نام پژوهشگر: زهرا جهان بخشیان داوران

گزینش و ریزازدیادی پایه های متحمل به شوری پسته
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه زنجان 1388
  زهرا جهان بخشیان داوران   علی حق نظری

پسته به عنوان مهم ترین محصول باغی کشور، عامل اشتغال حدود یک میلیون نفر می باشد. از نظر سطح زیر کشت، ایران رتبه نخست و از نظر عملکرد جایگاه دهم را در بین شانزده کشور تولید کننده پسته داراست. عوامل گوناگونی باعث کاهش عملکرد پسته در ایران می باشند که از مهمترین آنها می توان به خشکسالی و شوری آب و خاک اشاره کرد. با توجه به ارزش اقتصادی بالای پسته برای کشور، لزوم اصلاح پایه های پسته در جهت تحمل به شوری و خشکی ضروری است. پایه هایی که طی سالیان متمادی سطح بالایی از تحمل به شوری را از خود نشان داده اند می توانند منابع مناسبی برای گزینش در جهت اصلاح باشند. با این هدف، باغات آسیب دیده از تنش های شوری و خشکی دشت رفسنجان انتخاب و تعدادی از درختان بالغ متحمل گزینش شدند. با توجه به اینکه تکثیر غیرجنسی موفقیت آمیز در درختان بالغ پسته گزارش نشده، در این مطالعه، استقرار، حفظ و تکثیر این ژنوتیپ ها به روش ریزازدیادی مورد مطالعه قرار گرفت. بذور درختان گزینش شده، تحت سطوح مختلف تنش شوری قرار گرفتند و گیاهچه های متحمل انتخاب و جهت تکثیر به محیط درون شیشه انتقال یافتند. به منظور بهینه سازی شرایط ریزازدیادی، آزمایشات مختلفی در مراحل ضدعفونی بذر، شاخه زایی و ریشه زایی شامل تعیین محیط کشت، ترکیب هورمونی، نوع منبع کربن و اسیدیته مناسب بر روی ژنوتیپ های گزینش شده انجام و پتانسیل کال زایی و باززایی نمونه های جمع آوری شده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ساقه و ریشه پتانسیل بالایی در تولید کالوس داشته و بیشترین کال زایی در ریزنمونه ساقه و محیط حاوی 3میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 3 میلی گرم در لیتر نفتالن استیک اسید حاصل شد. بهترین شرایط شاخه زایی، محیط dkw حاوی 2 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 30 گرم در لیتر گلوکز با اسیدیته 8/5 می باشد. هورمون نفتالن استیک اسید به میزان 3 میلی گرم در لیتر برای ریشه زایی ریزشاخه های جوان پسته مناسب بود اما 45 % از ریزشاخه های بالغ با این ترکیب ریشه دار شدند. در نهایت، گیاهان گزینش شده با استفاده از روش ریزازدیادی تکثیر شدند و این امر نشان می دهد که تکثیر درختان بالغ که طی سالیان متوالی شرایط نامطلوب کم آبی و شوری آب و خاک را تحمل نموده اند امکان پذیر می باشد.