با شکستشان در جنگ زاوه این آل کرت بودند که، حملات متعددی را به متصرفات سربداران به خصوص نیشابور پی افکندند. آنان همچنین متعرض دیگر حکومتهای همجاور نیز شدند. یورش آل کرت به قهستان و بادغیس که بوسیله امرای مغولی ارلات و اپردی اداره می شد، نیز ازمیل به توسعه طلبی وفزون خواهی آنان، حکایت می کند. با قدرت گیری تیمور اگر چه وی خواهان مناسبات دوستانه با امیرکرت بود ، و حتی با پیوند خویشاوندی حسن نیت خود را به آنان نشان داد؛ اما ملک کرت به دعوت های مکرر تیمور برای حضور در سمرقندجواب رد داد، و به خیال تداوم حکومتش در پناه دیوارهای مستحکم هرات به شراب و شاهد مشغول و منتظر حوادث ماند. ولی این بار حریفی قدر با حیله وکاردانی فراتر از ملوک کرت در برابر آنان قرار داشت .تیمور بعد از چند روز محاصره هرات به این شهر دست یافت و بساط حکومت آل کرت را برچید. ملوک کرت در طول حاکمیت نسبتاً طولانی خود در آن زمان توانستند، مرکز فرمانروایی خود، هرات را در وضعیتی با ثبات نگه دارند، و به رونق و آبادانی برسانند. در دوره آنان بناهای تاریخی مهمی چون مسجد جامع هرات که میراث غوریان بود، مرمت شد. بناهای خیر چون مدارس وخانقاه های متعددی ساخته شد. بازارها و برج و بارو و دیوارهای شهر بازسازی شد. چنان که هرات به درجه ای از آبادانی و رونق رسید ،که بعدها مورد پسند شاهرخ تیموری قرار گرفت، و به عنوان پایتخت به اوج شوکت و عظمت خود دست یافت. روی هم رفته دوره حاکمیت آل کرت با وقایع متعدد سیاسی و نظامی نظیر: یورش مغولان به ایران، تاسیس و سقوط قدرتهایی چون ایلخانان ،به وجود آمدن حکومتهای محلی در خراسان، ظهور تیمور و منازعات بین امرای مغولی و...مقارن بوده است؛ که با بررسی تاریخ این سلسله محلی می توان این حوادث را از زوایای دیگری مورد مطالعه قرار داد، ونقاط مبهم آن را روشن کرد. در رابطه با علت انتخاب موضوع باید گفت : ملوک کرت در دوره ی پرآشوب تاریخ میانه ایران به عنوان یک حکومت محلی فرمانروایی داشته اند، اما به دلایلی مانند: تقارن با حوادث بزرگی که توسط مغولان اتفاق افتاده، و در حاشیه قرار گرفتن آنها،کمتر مورد توجه تاریخ نگاران قرار گرفته اند، بنابراین نقاط ابهام فراوانی در مورد آنان وجود دارد، که روشن شدن آنها به پژوهش و مطالعه بیشتری نیازمند است . هدف از این پژوهش بررسی بیشتر حکومت آل کرت و پرداختن به مسائل سیاسی و فرهنگی آنان با تأکید بر مناسباتشان با همسایگان است . کاربردی که از این تحقیق متصور می باشد این است که، ذهن محققین و دانشجویان را به مسائل تاریخی ایرانیان آن سوی مرزهای سیاسی کنونی، که روزگاری بخش مهمی از آب وخاک کشور عزیزمان بوده اند، ولی استعمارگران زمینه جدایی آنجا را از کشورمان فراهم کرده اند ، معطوف سازد؛ تا بخش مهمی از هویت تاریخی ایران پهناور که درخارج ازقلمرو امروزی جا مانده به فراموشی سپرده نشود. جنبه نوآوری این تحقیق پرداختن به مسائل فرهنگی دوره ی حاکمیت آل کرت، و بررسی مناسبات آنهاست. روش انجام تحقیق، مبتنی بر روش کتابخانه ای و استفاده از منابع دست اول و تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده، می باشد.که البته در این رابطه مشکلات چندی وجود داشت، که مهمترین آن در دسترس نبودن برخی از منابع دست اول بود . به هرجهت با همکاری مسئولین کتابخان? مرکزی و بنیاد پژوهشهای تاریخی آستان قدس تا حدودی این مشکلات رفع شد؛ که شایسته تقدیر وتشکر است. از دیگر مشکلات ابعاد گسترده ی موضوع تحقیق بود، که ابتدا به نظر محدود می آمد. اما در بر گرفتن مسائل جغرافیای تاریخی، تاریخ سیاسی، وضعیت فرهنگی وادبی و مناسبات خارجی آن بسیار وقت گیر و مستلزم دقت فراوان بود. اما با راهنمایی های خردمندان? استاد محترم راهنما: جناب آقای کورش صالحی و سایر اساتید گروه تاریخ دانشگاه سیستان وبلوچستان حاصل زحمات این حقیر به بار نشست. در رابطه با این پژوهش سوالاتی که مطرح شد، عبارت بودند از: 1- پیشینه ملوک کرت چگونه بوده ودلیل انتساب آنان به کرت چیست ؟ 2- دودمان کرت چه اندازه از استقلال سیاسی برخوردار بوده واین استقلال را چگونه حفظ کرده اند؟ 3- آل کرت در دوران فرمانروایی مغولان بر ایران چه نقش فرهنگی وادبی داشته اند؟ 4- نقش وجایگاه آل کرت در نواحی شرقی ایران بعد از فروپاشی ایلخانان چگونه بوده است؟ 5- روابط آل کرت با حکومتهای همجوار مانند: ایلخانان و سربداران چگونه بوده است؟ که برای سوالات فوق فرضیه های زیر عنوان شد : 1- آل کرت از خویشاوندان غوریان بودند که توانستند، از سوی آنان بربخش کوچکی از غور به مرکزیت خیسار فرمانروایی کنند. اما احتمال خویشاوندی آنان با سلجوقیان نیز مطرح است؛ چرا که مداحان در اشعارشان به نسبت آنان با سنجر سلجوقی تاکید می کنند، که احتمال دارد در این رابطه به نسب سازی دست زده باشند. 2- آل کرت به دلیل اطاعت از مغولان مورد تأیید ایشان قرار گرفته، و رفته رفته با ادامه همکاری با آنان، استقلال نسبی کسب کردند. ملوک کرت با روشهای سیاسی پیچیده که مرکب از اطاعت، همکاری، خدعه و عهد شکنی بود، توانستند حکومتشان را تا پایان ایلخانان حفظ کنند. از آن پس به استقلال کامل رسیدند، و با روشهایی چون برقراری روابط دوستانه با برخی همسایگان ، یورش به برخی مناطق و دفاع از قلمروشان در برابر رقبای جدید، حکومت خود را حفظ کردند. 3- از نظر فرهنگی، کارکرد آل کرت در خور توجه بود . به دلیل حمایت و توجه ملوک کرت از ادیبان و علما، هرات مرکز حکومت آنان ، به خصوص در ایام فترت به پایگاهی برای حفظ فرهنگ و ادب ایران ،تبدیل شد؛ و قسمتی از آثار علم و عرفان و ادب فارسی در شرق ایران از خطر نابودی رهایی ، و به دوره های بعد انتقال یافت. آنان همچنین با ساخت مدارس و مساجد بزرگ و ایجاد موقوفات و خانقاه های متعدد در گسترش و حمایت از فرهنگ اسلامی کوشیدند. 4- بعد از فروپاشی ایلخانان از فشارها بر حکومت آل کرت کاسته شد. اگر چه رقبای قدرتمندی چون سربداران ظهور کردند، اما منازعات سیاسی در خراسان و ماوراءالنهر باعث گردید، خطر قابل ملاحظه ای آنان را تهدید نکند. ملوک کرت در مقایسه با سایر رقبای آن زمان از انسجام و تجربه سیاسی بیشتری برخوردار بودند؛ و به لطف این برتری نه تنها توانستند، در برابر سربداران از قلمرو خود دفاع کنند، بلکه تا حدود نیشابور نیز به پیشروی بپردازند. 5- روابط آل کرت در زمانی که ایلخانان در ایران حضور داشتند، بیشتر مبتنی بر اطاعت و همکاری بود. آل کرت با ایلخانان در دفع خوانین جغتای که به خراسان چشم دوخته بودند، همکاری نمودند. و سردارانی چون امیر نوروز و امیرچوپان که نسبت به ایلخان یاغی شده بودند، را دستگیر و به نفع ایلخان قربانی کردند. اما روابط آنان با سربداران به دلیل تعصبات مذهبی دو طرف، همواره خصمانه بود؛ و جنگهای متعددی میان آنها در گرفت که می توان به جنگ زاوه اشاره کرد. در رابطه با پیشینه تاریخ باید گفت: حکومت محلی آل کرت کمتراز لحاظ سیاسی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته و به دلیل دوام این حکومت در دوران مهم یورش مغولان و تشکیل حکومت مغولی در ایران و پس از آن، شایسته بررسی جامع تر وجدی تری است، تا گوشه های تاریکی از مسایل سیاسی و فرهنگی این حکومت محلی را روشن سازد.

در زمان حمله تیمور به ایران برخی از شهرهای خراسان ویران شده و جماعتی به هلاکت رسیدند و در برخی از مناطق از جمله توس و سبزوار نیز مردم حاضر به اطاعت نبوده و سر به شورش می نهادند اما اکثر این قیام ها بلافاصله سرکوب می شدند. تیمور به هر یک از پسران و نوادگان خود سرزمینی را واگذار کرد. خراسان در ابتدا به میران شاه و سپس شاهرخ، فرزندان و نوادگانش تعلق گرفت و پس از آن ها ابوسعید بن میران شاه و در نهایت حسین بایقرا بن عمر شیخ و فرزندانش در این منطقه به حکومت پرداختند و به دنبال آن در این ناحیه وسیع اصلاحاتی توسط تیموریان جهت ترقی امور آبیاری و زارعتی صورت گرفت و هم چنین آثار معماری زیبایی توسط معماران ایرانی خلق گردید. تیمور و فرزندانش اقدام به کوچاندن گروهی از قبایل از خراسان به نواحی دیگر و بالعکس نمودند. تیموریان هم چنین به جذب شاعران و هنرمندان ایرانی به دربار خویش پرداختند و شاعران، معماران و موسیقی دانان بسیاری را به دور خود گرد آوردند. البته اهالی خراسان از پیامد جنگ های جانشینی خاندان تیموری در امان نبودند بنابراین گاهی در صلح و آسایش و گاهی اوقات در جنگ و خونریزی به سر می بردند.

ایران به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب در تجارت سنتی نقش به سزایی داشت. عبور دو جاده ابریشم و ادویه از شمال و جنوب این کشور و شاخه های متعدد آن، که مانند شاهراهی باعث تبادل کالا می شد، به این سرزمین نقش ارزنده ای در خصوص عبور دادن و داشتن سهم تولید در این بین اعطا نموده بود. با تشکیل دولت صفویه دوران استقلال و عظمت ایران تجدید شد و با احیای هویت و ملیت ایرانی، شرایط توسعه و ترقی در ایران به وجود آمد. یکی از این شرایط توسعه و رونق تجارت بین المللی در این دوران بود. اوج روابط تجاری ایران و اروپا را در دوره شاه عباس اول بود؛ چرا که شاه عباس با برقراری امنیت سیاسی و اقتصادی، ایجاد کاروانسرا، مبارزه با راهزنان و حفظ راه ها، پشتیبانی از ترقی و رشد تجارت و صنایع و حرف توانست به امر تجارت رونق بخشد. در نتیجه این اقدامات روابط ایران و کشورهای اروپایی را فراهم آورد و باعث رقابت دولت ها و کمپانی های مختلف را در تجارت ایران شد. از این رو معاهدات مختلفی در زمینه تجارت «به ویژه ابریشم» در این دوره بین ایرانیان و اروپاییان منعقد شد ابریشم در این دوره یک محصول استراتژیک محسوب می شد که شاهان صفوی تلاش کردند تا از آن برای رسیدن به اهداف سیاسی خود استفاده کنند.پرتغال و اسپانیا، انگلیس، هلند، ونیز، فرانسه و روسیه از مهم ترین کشورهایی بودند که با ایران روابط تجاری برقرار کردند.

چکیده: طبقه متوسط محور حرکت و فعالیت های سیاسی و مدنی و ثبات سیاسی و اجتماعی در جوامع مدرن است. در ایران مقارن حکومت رضاشاه پهلوی که دولت اجرای طرح گسترده و پیچیده نوسازی را مد نظر داشت، این طبقه به واسطه تغییر در شکل و نقش خود از اهمیت خاصی برخوردار بود. در این پژوهش بررسی شکل، نقش و مفهوم طبقه متوسط اجتماعی در رابطه با تغییرات اجتماعی دوره پهلوی اول مد نظر می باشد. واژگان کلیدی: طبقه متوسط، فعالیت سیاسی، نوسازی، تغییرات اجتماعی

جنگ های صلیبی یکی از وقایع انکار ناپذیر قرون وسطی در تاریخ شرق و غرب می باشد که حدود دو قرن میان پیروان دو کیش بزرگ اسلام و مسیحیت درگرفت و باعث دگرگونی هایی در ابعاد سیاسی و اجتماعی شد رویارویی و همزیستی دودین اسلام و مسیحیت ازمواردی است که همواره بحثهای متعددی راداشته وباچالشهایی نیز روبرو بوده است از آنجا که ویرانی کشتارمهاجرت واز بین رفتن هزاران نفوس انسانی محصول وزاییده جنگ ها می باشد برخورد دو ایدئولوژی ا سلام ومسیحیت درغالب جنگ های صلیبی خارج ازاین قاعده و قانون نیست این جنگ ها به روند توسعه تمدن وفرهنگ اروپا سرعت بیشتری بخشیدند واروپا قدم به عصر رنسانس گذاشت بر این اساس جنگ ها تاثیر گذار وتغییر دهنده فرهنگ ها محسوب می شوند واثراتی از خود برجای می گذارند دراین تحقیق فرض براین است که جنگ های صلیبی تاثیراتی بر ابعاد سیاسی واجتماعی دوطرف داشته است.

مناقشه های مرزی ایران و عراق بر سر اروندرود از زمان تشکیل کشور عراق تا پایان جنگ هشت سال? این دو کشور در سال 1367 با توجه به یک پیشینه تاریخی 400 ساله و نقش موثر علل و عوامل مهمی چون حضور قدرت های استعمارگر خارجی در منطقه قابل بررسی می باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی علل و عوامل و نیز زمینه هایی است که در دوره مورد بحث، تنش های ایران و عراق بر سر اروندرود را سبب شده اند. اروندرود در حال حاضر علی رغم از دست دادن اهمیت اقتصادی و تجاری گذشته خود اهمیت استراتژیک و امنیتی خود را به عنوان آبراهی که منتهی به خلیج فارس می گردد از دست نداده و نقش بسیار تعیین کننده ای را در حیات شهر ها و بندرهای آبادان، خرمشهر و بصره ایفا می کند. عواملی چون دخالت قدرت های خارجی، ژئوپلیتیک، تفاوت ماهیتی حکومت های دو کشور و نیز ایدئولوژی های ناسازگار آن ها منجر به ایجاد تنش میان ایران و عراق و در نهایت اختلاف بر سر اروندرود شده است. این پژوهش با روش تحقیق تاریخی مبتنی بر مکتوبات و اسناد تاریخی انجام گرفته و به روش کیفی تجزیه و تحلیل گشته است.

چکیده: موقعیت و جایگاه مذهبی مشهد بخاطر قرار گرفتن مزار امام هشتم شیعیان دوازده امامی در این شهر باعث شده است تا در دوران گذشته همچون امروز هر ساله سیل عظیمی از زائران مسلمان از مناطق مختلف ایران وکشورهای همجوار به این شهر وارد شوند. این زائران از مناطق مختلف جغرافیایی, اقوام و نژادهای گوناگون و خاستگاههای اجتماعی متفاوتی بوده اند که در حقیقت با انگیزه زیارت رنج پیمودن راههای دور و نزدیک را بر خود هموار ساخته اند. در این پایان نامه سعی بر آن است تاریخچه چگونگی پیدایش و شکل گیری این مرکز زیارتی ، میزان توجه و اهتمام حکومتها در توسعه و آبادانی این شهر ، اوضاع سیاسی – اجتماعی حاکم بر آن ، تشکیلات و تأسیسات زیربنایی همچون موقوفات و مراکز خدماتی و رفاهی مورد نیاز زائرین و اقدامات متولیان دوره قاجار در این راستا را مورد بررسی قرار دهد تا از رهگذر آن به شناسایی عوامل تأثیر گذار بر افزایش و کاهش آمار جمعیت زائرین مشهد نائل گردد و در پایان شناخت ویژگیها و شاخصه های فرهنگی - اجتماعی زائرین و تعاملات آنها با تشکیلات آستان قدس در دوران حکومت قاجاریه مهمترین رسالت این تحقیق می باشد.

چکیده خلافت فاطمی اولین حکومت شیعی بود که مستقل از عباسیان در جهان اسلام شکل گرفت و خلفای فاطمی اولین حاکمانی بودند که عنوان خلیفه را پس از عباسیان بر خود نهادند. تشکیل این حکومت در مغرب بود و سپس با فتح مصر به آن جا انتقال یافت. در این زمان بین حاکمان اسلامی و جامعه ی مسلمانان علم از جایگاه والایی برخوردار بود. خلفای فاطمی نیز توجه زیادی به علم آموزی و تعلیم و تربیت نمودند. مراکز تعلیمی خاصی در این دوره چون دارالعلم تاسیس شد. جامع الازهر در قاهره نیز مرکزی برای تدریس علوم دینی بود. کتابخانه ی قصر خلفا ی فاطمی از کتبی زیادی در موضوعات مختلف یک مجموعه ی غنی را به وجود آورده بود. حکومت به نحو قابل توجهی به حمایت از دانشمندان و افراد کارآمد بدون توجه به تعلقات دینی و فکری پرداخت. با این وجود در مصر دوره ی فاطمیان دانشمندان مشهور و برجسته به ویژه از جامعه اسماعیلیان برنخاستند، البته قاضی نعمان در این بین یک استثناست. در این دوره از علوم دینی و انسانی بیشتر از علوم طبیعی استقبال شد. علوم عربی چون صرف و نحو نیز، مورد توجه قرار گرفت. فلسفه ی اسماعیلی با نگارش کتاب راحه العقل داعی حمید الدین کرمانی شکل منسجم تری به خود گرفت، بیشتر از همه فقه و به ویژه فقه اسماعیلی در این دوره خوش درخشید.

حضور میسیونرها مذهبی مسیحی در ایران، از مباحث مهم در عصر صفویه است. انگیزه های درونی مبلغان از جمله تلاش برای تبلیغ و تبشیر مسیحیت باعث می شد، مبلغان سختی های زیادی را بر خود آسان کنند و از این راه به اهداف و انگیزه های مختلف دست یابند. آنها از جانب پاپ و پادشاهان اروپا به عنوان نمایندگان سیاسی می آمدند. یکی از دلایل ورود به ایران همراهی کردن هیأت های سیاسی تجاری و گاه ریاست این هیأت ها بود. چنانکه درصدد بودند مسائل تبشیری و تبلیغی خود را با استعمار پیوند بزنند. در زمینه سیاسی گاه امتیازات برای دول متبوع خویش به دست می آورند. مبلغان علاوه بر اهداف سیاسی، در زمینه مذهبی و اجتماعی اهدافی را دنبال می کردند. یکی از اهداف مهم آنها تبلیغ مسیحیت در بین مسلمانان بود. برای رسیدن به این هدف، به فعالیت های مهمی در زمینه پژوهشی، علمی، مترجمی و گاه پزشکی دست زدند. ولی جامعه اسلامی ایران به آنان اجازه تبلیغ نداد و معدود پیروزی آنها عواقب تلخی داشت. بعد از اینکه از مسیحی کردن مردم ایران نتیجه ای نگرفتند، شروع به تبلیغ در میان سایر فرق مسیحی در شرق، از جمله نسطوریان، مندائیان و ارامنه کردند. ولی در این زمینه هم به نتیجه ای نرسیدند. در اواخر حکومت صفویه حوادث سیاسی و اجتماعی به سمتی پیش می رفت که عرصه را بر فعالیت کشیشان اروپا تنگ کرد. مخالفت جامعه ایرانی و ارامنه با آنها از یک سو و تضعیف سیاست عثمانی ستیزی از سوی دیگر از عوامل ضعف کشیشان در جامعه عصر صفوی شد. تحقیق حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی اهداف و اقدامات میسیونرهای مذهبی مسیحی از دوره شاه عباس اول تا سقوط صفویه بپردازد.

چکیده: مبانی تعلیم و تربیت و نهادهای آموزشی از همان سنین کودکی در جامعه عصر صفوی به اجرا در می آمد. آموزش کودکان نخست در مسجد و مکتب به صورت تقلیدی از کهن ترین روزگار بود . به دلیل داشتن بار فرهنگی متاثر از آموزه های مذهب شیعه و در راستای سیاست پادشاهان، اصول و مبانی این مذهب در نهادهای آموزشی مورد توجه و تاکید بود . وجود علمای تشیع اثنی عشری سبب گسترش چشمگیر مدارس شد که نتیجه آن رونق و اجرای احکام اسلامی و مشروعیت حکومت شد. این امر ناگزیر منابع مالی شایان توجهی را طلب می کرد، که این مهم از راه وقف برآورده شد. در آن دوره پدیده وقف رونق فراوانی یافت و سبب ایجاد مساجد و در کنار آن مدارس، مکتب خانه ها، کتابخانه ها، امکانات آموزشی و رفاهی و...شد که شکوفایی ساختار آموزشی و علمی را به بار آورد. طلاب بر اساس ذوق و سلیقه خود استادو موضوع درس را انتخاب و در حلقه های متعدد درس شرکت می کردند. همین امر سبب شد که مرتبه و منزلت اساتید بر مبنای صلاحیت و شایستگی علمی و اخلاقی آنان تعیین شود. این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی به بررسی نهادهای آموزشی دوره صفوی و نقشی که وقف و سیاست صفویان در نهاد آموزشی داشته است می پردازد. بر اساس آنچه در این پایان نامه بدست آمده ، سیاست صفویان که بر اساس گسترش مذهب تشیع بود تاثیر اصلی را در نهاد های آموزشی دوره صفوی و مواد آموزشی این دوره داشت . کلمات کلیدی : نهاد آموزشی، صفویه، مسجد، مدرسه، مکتب خانه .

چکیده : از زمان شاه عباس اول تحول اساسی در حکومت نسبت به حکومت های گذشته و حتی اوایل حکومت صفوی پدیدارشد. تشکیلات کشوری، سازمان قضایی و سازمان نظامی و سازمان اقتصادی از جمله ارکان سازمان اداری صفوی می باشد. سیستم حکومت در این دوران پس از اصلاحات شاه عباس اول مبتنی بر دیوان سالاری ، تمرکزگرایی و حفظ قدرت حکومت مرکزی ، تضعیف قدرت های گریز از مرکز و دفع نیروهای مزاحم حکومت مرکزی مثل ( قزل باشها ، صوفیان و حرم سراها و .... ) می باشد.دستگاه اداری صفوی دستگاهی بسیار بغرنج و پیچیده بود، که هدف آن برقراری یک نظارت دقیق بر جریان رسمی امور کشور بود. یکی از عواملی که باعث این پیچیدگی شده است و مشخص نبودن حیطه و حوزه عمل و اختیارات هر یک از قسمت ها و شعب این دستگاه است و هرکدام از این ادارات، شعب متعددی با وظایف گوناگون را تشکیل می داد که در راس هریک از این ادارات صاحب منصبی قرار داشت که معمولا اداره را به نام آن صاحب منصب می شناختند. شاه عباس با ایجاد سیستم تمرکز قوا قدرت مقام شاه را بیش از گذشته افزایش داد و در دوره بعد از شاه عباس باز هم با وجود شاهان ضعیف جایگاه شاه اعتبار و قدرت خود را حفظ کرد. کلید واژه : سازمان اداری، صفوی، اصلاحات ، شاه عباس اول، ارتش.

حکومت امویان (131-41 هجری) نمایانگر دورانی از سلطه عنصر عربی همراه با تعصب نژادی ، قومی بود .استواری جامعه عرب بر پایه نظام قبیله ای باعث ظهور تعصبات قبیله ای در آن بود و والیان اموی در خراسان با توجه به پایگاه قبیله ای خویش در اوضاع سیاسی و اقتصادی این ایالت تاثیر می گذاشتند ، اگرچه در این ایالت غلبه با قبایل شمالی (مضری ها) بود ولی اختلافات بین قبایل شمالی و جنوبی در سراسر دوران بنی امیه وجود داشت و حتی در تعیین یک والی یا کنار زدن والی دیگر اثرگذار بود چه بسا شورش هایی که ریشه در این اختلافات داشت و در نهایت براندازنده حکومت اموی ، یعنی داعیان عباسی ، از میان همین اختلافات قبیله ای سربرآورده و دیوان حکومت امویان را در هم پیچیدند . از بعد اقتصادی دادن زمین های آباد و پرمحصول خراسان به فرماندهان نظامی و همچنین فتوحات پرغنیمت دوران خلفای اول بنی امیه در خراسان باعث تجمع ثروت در دست این افراد شد و همین موضوع باعث خوگرفتن جنگ جویان سابق عرب به زندگی مرفه و دور از جنگ شده و نتیجه آن بود که در ربع پایانی حکومت امویان جنگ جویان زمین دار و ثروتمند حاضر به شرکت در جنگ نبودند . نکته دیگر در عملکرد والیان اموی جزیه گرفتن از نومسلمانان خراسان و تحقیری که نسبت به موالی اعمال می کردند ، بود که خود باعث شکل گیری مخالفان جدید برای امویان در خراسان شد ، که در پایان حکومت ایشان این گروه به عنوان اهرم فشار با گروه ها و مخالفان حکومت اموی همنوا شده و سرانجام با پیوستن به دعوت عباسیان موجبات براندازی خلافت اموی را فراهم کردند .

چکیده: مسجد بعنوان مهمترین نیایشگاه وعبادتگاه خاص مسلمانان ،اولین نهاد عبادی، سیاسی، اجتماعی وفرهنگی است که در نخستین روزهای پایه گذاری حکومت اسلامی توسط پیامبر اکرم(ص )ایجاد و قلب تپنده جامعه اسلامی ومرکز بی بدیل اجتماع مسلمانان شد. این نهاد در طول تاریخ فراز ونشیب های زیادی را طی کرد و اما درخشان ترین فراز حیاتش دردوران صدر اسلام بود. در این تحقیق مابه دنبال بررسی پیدایش مساجد اولیه در ایران از صدر اسلام تا قرن سوم هجری هستیم که چگونه با ورود دین اسلام به ایران وپذیرش این دین ازسوی مردم ،بعضی از آتشکده ها تبدیل به مسجد شدند وچگونه معماران وهنرمندان ایرانی بااستفاده ازنقشه وپلان ساده مسجدالنبی وتلفیق آن بامعماری وهنر دوره ساسانی دست به ابداعاتی درساخت مساجداولیه زدندواین مساجدکه درابتدا دارای سبک ساده ای بودند تحت تاثیر معماری ساسانی از شکوه خاصی برخور دارشدند. مبحث دیگری که در این تحقیق به آن توجه شده است کارکردها ونقش آفرینی مساجد می باشد که در یک تقسیم بندی کلی، کارکردها را به دو بخش اصلی ؛کارکرددینی و غیر دینی تقسیم نموده وبه شرح آن پرداخته ایم و جایگاه مسجدرا در دین اسلام ،از دیدگاه قرآن واحادیث وروایات موردبررسی قرار داده ایم.

چکیده سقوط بغداد به دست مغولان در سا656ه.ق به عنوان یک رویداد مهم در تاریخ شرق اسلامی است و اهمیت آن به گونه ای است که-بسیاری«تاریخ اسلام» را در معنای عمومی و رایج آن، تا این زمان،یعنی سال سقوط بغداد می دانند.مهمترین ویژگی این رخداد، برافتادن خلافت عباسی وافتادن آن به دست یک امپراتوری غیرمسلمان با نام سلسله ایلخانی است که پس از نابودی آن هم، دیگر خلافت عباسی در این ناحیه شکل نگرفت و سرزمین های شرقی میان حکومت های محلی تقسیم گردید. شیعیان در ماجرای فتح بغداد، در مقابل فراوانی سنیان، جمعیت قابل ملاحظه ای نبودند و بیشتر ساکنان ایران و عراق در این دوره، سنی مذهب بودند. عمده ارتش خوارزمشاهی و عباسی متشکل از اهل سنت بود. زمانی که مغولان آمدند، به دلیل فساد دستگاه اداری و نظامی عباسیان، و اصولاً نبودن انسجام و همسویی در شرق اسلامی، مقاومت چندانی برابر مغولان صورت نگرفت و آنان توانستند بنیاد این دولت را براندازند. سه نخبه ایرانی به نام های خواجه نصیرالدین طوسی ، مویدالدین بن علقمی، سید ابن طاووس در این ماجرا درگیر شدندمنابع تاریخی اهل سنت، از دوره ای خاص، گزارش هایی درباره ی همکاری خواجه نصیر با مغولان و تحریص و ترغیب هلاکو توسط وی آورده اند. بیشتر از آن، شایعاتی را که دشمنان ابن علقمی و رقبا درباری وی علیه او در آن روزگار منتشر نمودند، در کتاب های خود ثبت کردند. این رساله به بررسی نقش نخبگان ایرانی بویژه خواجه نصیرالدین طوسی و ابن علقمی در سقوط خلافت عباسی می پردازد. کلیدواژه:خلافت عباسی،نخبگان ایرانی،این علقمی،خواجه نصیرالدین طوسی.

نقش علماء اهل سنت حنفی در تحولات سیاسی مناطق سرحدی شرق ایران و شبه قاره هند امری انکار ناپذیر است. بیشترین سهم این نقش آفرینی بر عهده مکتب دیوبند است. پس از فراگیر شدن این مکتب در میان جامعه اهل سنت، مسلمانان حنفی مذهب بیشترین تاثیر را از آن پذیرفتند. همجواری شهرستان سراوان با شبه قاره هند و تاثیرپذیری از سرزمین های شرق ایران موجب شده است تا سراوان منشاء تحولات فرهنگی متکی بر تصوف بشمار اید. وجود مدارس دینی و مذهبی متاثر از افغانستان و هندوستان، سراوان را به عنوان پایگاه مهم تصوف در اعصار گذشته معرفی کرده است. نسج مکتب دیوبند در سراوان از هشتادسال پیش تا کنون منشاء تحولات فرهنگی گسترده ای در شرق ایران شده است. ظهور مکاتب مختلفی چون بریلوی، جماعت تبلیغ، مودودی، اخوان المسلمین و سلفیت در این شهرستان موید رشد فعالیت مذهبی در این منطقه است. نظر به تنوع فرق و مذاهب اسلامی در سراوان آنچه مقرر است دراین تحقیق بدان پرداخته شود، بررسی وضعیت تحولات فرهنگی- مذهبی سراوان در دویست سال گذشته است و نیز یافت عوامل موثر بر این تحولات سیاسی – فرهنگی و واکاوی نقش علمای مسلمان در رشد و تنوع فرق فرهنگی- مذهبی سراوان، موثرترین روش مطالعه این سوالات و تبویب یافته ها و نتایج تحقیق، روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر منابع، اسناد و داده های شفاهی از طریق مصاحبه است.

چکیده: نمادهای دینی و مذهبی در مسیر تاریخ به فرهنگ تبدیل شده که در هر جامعه ای به گونه های مختلف ظهور و بروز می کند. ایران پیش از اسلام با غنای فرهنگی و دینی، برخوردار از شکلهایی از تعزیه بوده که خود را تا قرنها پس از غلبه اسلام حفظ کرده است.مراسم سیاوشان از نمادهای تعزیه در ایران پیش از اسلام است که تاثیر آن در مراسم دینی مسلمانان به وضوح دیده می شود . شکل گیری دو جریان مخالف یکدیگر در تاریخ اسلام و مظلومیت جریان منتسب به خاندان پیامبر، برای ایرانیان یادآور مظلومیت تاریخی سیاوش بوده که باز با خلق حماسه های شبیه سازی شده،تداوم پیدا کرد . شرق ایران متاثر از فرهنگهای باستانی جلوه های بیشتری از تعزیه را در سوگ امام سوم شیعیان به نمایش گذاشته است. این گونه آیین ها، سبب تقویت هویت دینی و تداوم ارزشهایی شده است که اجتماع شیعی ایرانی براساس آن شکل گرفته و امروزه نیز چنین است.بنابراین تعزیه و شبیه خوانی در ایران و خصوصا قلمرو شرق آن تلیفی از هنر،اعتقاد و فرهنگ می باشد و مفهوم آن می تواند معنی حضور زنده تاریخی در عصر حاضر باشد.