چکیده از زمان شروع انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، غلظت گاز کربنیک در اتمسفر باعث افزایش دمای متوسط سالانه زمین به میزان 1 تا 5/4 درجه سانتی گراد شده است. بنابراین باید روش هایی را برای کاهش خطرات ناشی از گرم شدن جهانی شناسایی کرد. از جمله راه های کاهش دی اکسید کربن اتمسفری و ایجاد تعادل در محتوای گاز های گلخانه ای، جذب کربن اتمسفر و ترسیب آن در فرم های متعدد است. مراتع در حدود نیمی از خشکی های جهان را تشکیل می دهند و حاوی بیش از یک سوم از ذخایر کربن زیست کره خاکی می باشند. در نتیجه این اراضی قابلیت زیادی جهت ترسیب کربن دارند. در این مطالعه اثر دو گونه گیاهی درمنه دشتی و قیچ را بر میزان ترسیب کربن و همچنین میزان ازت و نسبت c/n خاک و همچنین درصد کربن اندام های هوایی این گیاهان در مراتع استپی شهرستان سربیشه بررسی شد. نمونه برداری از خاک در عمق 20-0 و 60-20 سانتی متری از خاک زیر اشکوب گیاهان درمنه دشتی و قیچ و در حد فاصل آن ها (شاهد) انجام شده و در آزمایشگاه خاکشناسی مورد تجزیه قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان می دهد میزان کربن آلی خاک زیر اشکوب گیاه قیچ در عمق مورد نمونه برداری بیش از نمونه های شاهد بوده و نتایج به دست آمده تفاوت معنی دار آماری در سطح 1 درصد را نشان می دهد. نتایج به دست آمده نشان دهنده تفاوت معنی دار آماری بین کربن موجود در خاک زیر-اشکوب گیاه درمنه دشتی و شاهد، در سطح 5 درصد نمی باشد. اما بین اعماق 0-20 سانتی متری و 20-60 سانتی متری زیر اشکوب گیاه درمنه دشتی اختلاف آماری وجود داشت. همچنین در خاک منطقه شاهد و خاک زیر اشکوب گیاه قیچ نیز بین دو عمق نمونه برداری اختلاف آماری معنی دار مشاهده شد.. همچنین میزان کربن زیتوده گیاه قیچ در مقایسه با میزان کربن زیتوده یک گیاه درمنه دشتی مقدار بیشتری را نشان داد. این نتایج بیانگر تاثیر مثبت گیاه قیچ و تا حد زیادی گیاه درمنه دشتی (به علت تراکم زیاد) در افزایش میزان کربن خاک می باشد.

گیاهان علوفه ای در مکان ها و زمان های مختلف، کیفیت متفاوتی دارند. تعیین کیفیت علوفه مرتعی یکی از مهم ترین عواملی است که برای مدیریت صحیح مراتع لازم است. این پژوهش جهت تعیین ارزش غذایی سه گونه مرتعی بیلهر(dorema aucheri)، کرفس کوهی(kelussia odoratissima mozaff) و جاشیر( prangos ferulaceae) در مراتع ییلاقی شهرستان کهگیلویه در سه مرحله فنولوژی(رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) انجام شد. جمع آوری نمونه ها در قالب طرح آزمایشی کاملاً تصادفی شامل سه تیمار(سه مرحله فنولوژی) و چهار تکرار بود. نمونه ها پس از جمع آوری، خشک و آسیاب شده و جهت تعیین درصد پروتئین خام(cp)، چربی خام(ee)، درصد خاکستر(ash)، الیاف نامحلول در شوینده خنثی(ndf)، میزان فسفر(p) ، کلسیم(ca) و انرژی متابولیسمی(me)به آزمایشگاه ارسال گردید. برای تجزیه آماری از نرم افزار sas و برای مقایسه میانگین ها از آزمون توکی استفاده شد. ترسیم نمودارها نیز با استفاده از برنامه excel انجام گردید. نتایج نشان داد که مقدار پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، انرژی متابولیسم، فسفر و کلسیم هر سه گونه در مرحله رشد رویشی نسبت به مراحل فنولوژی دیگر دارای مقادیر بالاتری بودند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که پروتئین خام، چربی خام، فسفر و انرژی متابولیسمی گونه جاشیر از دو گونه دیگر بیشتر است. نتایج نشان داد که میزان کلسیم گونه بیلهر از دو گونه دیگر بالاتر است. همچنین سه گونه از نظر پروتئین-خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی و انرژی متابولیسمی در هر سه مرحله فنولوژی دارای تفاوت معنی داری ( 05/0p?) با یکدیگرند. اختلاف بین مقدار چربی خام در هر سه گونه از نظر آماری معنی دار نشد. نتایج بیانگر آن است که کیفیت علوفه در هرسه گونه در مرحله رشد رویشی بیشتر از مراحل دیگر است. بر اساس نتایج بدست آمده می توان گفت که از بین سه گونه مورد تحقیق، جاشیر از ارزش و کیفیت بالاتری برخوردار است.

دو عامل خشکی آب و هوا و شوری خاک از جمله مهم ترین عوامل طبیعی هستند که از ایجاد مراتع مرغوب در بسیاری از نقاط ایران جلوگیری می کنند.در بسیاری از مراتع مناطق خشک کشور، برنامه های مرتعکاری با شکست مواجه شده است. یکی از دلایل این عدم موفقیت، عدم اطلاع از میزان سازگاری گونه های گیاهی مورد استفاده نسبت به تنش های خشکی و شوری می باشد. این مطالعه جهت بررسی مقاومت گیاهان سیاه تاغ (haloxylonaphyllum) و عجوه (halothamnussubaphyllus) در شرایط شور در گلخانه ی تحقیقاتی و آزمایشگاه دانشکده کشاورزی بیرجند در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 4 سطح شوری 3 (شاهد)، 10، 20، 50دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم با 4 تکرار بودند.نتایج نشان داد که بین شوری 3 و 10 دسی زیمنس بر متر اختلاف معنی داری از نظر تأثیر بر صفات رویشی گیاه سیاه تاغ وجود نداشته لیکن خصوصیات مورد نظر تحت اثر شوری 20 دسی زیمنس بر متر کاهش معنی دار داشتند. در گیاه عجوه نیز بین سطوح شوری مختلف از نظر تأثیر بر طول ریشه چه، اختلاف معنی داری وجود داشت و افزایش شوری موجب کاهش معنی دار طول ریشه چه گردید. طول ساقه چه، وزن تر ساقه چه و ریشه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه نیز در گیاه عجوه با افزایش شوری کاهش داشته و این کاهش بین سطوح 3 و 10 دسی زیمنس بر متر از نظر آماری اختلاف معنی داری نشان داد. در شوری 50 دسی زیمنس بر متر هر دو گیاه قادر به رویش نشدند. همچنین نتایج حاصله نشان داد افزایش شوری موجب کاهش روند سرعت جوانه زنی در هر دو گونه سیاه تاغ و عجوه شده است.

تقریباً در تمام مناطق جهان به ویژه در مناطق خشک، موضوع شوری خاک در اثر عوامل طبیعی و انسانی در حال تبدیل شدن به یک مشکل عمده است. رشد سریع جمعیت، کمبود آب و افزایش شوری اراضی، عامل تهدید کننده¬ای برای منابع غذایی محسوب می¬شود. استفاده از گیاهان مقاوم به شوری و خشکی یکی از راهکار¬های مهم مدیریتی در تولید مواد غذایی می¬باشد هالوفیت¬ها از جمله این گیاهان هستند و پتانسیل کاربرد در تولید بذر، روغن و تولید گیاهان دارویی و علوفه را دارند. این پژوهش جهت بررسی ویژگی¬های کمّی و کیفی روغن، از جمله شناسایی اسید¬های چرب اشباع و غیر اشباع در دو گیاه شورپسند suaeda fruticosaو salicornia herbacea صورت گرفت. بدین منظور بذرهای مورد مطالعه از ایستگاه تحقیقات گرمسار و کال¬شور جمع¬آوری شدند. در این تحقیق برای نمونه¬گیری از جامعه مورد مطالعه از روش تصادفی با استفاده از پلات گذاری تکرار¬دار استفاده شد. اندازه¬گیری بازده روغن با استفاده از روش سوکسوله و با استفاده از حلال انجام شد. پس از تهیه متیل استر روغن با دستگاه کروماتوگرافی گازی (gc) مورد تجزیه قرار گرفت. سپس اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم افزار sas مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و بر اساس داده¬های بدست آمده میانگین ¬ها با استفاده از آزمون lsd در سطح پنج درصد مقایسه شدند. میانگین بازده روغن در گیاه suaeda fruticosa برابر 76/30 درصد و درگیاه salicornia herbacea برابر با 88/13 درصد شد. در هر دو نمونه گیاهی اسید چرب اشباع غالب پالمتیک اسید و اسید چرب غیر اشباع غالب لینولئیک اسید می¬باشد. نتایج بیانگر آن است که گیاه suaeda fruticosa با توجه به بازده بالای روغن و همچنین مقدار و ترکیب اسیدهای چرب غیر اشباع قابل رقابت با دیگر دانه¬های روغنی بوده و قابلیت این را دارد که به عنوان منبع جدید روغن خوراکی مورد استفاده قرار گیرد.

گیاهان بوته‏ای چندساله از طرق ریزش لاشبرگ و تأثیر ریشه هایشان موجب تغییر کیفیت خاک رویشگاه خود می‏‏‏شوند. با توجه به اهمیت کشت گونه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏های گیاهی به منظور اصلاح و احیاء مراتع، این تحقیق با هدف بررسی تأثیر دو گونه مرتعی بومی و غیربومی بر خاک زیر اشکوب خود در قسمتی از مراتع استپی شهرستان طبس که عملیات احیایی و اصلاحی در آن انجام گرفته است، به مرحله اجرا درآمد. نمونه گیری از خاک به روش کاملاً تصادفی از دو تیمار زیر اشکوب گیاهان و تیمار شاهد و به تعداد ده نمونه از هریک از تیمارها از عمق صفر تا 20 سانتی متری سطح خاک انجام و در هر یک از آن‏ها خصوصیات شیمیایی شامل هدایت الکتریکی، اسیدیته، مواد آلی و املاح محلول سدیم و کلر، فسفر قابل‏جذب پتاسیم، کلسیم، منیزیم، ازت کل سولفات و بی‏کربنات با روش‏های استاندارد موجود اندازه گیری گردید. تجزیه و تحلیل داده‏ها نشان داد که خصوصیات شیمیایی مورد اندازه گیری در خاک زیر اشکوب هر دو گونه نسبت به منطقه شاهد بطور معنی داری(p?%1) افزایش داشته است. نتایج نشان می دهد که افزایش مقدار این فاکتورها در زیر اشکوب دو گونه با یکدیگر متفاوت بوده بطوریکه مقدار افزایش این شاخص‏ها بجز ماده آلی، در زیر اشکوب گیاه غیربومی آتریپلکس لنتی فورمیس چند برابر زیر اشکوب گیاه بومی شوریزدی بوده است. بر اساس نتایج بدست آمده می توان گفت که استفاده از گیاه غیر بومی آتریپلکس لنتی فورمیس بصورت خالص در جهت احیا مراتع می تواند شوری بیش از حد خاک سطحی را فراهم نماید.

آتش¬سوزی عاملی طبیعی در مراتع به شمار رفته و همانند پوشش گیاهی مولفه طبیعی مرتع محسوب می¬شود. در بسیاری از مراتع ، آتش موجب ایجاد ترکیب و ساختار مشخصی در پوشش گیاهی می¬شود. این پژوهش جهت بررسی اثر آتش¬سوزی بر برخی از خصوصیات پوشش گیاهی در مراتع زاگرس غربی صورت گرفت. برای انجام تحقیق، ابتدا از طریق بازدیدهای صحرایی، محدوده¬ی کاری شامل منطقه آتش¬سوزی شده و شاهد (آتش¬سوزی نشده) شناسایی و سپس در هر منطقه (شاهد و آتش¬سوزی) به وسیله پیمایش صحرایی، به جمع¬آوری گونه¬های مرتعی منطقه پرداخته و با استفاده از منابع موجود، به شناسایی آنها اقدام و لیست فلورستیک تهیه شد. اندازه¬گیری درصد پوشش، تولید و توده سرپای گیاهان، از طریق پلات¬اندازی و با استفاده از روش قطع و توزین انجام گرفت. نمونه¬برداری به روش سیستماتیک¬-¬تصادفی، اندازه پلات¬ها بر اساس روش حداقل سطح و تعداد آنها از روش آماری بدست آمد. برای ارزیابی شاخص¬های تنوع، غنای و یکنواختی گونه¬ای، از شاخص¬های تنوع شانون، سیمسون و آلفا فیشر و شاخص¬های غنای مارگالف و منهینگ و شاخص یکنواختی استفاده شد. برای مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی در بین دو منطقه آتش¬سوزی و شاهد از آزمون¬ تی استیودنت با نمونه های مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد در اثر آتش¬سوزی ترکیب و تیپ گونه¬های گیاهی منطقه آتش¬سوزی نسبت به منطقه شاهد با تغییرات همراه بوده، در اثر آتش تنوع گونه ای، تولید علوفه، درصد پوشش و تراکم گیاهان علفی افزایش معنی¬داری داشته و تراکم و درصد پوشش بوته¬ای¬ها و لاشبرگ کاهش معنی¬داری داشته است و فرم رویشی گندمیان نسبت به آتش واکنش خاصی را نداشته است.

امروزه در برنامه های مدیریت منابع طبیعی، حفظ آب و خاک از اولویت زیادی برخوردار است. یکی از روش‏های مهم اصلاح مراتع، ذخیره نزولات آسمانی در خاک با استفاده از راه های مختلفی مانند احداث هلالی های آبگیر است. در این پژوهش تأثیر هلالی آبگیر بر برخی خصوصیات پوشش گیاهی و رطوبت خاک مورد بررسی قرار گرفت. نمونه گیری به روش سیستماتیک- تصادفی و در راستای سه ترانسکت عمود بر شیب غالب منطقه مورد مطالعه انجام شد. برای بررسی تغییرات خصوصیات گیاهان مرتعی، تعداد40 نمونه(در فصل بهار) برداشت گردید. برای بررسی تغییرات رطوبت خاک نیز، از دو عمق 20-0 و 40- 20 سانتیمتری سطح خاک و در دو نوبت (ابتدا و انتهای دوره بارش سالانه) و مجموعاً 160 نمونه برداشت شد.

مراتع از جمله مهمترین منابع طبیعی تجدید شونده به شمار می رود. بررسی اثرات گونه های مورد استفاده در امر اصلاح و احیا مراتع بر محیط و باالعکس، از جمله مطالعات بوم شناختی و پایه به شمار می رود. این تحقیق با هدف بررسی تاثیر گونه مرتعی سماق و بادامشک بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک زیراشکوب درمراتع دست کاشت منطقه کاخک شهرستان گناباد واقع در استان خراسان رضوی انجام شد. برای نمونه گیری دو منطقه (شامل منطقه احیا شده و منطقه احیا نشده) مورد نظر قرار گرفت. نمونه-گیری بصورت تصادفی- سیستماتیک از خاک زیر اشکوب پایه های گیاهی در منطقه احیا شده و همچنین خاک منطقه احیا نشده و از عمق 20-0 سانتی متری سطح خاک انجام شد. سپس خصوصیات شیمیایی نمونه ها شامل میزان پتاسیم، کلسیم، سدیم، کلر، درصد رطوبت، اسیدیته، ازت، مواد آلی، کربن، سولفات، بیکربنات و کربنات اندازه گیری گردید. .

قارچهای اندو میکوریز از جمله میکروارگانیسمهای مفید خاکزی هستند که میتوانند بعنوان یکی از انواع کودهای زیستی، بخشی از احتیاجات غذایی گیاهان تلقیح شده (بخصوص عنصر فسفر) را تامین نمایند. بررسی حاضر به منظور مطالعه تاثیر یک گونه از این قارچها بر افزایش رشد، تولید و ارزش غذایی دو گونه یونجه یکساله با نام فارسی یونجه چند شکل(medicago polymorpha) و یونجه حلزونی (m. scutellata) در قالب دو آزمایش مزرعه ای و گلخانه ای انجام شد. آزمایش مزرعه ای بصورت فاکتوریل با طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل کود زیستی میکوریزی(در دو سطح: با تلقیح و بدون تلقیح) و کود شیمیایی فسفره( در دو سطح: صفر و 145 کیلوگرم فسفات تریپل در هکتار) با 4 تکرار و آزمایش گلخانه ای بصورت فاکتوریل با طرح کاملا تصادفی با سه عامل کود زیستی میکوریزی(در دو سطح: با تلقیح و بدون تلقیح)، کود شیمیایی فسفره(با دو سطح: صفر و 15/0 گرم بر کیلوگرم خاک) و نوع خاک(در دو سطح: استریل و غیر استریل) در سه تکرار بترتیب در مزرعه و گلخانه ی آموزشی دانشگاه صنعتی شاهرود به اجرا در آمد. نتایج حاصله نشان داد که در آزمایش مزرعه ای، تلقیح هر دو نوع گیاه علوفه ای با قارچ اندومیکوریز glomus interaradices بر خصوصیات رویشی هر دو نوع گیاه(شامل وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، و درصد کلونیزاسیون ریشه) تاثیر مثبت و معنی داری داشته و همچنین باعث افزایش معنی دار کمیتهای ارزش غذایی اندام هوایی (شامل درصد ماده خشک، درصد ازت، درصد پروتئین، درصد کلسیم و درصد فسفر در یونجه چند شکل و درصد ماده خشک، درصد خاکستر و درصد فسفر در یونجه حلزونی ) شد. در آزمایش گلخانه ای نیز، تیمارهای بکار رفته بر خصوصیات رویشی(شامل وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و درصد کلونیزاسیون ریشه ای در خاک غیراستریل و وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، طول ساقه، وزن غلاف، تعداد غلاف و درصد کلونیزاسیون ریشه ای در خاک استریل) هر دو گیاه تاثیر مثبت و معنی داری داشته است. همچنین در آزمایش گلخانه ای، تیمارها باعث افزایش معنی دار خصوصیات ارزش غذایی(شامل درصد ازت، درصد پروتئین، درصد کلسیم و درصد فسفر در یونجه چند شکل و درصد ازت، درصد پروتئین، درصد خاکستر و درصد فسفر در یونجه حلزونی) شدند. بنابر این و با توجه به اثرات مثبت قارچ میکوریز مورد استفاده در تامین فسفر مورد نیاز هر دو گیاه و افزایش تولید علوفه در آنها، توصیه می شود از این نوع قارچ بعنوان کود زیستی بجای (کود شیمیایی فسفره) در جهت افزایش کمی و کیفی تولید علوفه در طرحهای مرتعداری و تامین علوفه در مراتع تخریب یافته در مسیر دستیابی به سیستمهای اکولوژیک پایدار استفاده نمود.