یکی از مهمترین مسایل موجود در مطالعات ترجمه موضوع "ارزشیابی کیفیت ترجمه " بوده است. مفهوم "کیفیت" ماهیتی مبهم و بحث برانگیز دارد. تاکنون معیارهای متعددی برای کیفیت ترجمه برشمرده شده است اما اغلب فعالیتهای انجام شده در این زمینه نظری بوده اند. مطالعه حاضر رویکردی توصیفی و عملی نسبت به موضوع "ارزشیابی ترجمه" اتخاذ کرده و به ارائه معیارهایی برای ارزشیابی کیفیت ترجمه بر پایه نوع متن می پردازد. در مطالعه حاضر سه نوع متن مورد مطالعه قرار می گیرند که عبارتند از: متن مشعر، متن آموزنده یا توصیفی، متن عملگرا یا خطابی. این تحقیق از دو بخش تشکیل می شود. بخش اول، سوالات زیر را مورد خطاب قرار می دهد: 1- چه عواملی را باید در ارزیابی ترجمه متون مشعر، آموزنده و عملگرا درنظرگرفت؟ 2- چه عواملی بیشترین/ کمترین نقش را در مورد کیفیت ترجمه هر یک از سه نوع متن بالا دارند؟ 3- آیا باید عوامل متفاوتی را در ارزشیابی ترجمه های انواع گوناگون متون در نظر گرفت؟ بخش دوم این تحقیق مربوط به بررسی میزان آگاهی دانشجویان رشته مترجمی و ادبیات انگلیسی از معیارهایی که اساتیدشان با در نظر گرفتن آنها به ارزیابی کیفیت ترجمه دانشجویان می پردازند می باشد. سوالات تحقیق مربوط به این بخش عبارتند از: 4. آیا دانشجویان ایرانی مترجمی و ادبیات انگلیسی مقطع کارشناسی از معیارهایی که اساتیدشان در ارزشیابی ترجمه هایشان به کار می برد آگاهی دارند؟ 5. آیا در میزان ِآگاهی دانشجویان مترجمی انگلیسی و ادبیات انگلیسی از معیارهای به کار برده شده در ارزشیابی ترجمه هایشان در دانشگاه ها تفاوتی وجود دارد؟ در بخش اول مطالعه حاضر با شرکت چهارده استاد گروه انگلیسی و نیزچهل و شش دانشجوی مطالعات ترجمه در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه های اصفهان، شهید بهشتی و علامه طباطبایی پرسسنامه شماره 1 ساخته و پاسخ داده شد. نتایج به دست آمده از این پرسشنامه نشان داد که عوامل زیر در ارزشیابی ترجمه در نظر گرفته می شوند: دستور زبان، معادل واژگانی، سبک، یکپارچگی واژگان به کار برده شده در ترجمه، گرایش به متن مقصد، طرح بندی و صفحه آرایی متن ترجمه شده، انسجام متن ترجمه شده، واحد ترجمه، میزان آزادی مترجم در ترجمه، حفظ معنی ضمنی متن در مقابل معنای ظاهری، میزان توجه مترجم به خواننده متن مقصد، حفظ تاثیرات آوایی متن و ترجمه بازی با کلمات موجود در متن مبداء، میزان اهمیت مترجم به نویسنده متن مبداء. نتایج تحلیل های آماری روی عوامل فوق الذکر نشان داد که میزان اهمیت این عوامل در ارزشیابی ترجمه، بسته به نوع متن تغییر می کند. مهمترین عوامل موجود در ارزشیابی ترجمه متون مشعر، عملگرا و آموزنده به ترتیب عبارتند از: انسجام متن ترجمه شده، توجه به خواننده و معادل واژگانی. عواملی که کمترین میزان اهمیت در ارزشیابی ترجمه متون مشعر، عملگرا و آموزنده را دارند به ترتیب عبارتند از: توجه به زبان مقصد، تطابق طرح بندی ساختار متن ترجمه شده با متن مبداء، ترجمه وحفظ بازی با کلمات موجود در متن مبداء. در بخش دوم این مطالعه، پرسشنامه شماره 2 به چهاراستاد دروس مترجمی انگلیسی دانشگاه های اصفهان، شهید بهشتی و علامه طباطبایی و نیز به شاگردان آنها که متشکل از پنجاه و هفت دانشجوی ادبیات انگلیسی و هفتاد و هشت دانشجوی مترجمی انگلیسی مقطع کارشناسی بود داده شد. نتایج به دست آمده از تحلیل آماری این بخش نشان داد که دانشجویان از معیارهای که اساتیدشان در ارزشیابی ترجمه آنها به کار می برند آگاهند. همچنین مشاهده شد که تفاوت قابل ملاحظه ای در میزان این آگاهی بین دانشجویان مترجمی انگلیسی و ادبیات انگلیسی وجود ندارد.

این تحقیق در پیِ یافتنِ مراحل فرایند ترجمه در انتشارات دولتیِ ایران است. هدفِ دیگر آن است که سلسله مراتب عوامل و کارگزاران اثرگذار در فرایند را شناسایی کند. چارچوب نظری بر پایه ی آثار بوردیو، هیلبرون و سپیرو، ونوتی و لفویر است. بر پایه ی نظریه ی حد مرکزی سی واحد از انتشارات دولتی نمونه ی اصلی را تشکیل دادند که انتخاب آن ها به صورت تصادفیِ نظام مند انجام گرفت. برای تحلیل داده ها و تعیین هرگونه رابطه میان متغیرها – که به کل جمعیت تعمیم پذیر باشد – نرم افزار اس. پی. اس .اس 16.0 به کار رفته است. تحلیل داده ها نشان می دهد که فرایند ترجمه در انتشارات دولتی، اگر آن را مقرراتی و دیوان سالارانه نخوانیم، مستلزم پشت سر گذاردن مراحل فراوانی است. نتایج نشان دادند که فرایند ترجمه در انتشارات دولتی از شانزده مرحله تشکیل شده است: 1) تعیین موضوع توسط سازمان و بر پایه ی ضرورت ها یا اهداف آن؛ 2) انتخاب کتاب و سپس مترجم توسط سازمان یا انتشارات، و یا انتخاب کتاب توسط مترجم و ارائه ی آن به هم راه ترجمه ی همه یا بخشی از آن به سازمان و/یا انتشارات؛ 3) امضای قرارداد؛ 4) گوشزد کردن برخی ملاحظات به مترجم؛ 5) پایان یافتن ترجمه و تحویلِ آن به انتشارات؛ 6) ویرایش (توسط ویراستار)؛ 7) نمونه خوانی؛ 8) اِعمال تغییرات ارشادی (هم سو با اداره ی ارشاد)؛ 9) طراحی جلد و صفحه آرایی؛ 10) تعیین شمارگان؛ 11) دریافت فیپا؛ 12) دریافت مجوز از اداره ی ارشاد؛ 13) چاپ و صحافی؛ 14) فروش (تعدادی) به اداره ی ارشاد و برخی سازمان های دولتی دیگر؛ 15) فرستادن به انبار؛ 16) توزیع. نتایج هم چنین عوامل و کارگزاران اثرگذار در فرایند ترجمه را به ترتیب میزان اثرگذاری شان مشخص کردند: دولت؛ وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی؛ هیأت مدیره ی سازمان؛ ریاست نشر؛ شورای نشر؛ ممیز؛ مترجم؛ ویراستار؛ و عوامل فنی مانند طراح، ناظر چاپ و موزع.

فیلم ها و سریال های تلویزیونی بعنوان ابزار سرگرمی همواره مورد توجه همگان بوده اند. درحالیکه اهداف پنهان این فیلم ها به سادگی قابل درک نیستند، ترجمه ی دقیق این فیلم ها کاری بس دشوار است. در دهه های اخیر فیلم ها و سریال های جاسوسی ظهور قابل ملاحظه ای داشته اند. در این پژوهش تلاش شده تا اولین واژه نامه ی تخصصی و سینمایی سرویس های اطلاعاتی گرداوری شود. این واژه نامه بر اساس خطاهای مترجمان فیلم در ترجمه ی اصطلاحات و عبارات فیلم ها و سریال های جاسوسی تهیه شده است. واژگان این واژه نامه پس از بررسی فیلمنامه ی سه سریال آمریکایی و 30 فیلم در ژانر جاسوسی بدست آمده است. در مرحله ی بعدی پژوهش، واژگان این واژه نامه از لحاظ معادل های یک به یک بررسی شدند. ترجمه های مترجمان برای بررسی راهکارهای ترجمه ای در زمان نبود معادل های یک به یک نیز بررسی شدند. در مرحله ی پایانی این پژوهش از 30 مترجم خواسته شد تا متنی مستخرج از این ژانر فیلم ها را به فارسی ترجمه کنند. در ابتدا مترجمان می بایست متن را بدون داشتن واژه نامه ی مذکور ترجمه کنند. پس از یک ماه از مترجمان خواسته شد تا همان متن را دوباره با داشتن واژه نامه ترجمه کنند. نتایج نشان داد که بیش از 92 درصد واژگان این واژه نامه معادل یک به یک داشته اند و مترجمان فیلم نیز در شرایطی که معادل یک به یک نمی یافتند از راهکارهایی چون توضیح، حذف و تعمیم استفاده می کردند. نتایج همچنین نشان داد که تفاوت نمرات مترجمان در مرحله ی پیش آزمون و پس آزمون معنادار بوده است و سرعت مترجمان در مرحله ی پس آزمون بیشتر شده است که می توان آن را از نتایج واژه نامه ی پیشنهادی دانست. در پایان یافته های پژوهش حکایت از آن داشت که واژه نامه پیشنهادی در پیشبینی خطاهای مترجمان فیلم تا حد مطلوبی موفق عمل کرده است که می نواند افق های جدیدی در خلق نسل های جدید واژه نامه ها باز کند.

زبان شناسی شناختی، یکی از رویکرد های نوین زبان شناسی است که مطالعات گوناگون بر قابلیت آن برای بهبود روند آموزش و فراگیری زبان تأکید نموده اند، ولی تاکنون، تلاش تأثیر گذاری برای استفاده از این رویکرد در حوزه هایی مانند تدوین محتوای آموزشی صورت نگرفته است. از آنجا که فراگیری حروف اضافه، یکی از حوزه های دشوار آموزش و یادگیری زبان تلقی می شود، پژوهش حاضر سعی دارد به کمک رویکرد معنی شناسی واژگانی شناختی، محتوایی منسجم برای آموزش حروف اضافه ی فارسی در ساختارها و بافت های گوناگون ارائه دهد. در این تحقیق همچنین، ویژگی های محتوای درسی آموزش حروف اضافه با رویکرد شناختی مطرح گردیده و بخش های گوناگونی برای درس هایی با محوریت حروف اضافه پیشنهاد شده است. تحقیق حاضر تلاشی است برای پاسخ به این سه سوال که اولاً با توجه به رویکرد شناختی، شبکه ی معنایی حروف اضافه ی «در»، «با» و «روی» در زبان فارسی به چه صورت شکل گرفته است؟ ثانیاً یک محتوای درسی برای آموزش حروف اضافه با رویکرد شناختی دارای چه ویژگی هایی است؟ و ثالثاً یک درس با محوریت حروف اضافه و بر اساس رویکرد شناختی دارای چه بخش هایی است؟ در این پایان نامه، ابتدا شبکه ی معنایی هریک از سه حرف اضافه ی «در»، «با» و «روی» ارائه شده و در گام بعد، بر اساس این شبکه ی معنایی، نظریات مرتبط با زبان شناسی شناختی، رویکرد ارتباطی، روش تکلیف محور، و اصول مرتبط با تهیه ی محتوا، به تهیه ی مواد آموزشی برای آموزش حروف اضافه به فراگیران غیرفارسی زبان بزرگسال (با سن 12 سال به بالا) با سطح زبانی متوسط پرداخته شده است. از قسمت های مختلف هر درس می توان به بخش-هایی همچون مکالمه، آموزش اصطلاحات، متن خواندن و دستور زبان اشاره نمود که در انتهای هریک از این بخش ها، تحلیلی از نظر کمی و کیفی ارائه شده است. نتایج حاصل از این تحقیق را می توان در قالب سه محور عنوان نمود: اولاً، معانی گوناگون حروف اضافه ی فارسی به صورت منظم و در قالب شبکه های معنایی منسجم سازمان یافته اند؛ ثانیاً، این شبکه ها ی معنایی می توانند مبنایی برای تهیه ی یک محتوای درسی شناختی برای آموزش حروف اضافه قرار گیرند که این مواد آموزشی، مفاهیم مختلف را به طور منسجم، حول محور یک معنای سرنمونی مورد توجه قرار داده است؛ ثالثاً، محتوای درسی تدوین شده با محوریت حروف اضافه و بر اساس رویکرد شناختی می تواند بخش های گوناگونی را دربربگیرد که این پایان-نامه تنها الگویی اولیه برای چنین محتوایی ارائه نموده است.