به منظور بررسی اثرات مختلف تراکم و زمان توزیع کود سرک برعملکرد و اجزای عملکرد و چگونگی تغییرات مراحل فنولوژی در ارقام کلزای بهاره آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد در سال زراعی 1373-1374 اجرا شد. طرح مورد استفاده یک طرح اسپیلت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی بود که ارقام oro و regent در کرتهای اصلی و دو فاکتور تراکم (با سطوح 30، 50 و 70 بوته در متر مربع) و زمان توزیع کود سرک (در 3 زمان ابتدای ساقه دهی، ابتدای گلدهی و ابتدای غلافدهی) بصورت فاکتوریل در کرتهای فرعی آن قرار داده شدند. کاشت بر روی ردیفهایی با فاصله 25 سانتیمتر و آبیاری بصورت نشتی انجام گرفت . تنک بوته ها در مرحله چهار برگی صورت گرفت تا تراکمهای مورد نظر حاصل شدند. بررسی مراحل رشد بر اساس درجه روز رشد و واحد فتوترمال انجام شد. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که عملکرد تاثیر هر سه فاکتور رقم، تراکم و زمان توزیع کود سرک قرار گرفت . بین عملکرد با ماده خشک نهایی و شاخص برداشت همبستگی زیادی وجود داشت . از بین اجزای عملکرد نیز تعداد غلاف در واحد سطح بیشترین همبستگی را با عملکرد نشان داد. بیشترین عملکرد، تعداد غلاف در بوته، تعداد شاخه در بوته، ارتفاع و شاخص برداشت مربوط به رقم oro بود. افزایش تراکم منجر به افزایش عملکرد اقتصادی و بیولوژیک و نیز باعث افزایش تعداد غلاف در واخد سطح شد، اما تعداد غلاف در گیاه کاهش یافت . در تیمارهای زمان توزیع کود سرک بیشترین عملکرد در توزیع کود سرک به هنگام ساقه دهی بدست آمد. در همین تیمار بیشترین تعداد غلاف در متر مربع و تعداد غلاف در گیاه نیر بدست آمد. تعداد دانه در غلاف و وزن هزاردانه در هیچیک از فاکتورها تغییر معنی داری نکرد. درصد روغن فقط تحت تاثیر رقم قرار گرفت . بطوریکه رقم regent بیشترین درصد روغن را دارا بود. شاخص برداشت تحت تاثیر تراکم قرار نگرفت ، زیرا افزایش عملکرد بیولوژیک و اقتصادی در این تیمارها به یک نسبت بود. اما توزیع کود سرک به هنگام ساقه ذهی شاخص برداشت را بطور معنی داری افزایش داد. در نهایت مناسبترین رقم oro، بهترین تراکم 70 بوته در متر مربع و ارجحترین زمان توزیع کود سرک ، ابتدای ساقه ذهی بدست آمد. بررسی فنولوژی ارقام کلزا نشان داد که سرعت نمو در رقم oro در طی مراحل رشد رئیشی بیشتر از رقم regent بود، به همین دلیل تعداد برگها و میانگره های تولید شده در این رقم نیز بیشتر بود. دوره گلدهی در رقم oro کوتاهتر اما دوره غلافدهی طولانی تر بود. اختلاف بین دو رقم در کسب gdd برای کل فصل رشد معنی دار نبود. افزایش تراکم نیز باعث افزایش سرعت نمو در طی مراحل رشد رویشی رشد، بطوریکه تعداد برگهای تولید شده در تراکمهای بالاتر بیشتر بود. دلیل آن را میتوان کاهش جریان هوا در داخل کانوپی و افزایش جذب واحدهای حرارتی موثر در رشد و نمو دانست . در مرحله گلدهی افزایش تراکم باعث کاهش سرعت گلدهی شد، در حالیکه بر مراحل غلافدهی و نمو بذر تاثیری نگذاشت . توزیع کود سرک به هنگام ساقه رفتن سرعت نمو را در این مرحله کاهش داد، این مسئله حاکی از آن است که کود ازت رشد رویشی گیاه را طولانی تر میکند و در نتیجه نمو میانگره ها به تاخیر میافتد. سایر مراحل رشدی تحت تاثیر این فاکتورها قرار نگرفتند. در نهایت روشن شد که فاکتورهای زراعی بطور عمده مراحل رشد و نمو رویشی را تحت تاثیر قرار میدهند و مراحل نمو زایشی گیاه کمتر دستخوش تغییر میگردد. در حالیکه فاکتورهای ژنتیکی قادرند تمامی مراحل را دستخوش تغییر نمایند.