شهرهای امروزی، سرشار از عناصر و آرایه های نامناسب و آشفته هستند و شهروندان به نوعی غرق در این همه آشفتگی، نیازمند مواجهه با فضاهایی مناسب، زیبا و هماهنگ با محیط خود هستند. بی شک ورود هنر و به ویژه " مجسمه های شهری" به عرصه فضاهای شهری، یکی از مناسب ترین راه حل ها، جهت زیباسازی فضاهای محیطی و ساختن فضاهایی جهت تمرکز و تعامل شهروندان در شهرها می باشد. اما آن چه در این زمینه حائز اهمیت بسیار است، خوانایی و تناسب فرم این آثار حجمی با فضاهای محیطی خود می باشد. اگر این هماهنگی و تناسب صورت پذیرد، مجسمه در فضای شهری مورد نظر به شیوه ای هماهنگ قرار می گیرد و البته شهروندان هم می توانند به خوبی با آن ارتباط برقرار نمایند. در این راستا، هنرمند مجسمه ساز می بایست به عوامل و فاکتورهای موثر بر ارتباط مناسب فرم مجسمه های شهری با فضای محیطی مورد نظر، توجه لازم را مبذول نماید تا در نهایت باعث شکل گیری یک اثر مجسمه شهری موفق و هماهنگ گردد. در پژوهش حاضر، سعی بر آن است به این مهم، به طور مفصل و ویژه پرداخته شود.

چکیده تمدن چندین هزار ساله ایران، میراث ماندگار بسیاری از جمله صنایع دستی را برای ما به یادگار گذاشته که مجموعه این میراث، هویت تاریخی و ملی ما را تشکیل می دهد. از طرفی دیگر فناوری ها و تحولاتی که در زندگی های امروزی رخ داده است، این نیاز احساس می شود که با بررسی این صنایع و تلفیق گذشته آن با مدرنیته نه تنها این هنر را زنده نگه داریم بلکه آن را به جهان عرضه کنیم. یکی از حرفه های مهم و ارز آور صنایع دستی، فرش دستباف است. اما چنین به نظر می‎رسد، در چند دهه اخیر کاربرد فرش دستباف در خانه های ایرانی و جهان با چالش رو برو شده است و توسعه فناوری های صنعتی که تولید فرش های ماشینی را به همراه داشته بر روند کاربرد آن بی تاثیر نبوده است. این پژوهش می کوشد پاسخی برای چالش های امروزین فرش دستباف ایرانی، برای گسترش کاربرد و خرید آن بیابد. مهمترین سوال های این پژوهش این است که با توجه به دگرگونی در شیوه های تولید به کمک صنعت، نحوه بهره برداری از صنایع دستی برای حفظ جایگاه سنتی خود چگونه باید باشد؟ و با ورود تکنولوژی چگونه می توان همچنان از جایگاه هنرهای سنتی محافظت نمود؟ پژوهش حاضر تحقیقی کاربردی و بنیادی است که با جمع‎آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده های تحقیقات میدانی، به انجام رسیده است. از این رو پژوهش ساختاری کمی – کیفی دارد که از داده‎های کمی، نتایج کیفی استخراج می‎نماید. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که صنایع ماشینی هیچ گاه نمی توانند جایگزین کامل صنایع دستی شوند، همچنین خرید فرش دستباف مانند دیگر نمونه های صنایع دستی به شرایط بازار و نیازهای اجتماعی افراد بستگی دارد. برای توسعه کاربرد فرش دستباف ایرانی، بایستی ساز وکارهای مربوط به قرارگیری آن به عنوان بخشی از اثاثیه و مبلمان نوشونده، به مثابه یک نیاز اجتماعی در نظر گرفته شود، همچنین استفاده از طرح های جدید برای ایجاد بازارهای جدید ضروری است. کلمات کلیدی: صنایع دستی، فرش دستباف ایرانی، فرش ماشینی، توسعه فناوری

5- 2- جریان‎ها و گرایش‎های معماری معاصر ایران (1390- 1357) 5- 2- 1- معماری باایده‎های معماری ایرانی 5- 2- 1- 1- معماری با ایده‎های الگوگرا از معماری گذشته‎ی ایران 5- 2- 1- 1- 1- بهره‎گیری از ایده‎های سازمان‎دهنده‎یفرم و فضا درمعماری گذشته ایران این‎گونه از معماری مبتنی براستفاده ازهندسه،تعادل و توازن، طبیعت‎گرایی، سلسله مراتب و وحدت بوده و در بناهایی نظیر مجموعه‎ی فرهنگستان‎های ایران اثر سید هادی میرمیران، کتابخانه‎ی ‎ملی ایران اثر یوسف شریعت‎زاده، خانه‎ی مسکونی رودهن اثر بهرام شکوهیان، اقامتگاه اجلاس سران کشورهای اسلامی (میهمانسرای حافظیه) اثر حسین شیخ‎ زین‎الدین، مرکز تجارت شیراز اثر بهرام شیردل، دو خانه برای دو دوست اثر فیروز فیروز و موارد دیگری از این دست به چشم می‎خورد. 5- 2- 1- 1- 2- استفاده‎ی مستقیم از اجزای معماری گذشته به همراه کاربرد مصالح سنتی و برداشت عینی از صور معماری سنتی معماری با مولفه‎های فوق در طرح کتابخانه‎ی ملی ایران اثر یوسف شریعت‎زاده، مجتمع مسکونی ولنجک اثر اسماعیل طلایی، بناهای ویلایی اثر حسین محمودی، عمارت زعفرانیه اثر بیژن شافعی، مجموعه‎ی مسکونی نمایندگان مجلس شورای اسلامی اثر فرهاد احمدی، خانه‎ی فرهنگی دزفول اثر فرهاد احمدی، دانشگاه شهید باهنر کرمان اثر یوسف شریعت‎زاده و موارد بسیار دیگری از این دست دیده می‎شود. 5- 2- 1- 1- 3- بنای مدرن در عملکرد با بهره‎گیری از هندسه‎ی درونگرا، ایجاد سلسله مراتب فضایی و ایده‎های شکل‎دهنده‎ی فضای معماری گذشته بناهایی چون فرهنگستان‎های ایران و مجتمع ورزشی رفسنجان اثر سید هادی میرمیران، کتابخانه‎ی ملی ایران اثر یوسف شریعت‎زاده، خانه‎ی کویری اثر فیروز فیروز، مجموعه‎ی مسکونی جلفا اثر علی‎اکبر صارمی، مرکز خرید ارم اثر حسین محمودی نمونه‎هایی از این نوع به شمار می‎روند. 5- 2- 1- 1- 4- استفاده از فرم معماری گذشته در پوسته‎ی بیرونی و استفاده از تکنولوژی مدرن در فضای داخلی مجموعه ورزشی رفسنجان اثر سید هادی میرمیران نمونه‎ی بارز این گونه بناهاست. 5- 2- 1- 1- 5- استفاده از فرم‎های بکار رفته در اقلیم‎های گوناگون ایران و یا دوران باستان نظیر گنبد دوران ساسانی، یخچال، بادگیر، فرم حیاط مرکزی، گودال باغچه و زیگورات عناصری دیرآشنا از این دست در بناهایی چون مجموعه ورزشی رفسنجان اثر هادی میرمیران، مرکزفرهنگی دزفول اثر فرهاد احمدی، طرح کتابخانه‎ی ملی ایران و مجموعه‎ی فیلمخانه‎ی ملی ایران اثر کامران صفامنش، بناهای ویلایی و مرکز خرید ارم اثر حسین محمودی، طرح فرهنگستان‎های جمهوری اسلامی ایران اثر ایرج کلانتری، مجتمع شهریور اثر علی کرمانیان، دو خانه برای دو دوست و خانه‎ی کویری اثر فیروز فیروز، مرکز تجارت شیراز اثر بهرام شیردل، باشگاه بانک مسکن و نیز اقامتگاه اجلاس سران کشورهای اسلامی (مهمانسرای حافظیه) اثر حسین شیخ زین‎الدین، خانه‎ی مسکونی رودهن اثر بهرام شکوهیان، دانشگاه شهید باهنر کرمان اثر یوسف شریعت‎زاده و موارد بسیار دیگری از این دست بکار رفته است. 5- 2- 1- 2- معماری با ایده‎های مفهوم‎گرا از معماری گذشته‎ی ایران 5- 2- 1- 2- 1- مفهو‎م‎گرایی تقلیدی در این‎گونه بناها، مفاهیمی نظیر «درونگرایی» در همان قالب حیاط مرکزی معماری گذشته، و یا «انعکاس و شفافیت» با بکارگیری نور در سقف و … فضاهایی مشابه معماری گذشته ایجاد نمود‎ه‎اند. در واقع چنانچه فرض کنیم که مفاهیمی از این قبیل واجد دو لایه‎اند، در این بناها به لایه‎ی اول و پوسته‎ی ظاهری مفاهیم توجه شده است. مفهوم‎گرایی از این نوع در بناهایی نظیر کتابخانه‎ی ملی ایران اثر یوسف شریعت‎زاده، مجموعه‎ی فیلم‎خانه‎‎ی ملی ایران و کتابخانه‎ی ملی ایران اثر کامران صفامنش، ترمینال‎های فرودگاه مهرآباد اثر فرخ قهرمانپور، بنای مسکونی مژده اثر بیژن شافعی، دانشگاه شهید باهنر کرمان اثر یوسف شریعت‎زاده، باشگاه بانک مسکن اثر حسین شیخ زین‎الدین، مجتمع مسکونی ولنجک اثر اسماعیل طلایی مورد توجه طراحان قرار داشته است. 5- 2- 1- 2- 2- مفهوم گرایی تجریدی در بناهای متعلق به این جریان، تنها به اصول و مبانی معماری ایران و الگوهای به کار گرفته شده در آن اکتفا نشده، بلکه به فرهنگ ایران به صورت کلی‎تر که شامل اسطوره‎ها، مفاهیم، مضامین و خاطر‎ه‎های فرهنگی نیز می‎باشد توجه شده و حتی پای سایر عرصه‎های هنری همچون شعر و ادبیات نیز به میان آمده و از آنها به عنوان دستمایه‎های خلاقیت فکری اثرمعماری استفاده گردیده است. رویکرد این‎گونه از آثار معماری ضمن آنکه معطوف به گذشته‎ی ایران است از نگاهی جهانی نیز برخوردار بوده، چرا که بسیاری از مفاهیم، اسطوره‎ها، مضامین و دیگر تولیدات فکری بشر از اشتراکات فراوانی در فرهنگ‎های مختلف برخوردار و عمدتاً مفاهیم واحدی بوده که در سرزمین‎های مختلف به صورت‎های گوناگون بیان شده و به تصویر درآمده‎اند. ازاین‎رو، زمانی که معماری در راستای تجسم بخشیدن بدانها قرار می‎گیرد، اثر معماری خواه ناخواه کیفیتی فراتر از سرزمینی معین می‎یابد و به نوعی جهانی می‎گردد، به ویژه آنکه مفاهیمی که دستمایه‎ی کار قرار گرفته‎اند، مربوط به مقولات کلی هستی باشند. از سویی این‎گونه بناها را می‎توان به عنوان «بناهای مولف» در معماری ایران و خالق مفاهیم تازه‎ای از فضا به شمار آورد. فرم‎ها و فضاهای معماری اگرچه در ابتدا درجهت تجسم بخشی به مفاهیم معینی خلق می‎شوند، لکن به علت خاصیتی که به طور کلی در فرم و فضا وجود دارد (به ویژه آن بخشی از خلاقیت فضایی که اصولاً خارج از کنترل و آگاهی طراح صورت می‎گیرد)، به سادگی میل به افاده‎ی مفاهیم دیگری نیز می‎کنند. تجربه نشان می‎دهدکه هر اندازه قدرت فضایی و شکلی اثر معماری بیشتر و غنی‎تر باشد، به همان اندازه توانایی بیشتری را برای ارائه‎ی مفاهیم مختلف از خود نشان می‎دهد. کارهای برجسته‎ای که در این روند طراحی گردیده‎اند، عبارتند از: سه طرح ارائه شده برای کتابخانه ملی ایران اثر سید هادی میرمیران، کامران صفامنش و فرهاد احمدی، موزه‎ی ملی آب ایران اثر سید هادی میرمیران میرمیران، موزه‎ی دفاع مقدس اصفهان اثر حسین شیخ زین‎الدین و برخی طرح‎های دیگر. 5- 2- 1- 3- معماری با ایده‎های بوم‎گرا از معماری گذشته‎ی ایران اصول حاکم بر طراحی برخی از بناهای مورد بررسی، پاسخی آگاهانه به شرایط اقلیمی و بومی مناطق مختلف ایران به شمار می‎رود. توجه به شرایط اقلیمی و هماهنگی طرح با ویژگی‎های معماری محل از منظر شیوه‎ی معماری و مصالح بومی مصرفی که یکی از مهمترین اصول معماری سنتی ایرانی به شمار می‎رود ویژگی بارز چنین بناهایی است. به عنوان نمونه در خانه‎ی کویری اثر فیروز فیروز، توجه معمار به ویژگی‎های عملکردی معماری همساز با اقلیم منطقه، ضمن بهره‎گیری کالبدی از عناصر آشنای معماری مناطق کویری، این بنا را به نمونه‎ی شاخصی از تلاش معماران ایرانی در احیای معماری سنتی مناطق بومی ایران بدل نموده است. در مجموعه‎ی سحرکیش اثر بهرام شکوهیان نیز، طرح در هماهنگی کامل با اقلیم منطقه طراحی و ساخته شده است. در دانشگاه شهید باهنر کرماناثیوسفشریعت‎زاده، توجه به شرایط اقلیمی و هماهنگی طرح با ویژگی‎های معماری محل، از اصول حاکم بر طراحی مجموعه بوده است. طراحی ساختمان سرپرستی و شعبه‎ی مرکزی بانک مسکن کرمان نیز مبتنی بر مطالعه‎ی معماری اصیل منطقه و برقراری پیوند با معماری تاریخی منطقه است. مجتمع توریستی ـ اقامتی شمشک نیز که اساساً با توجه ویژگی‎های بافتی و محیطی منطقه شکل گرفته است نیز به جریان فوق تعلق دارد. 5- 2- 2- معماری همگام با معماری جهانی 5- 2- 2- 1- معماری با گرایشات مدرن رویکردهای معماری مدرن در بناهای مورد بررسی به شیوه‎های مختلفی نمود یافته است. در دسته‎ای از بناها با ترکیبی از مصالح مدرن و بومی روبرو هستیم، که ویلاهای طراحی شده توسط حسین محمودی، مرکز نمایش‎های آیینی باغ صبا اثر فرهاد احمدی، مجتمع تفریحی توریستی «باری» ارومیه و عمارت زعفرانیه اثر بیژن شافعی، ساختمان اداری محمودیه اثر فرامرز شریفی، دانشگاه شهید باهنر کرمان اثر یوسف شریعت‎زاده، مجتمع مسکونی ولنجک اثر اسماعیل طلایی، دو خانه برای دو دوست اثر فیروز فیروز، ویلای درناسر اثر مهدی گرامی و بسیاری از بناهای دیگر از این دسته به شمار می‎روند. برخی بناها ضمن تبعیت از اصول بنیادین معماری مدرن غربی همچون عملکردگرایی و رعایت سادگی، با کاربرد فراوان شیشه درسطوح خارجی ساختمان و استفاده از مصالح متنوع رنگین، از بناهای مدرنیستی ماقبل خود متمایز می‎شوند. دراین رابطه می‎توان به بسیاری از ساختمان‎های بلندمرتبه‎ی تجاری- اداری مانند ساختمان اداری بخارست و عمارت زعفرانیه اثر بیژن شافعی اشاره نمود. در بناهایی چون مرکز فرهنگی دزفول اثر فرهاد احمدی، ویلاهای طراحی شده توسط حسین محمودی و خانه‎ی رامسر اثر فرامرز شریفی، با بکارگیری مصالح آجری در احجام بنا، چرخش در احجام و استفاده از مصالح رنگی، معماری مدرن به سمت فضاهای پست‎مدرنیستی نزدیک شدهاست. این نزدیکی به پست‎مدرن در برخی بناها همچون باشگاه بانک مسکن اصفهان اثر حسین شیخ زین‎الدین، از ترکیب احجام راسیونالیستی با اشکال معماری پست‎مدرن صورت پذیرفته است. در بناهایی چون ساختمان اداری کردستان اثر فرامرز شریفی و یا برج بلور تبریز اثر علی‎اکبر صارمی، با استفاده از ترکیبات فلز و شیشه، طراح به یک کیفیت بروتال از مصالح دست یافته است. در برخی بناهای مدرن نیز با بکارگیری مصالحمدرن اولیه‎ی ایرانی چون فلز و تقسیم‎بندی در نما، ایجاد سایه‎بان در بالای پنجره‎ها و ایوان‎ها، معماری مدرن رخ می‎نماید. به عنوان مثال در مجتمع مسکونی فرهنگ اثر حسین محمودی، پوسته‎ای آجری و مشبک با تقسیمات یکسان در نما مورد استفاده قرارگرفته است.گرچه بکارگیری مصالح آجری و رنگ در این بنا، رنگ و روی پست‎مدرنیستی نیز به آن داده است. درمواردی چون بنای کتابخانه‎ی ملی ایران، اگرچه احجام آجری و هندسه‎ی ایرانی-اسلامی بر طرح حاکم است و فضا با رویکرد به گذشته طراحی گردیده است، اما روحیه و تکنولوژی بکار رفته خصوصاً در بکارگیری احجام، آنها را در زمره‎ی آثار معماری مدرن قرار می‎دهد. 5- 2- 2- 2- معماری با گرایشات پست‎مدرن دربرخی از بناهای متعلق به گرایش پست‎مدرنیستی با استفاده از رنگ یا استفاده از رابطه‎ی حجم درونی با حجم بیرونی یا چرخش احجام، و نیز گرایش به رویکرد «هایتک» در فرم بیرون بنا مواجه هستیم. در این رابطه می‎توان به بسیاری از ساختمان‎های مسکونی، تجاری و اداری نظیر ساختمان اداری محمودیه اثر فرامرز شریفی، ساختمان تختی اثر علی کرمانیان، ساختمان اداری بخارست اثر بیژن شافعی اشاره نمود. در برخی دیگر از بناها، گونه‎ای التقاط‎گرایی متأثر از پست‎مدرنیسم به چشم می‎خورد. در واقع تعدادی از معماران در تلاش به منظور خلق معماری منطبق با جریانات روز غربی که پاسخگو به گرایشات سنت‎گرایانه‎ی داخلی نیز باشد، عناصر معماری ایرانی و معماری پسامدرن غربی را به گونه‎ای التقاطی با یکدیگر ترکیب نموده‎اند. گروهی از معماران و طراحان در جستجوی زبانی مشترک میان مفهوم فرم در معماری نئوکلاسیک اروپا و معماری ایران با رعایت تقارن، هندسه، تناسب، اشکال منظم هندسی در پلان‎ها و رعایت تقسیمات سه بخشی (پایه، بدنه، تاج) و استفاده از عناصر تزیینی معماری هر دو فرهنگ درنماها، به خلق معماری ترکیبی پرداخته‎اند. دانشکده‎ی مهندسی دانشگاه امام خمینی قزوین اثر ایرج کلانتری از مصادیق بارز این گرایش به شمار می‎رود. در گروهی از ساختمان‎ها، تلفیق معماری مدرن و معماری سنتی ایران مورد توجه قرار گرفته است. گاه ساده‎گرایی معماری مدرن و به وجودآوردن ترکیبات حجمی واضح و قدرتمندانه ضمن رعایت ویژگی‎های محیطی مد نظر قرار گرفته است که حاصل آن، شکل‎گیری بناهایی چون مجموعه‎ی مسکونی جلفا در اصفهان، اثر علی‎اکبر صارمی بوده است و گاه با تکرار عناصر سنتی ایران چون قوس‎ها، بادگیرها، گنبدها و نیم‎گنبدها و استفاده از ترکیب‎های آجرکاری متنوع بعضاً در کنار قاب‎های فضایی، به ایجاد روحیه‎ی متنوع و ایرانی، ولی در نهایت التقاطی در بناها تلاش شده است. بناهایی چون مرکز خرید ارم اثر حسین محمودی، مرکز فرهنگی دزفول اثر فرهاد احمدی، کتابخانه‎ی ملی ایران اثر کامران صفامنش، ساختمان مرکزی صنعت نفت آبادان اثر ایرج کلانتری و برخی بناهای دیگر به این گرایش تعلق دارند. برخی بناها رجوع تاریخی به ترکیب‎بندی در بناهای معماری سنتی با استفاده از رنگ و مصالح را مورد توجه قرار داده‎اند البته با برداشتی جدید، مانند اقامتگاه اجلاس سران کشورهای اسلامی (مهمانسرای حافظیه) اثرحسین شیخ زین‎الدین با رنگ‎های سفید قطعات بتنی پیش‎ساخته، قهوه‎ای در و پنجره‎ها و مسی سرخرنگ برای پوشش بام‎ها. در این بنا رنگ سفید به عنوان زمینه‎ای برای بنا عمل می‎کند تا رنگ‎های قهوه‎ای و مسی خود را نمایان سازند. در برخی دیگر از بناها، گونه‎ای از پست‎مدرنیسم استعاره‎گرای ایرانی به چشم می‎خورد که عطف توجه به معماری گذشته‎ی ایران را بیش از آنکه در قالب فرمی جستجوکند، در بیانی استعاری از معماری گذشته می‎جو‎ید. ایجاد دیوارهای مورب در پوسته‎ی بیرونی بنا، ایجاد فضاهای مبهم و زاویه‎دار، نمایش سمبولیستی از سازه‎ی بنا (خصوصاً در بناهای تجاری)، گرایش به خرد کرد نحجم و تکه تکه کردن حجم کلی بنا و توجه به استعاره‎های عامیانه از ویژگی‎های این‎گونه بناهاست. دو ویلا در لواسان اثر اسماعیل طلایی و گالری مبلمان هنری «آو» اثر رضا دانشمیر از جمله نمونه‎های این گرایش به شمار می‎روند. 5- 2- 2- 3- معماری با گرایشات تکنولوژیک یکی دیگر از گرایشهای مهم در آثار مورد بررسی، گرایش به استفاده از «تکنولوژی روزآمد» است که بناهای متعدد و شاخصی براساس آن طراحی و اجرا شده‎اند. بناهایی همچون ساختمان اداری فرشته اثر فرهاد احمدی، بانک توسعه‎ی صادرات ایران و مرکز تجارت شیراز اثر بهرام شیردل، مرکز نمایش‎های آیینی باغ صبا اثر فرهاد احمدی، ساختمان اداری کردستان اثر فرامرز شریفی و بسیاری از بناهای به ویژه تجاری ـ اداری دیگر، به گرایش فوق تعلق دارند. تلاش درجهت استفاده از تکنولوژی روزآمد وفناوری پیشرفته در برخی از بناها چون برج بلور تبریز اثر علی‎اکبر صارمی، مجموعه‎ی سینما آزادی اثر بابک شکوفی و یا عمارت زعفرانیه اثر بیژن شافعی،چهره‎ی ظاهری‎تری به خود گرفته است. در این گروه از بناها تنها به «نمایش ظاهری تکنولوژی» اکتفا شده است. بدین‎ترتیب، بهره‎گیری از تکنولوژی بی‎آنکه به ارتقای سطحی کیفی و عملکردی بناها انجامیده باشد، تنها پاسخگوی نیاز برخی کارفرماها مبنی بر برخورداری از بناهایی با شکل و شمایل امروزین و یا نمایش دهنده‎ی قدرت اقتصادی مالکان و سرمایه‎گذاران اصلی پروژه بوده است. گرایشات تکنولوژیک در برخی از موارد، با دیگر سبک‎های رایج معماری ایرانی و یا معماری اروپایی همراه بوده و با آن ترکیب شده است. یکی از مهم‎ترین نمونه‎های این‎گونه گرایشات تلفیقی، ناظر برتلفیق فرم‎های تنش‎زا و ظاهر ساختارشکن (دیکانستراکشن) با معماری برخوردار از ظاهر تکنولوژیک می‎باشد که در طراحی بناهایی چون گالری مبلمان هنری «آو» اثر رضا دانشمیر و باشگاه چند منظوره‎ی زعفرانیه اثر اسماعیل طلایی به چشم می‎خورد. تمرکز بر معماری تنش‎زا و فرم‎های ناساز، در کنار تلاش برای القای یک روحیه‎ی تکنولوژیک در ظاهر بنا، موجب شده است تااین بناها، از هر دو جریان به طور همزمان متأثر شوند. 5- 2- 3- معماری با گرایشات تلفیقی مشاهدات حاکی از آن است که در غالب بناهای مورد بررسی، تعیین مرز مشخص و دقیق گرایشات معمارانه ممکن نبوده و عموماً با آمیزه‎ای از گرایشات گوناگون در یک بنا مواجه‎ایم. اما آنچه مشخصاً تحت عنوان معماری با گرایشات تلفیقی از آن یاد می‎کنیم ناظر بر حضور دو گرایش به ظاهر متناقض که تاکنون به معرفی آنها پرداخته‎ایم در یک بنای واحد است. بدین‎ترتیب، علاوه بر دو گرایش عمده‎ی فوق که عبارت از گرایش منطبق بر معماری ایرانی و گرایش همگام با معماری جهانی می‎باشند، در حرکت کلی معماری معاصر ایران (1390- 1357)، در مواردی نیز تلفیقی از هر دو گرایش به چشم می‎خورد که با عنوان «گرایشات تلفیقی» خوانده می‎شود. به عنوان نمونه، مجتمع ورزشی رفسنجان اثر سید هادی میرمیران، تلفیقی از فرم‎ معماری گذشته در پوسته‎ی بیرونی و تکنولوژی مدرن در فضای داخلی است. در طراحی مرکز خرید ارم اثر حسین محمودی نیز، استفاده از عناصری همچون بادگیرها و فضای مرکزی و چهارسوق‎ها و آب‎نماها و گودال باغچه‎ها با فرمی مدرن در حجم و نما نمونه‎ی دیگری از آثار معماری با رویکردی تلفیقی است. مرکز تجارت شیراز که ایده‎ی عمده‎ی ساختار دهنده‎ی طرح آن، توجه به بافت سنتی شهر شیراز و احیای بافتی کهن با زبانی نوین است نیز نمونه‎ای دیگر از خیل بناهای متعددی است که به گرایش مورد اشاره تعلق دارند. 5- 3- تبیین روند کلی حرکت معماری معاصر ایران (1390 - 1357) با بررسی آثار 20 تن از معماران برجسته‎ی معاصر از نقطه نظر رویکرد هویت‎گرایانه‎ی هر یک از آثار، حرکت کلی معماری این دوران رامی‎توان درقالب دوگرایش عمده‎ی منطبق برمعماری ایرانی ومعماری جهانی ارزیابی نمود. معماری این دوره از سویی در عمده گرایشات معماری با «ایده‎های الگوگرایانه»، «ایده‎های‎ مفهوم‎گرایانه» و «ایده‎هایبوم‎گرایانه» در مسیر کلی دستیابی به معماری با ایده‎های معماری ایرانی قدم برداشته و از سوی دیگر در عمده گرایشات «مدرن»، «پست‎مدرن» و «تکنولوژیک»، مسیری همگام با معماری جهانی را طی نموده‎است. نکته‎ی قابل توجه آن‎که، درمواردی نیز تلفیقی از هر دو دیدگاه به چشم می‎خورد که با عنوان «گرایشات تلفیقی» از آن یاد می‎کنیم.

خانه های قاجاری را به حق می توان یکی از ارزنده ترین نمونه ها از میان بناهای تاریخی موجود در استان مازندران دانست. نمای بیرونی و درونی بیشتر این خانه ها آکنده از انواع نقوش تزیینی می باشد که در این میان، نقش درخت از کثرت حضور بیشتری نسبت به نقوش دیگر برخوردار است و به دو صورت ساده و پُرنقش قابل رویت می باشد. در این پژوهش، به منظور کسب آگاهی و شناخت بیشتر نسبت به نقوش تزیینی بکار رفته درون نقش درختان، به دسته بندی و معرفی آنها و بررسی عناصر گرافیکی مورد استفاده پرداخته ایم. معرفی خانه های قاجاری موجود در استان مازندران و نیز شیوه های مختلف اجرای نقوش در این خانه ها و همچنین دسته بندی موضوعی نقوش بدست آمده از این خانه ها از مواردی هستند که در بخش های نخستین تحقیق حاضر به آنها پرداخته شده است. سپس در بخش های بعدی به تفصیل، نقوش بکار رفته درون نقش درختان، از حیث ساختار کلی و نیز عناصر گرافیکی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نقوش تزیینی مورد مطالعه با شیوه هایی نظیر آجرکاری، گچبری، انواع تکنیک های چوبی و همچنین آهکبری به عرصه ی ظهور رسیده اند و از جهت موضوعی به گونه های گیاهی، حیوانی، هندسی، انسانی، تلفیقی، گلدانی و نمادین قابل تفکیک می باشند. نقوش گیاهی بیشترین کاربرد را در نقش درختان خانه های قاجاری استان مازندران داشته است و گونه های دیگر، در ارتباط با نقوش گیاهی بکار رفته اند. پایه و اساس این نقوش تزیینی که به صورت بافت بصری در فضای داخلی نقش درختان استفاده شده اند، بر تکرار و تقارن استوار است و به معنای واقعی، تجلّی آشکاری از وحدت در کثرت می باشند.

ترسیم نقشمایه ها در معماری تکایای مازندران، حاصل ذوق و احساس نقاشان عامیانه است و به مثابه شاخص هویت فرهنگی و تاریخی این استان محسوب می شود که امروزه تعداد قابل توجهی از این نقوش در برخی روستاها به ویژه بخش مرکزی استان همچنان باقی مانده اند. معماری تکایا در دوره اسلامی اگرچه برای برگزاری مراسم عزاداری بر پا شده اند اما نقوش متنوع آن علاوه بر مضامین مذهبی شیعیان ، یادآور آیین های کهن پیش از دوره اسلامی و پیوند دهنده هنر عامیانه این خطه با باورها و اعتقادات آیینی مردم بوده است. دستیابی به فهم و درک این میراث ارزشمند که در قالب تصویر ارایه گردیده است، نگارنده رساله را به بررسی و مطالعه این نقشمایه ها سوق داده، موضوعی که تاکنون، پژوهش خاص و دقیقی در این خصوص انجام نپذیرفته است. تدوین و مرحله تجزیه و تحلیل داده ها، به روش توصیفی و تحلیلی – تطبیقی است. آرایه های ترسیمیِ مورد نظر که از میان 21 تکیه اصیل گزینش شده اند به عنوان جامعه نمونه(از بخش مرکزی استان) انتخاب و پس از شناسایی و معرفی مضامین، مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. روند جستجو و تاکید نگارنده در این رساله، مبتنی بر این فرضیه است که جهان اساطیری و باورهای مردمی در شکل گیری نقوش بسیار اثرگذار بوده و روند تلفیق آن ها پس از دوران اسلامی قابل توجه است، که با هدف درک مفاهیم نهفته در نقشمایه های بومی و غیر بومی انجام پذیرفته است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که برخی منابع نوشتاری کهن قبل و پس از دوره اسلامی، مکاتب هنری هنرمندان رسمی، نگرش نقاشان عامیانه و برخی کتب چاپ سنگی عهد قاجار از مهم ترین علل شکل گیری مضامین این نقوش هستند، همچنین آرایه های ترسیم شده در تکایا، صرفاً با هدف تزیین پدید نیامده اند بلکه دارای مفاهیم نمادین بوده و شیوه های بیانی ساده ورسا و با تلفیقی از نگرش عینی و ذهنی هستند.

بشر اولیه دیوار غارها را با توجه به حس زیبایی شناسی خود؛ برای برآوردن نیاز شکار و تأمین غذا نقاشی کرد. پس از آن در طول تاریخ، انسان ها با توجه به همین حس، فضای زندگی خود را تزیین کردند. این تزیینات طبق فرهنگ، آداب و رسوم، اعتقادات و حتی سیاست هر جامعه متفاوت بود. البته سلیقه فردی که در آن محل زندگی می کرد نیز اهمیت داشت. به تدریج رنگ آمیزی و تزیینات به وسیله نمایش قدرت و اقتدار افراد و جزء جدایی ناپذیر فضای داخلی کاخ ها و خانه ها تبدیل شد. حکومت شاهان قاجار در ایران و سلطنت لویی ها در فرانسه دو دوره مورد توجه در تاریخ معماری این دو کشور است. معماری فرانسه در دوره لویی سیزدهم و چهاردهم در اوج درخشش خود در سبک باروک بود. تأثیرات این سبک توسط افراد فرنگ رفته و به ویژه ناصرالدین شاه در تزیینات معماری ایران وارد شد. کاخ ها و عمارت های بسیاری به خصوص در دوره سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شد که هر یک با ترکیبی کم نظیر سعی در نمایش قدرت و عظمت صاحبان خود داشتند. هنر ایران دوره قاجار بر خلاف نظر بسیاری از پژوهشگران از خلاقیت بالایی برخوردار است. درک و شناخت اجزا و چگونگی اجرای هر یک از قسمت های آن، ما را به شناخت هنر غرب ملزم می کند. در اواخر دوره صفویه تأثیرات هنر غرب نمود زیادی در هنر ایران داشت که در دوره قاجار به اوج خود رسید. تزیینات کاخ ها و خانه های قاجار یکی از بخش هایی است که برای درک و شناخت اجزای آن باید با سبک های غربی به خصوص باروک آشنایی کامل داشت. هنر باروک در سده هفدهم و هجدهم پس از ایتالیا در فرانسه به اوج شکوفایی رسید. انگلستان و آلمان نیز دو کشور دیگری بودند که سبک باروک در آنها رایج بود. ناصرالدین شاه قاجار با هر سه این کشورها ارتباط داشت و سه بار از آنها دیدن کرد. در این میان روسیه نیز که پل ارتباط ایران و اروپا بود از این سبک در معماری خود بهره های فراوان برد و آن را با ویژگی های شرقی درآمیخت و باروک روسی را پدید آورد. همان طور که اشاره شد باروک در فرانسه سرآمد شد و با توجه به بررسی این پژوهش که دوران ناصری را شامل می شود؛ ناصرالدین شاه توجه خاصی به این کشور داشت و بیشتر معمارانی که برای همکاری به ایران دعوت شده بودند فرانسوی بودند. بنابراین کاخ ها و خانه های سبک باروک فرانسه و البته سبک روکوکو در سده هفدهم و هجدهم برای تطبیق با کاخ ها و خانه های تهران دوره ناصرالدین شاه قاجار انتخاب شد. البته در این بررسی فقط به مقایسه شکل تزیینات و تفاوت ها و شباهت ها خواهیم پرداخت. عوامل موثر بر تزیینات و روند تحول آنها نیاز به بحث بیشتری دارد که جایگاه آن در این پژوهش نیست. مولفه های بسیاری در بناهای قاجار از جمله گچبری و نقاشی وجود دارد که قابل مقایسه با تزیینات داخلی معماری فرانسه به سبک باروک است. هدف اصلی این پژوهش شناخت و تحلیل تزیینات کاخ ها وخانه های تهران دوره ناصرالدین شاه قاجار با تطبیق تزیینات خانه ها و کاخ های سبک باروک فرانسه است. شیوه تحلیلی، توصیفی با استفاده از جمع آوری اطلاعات از طریق کتاب ها، مقاله ها، پایان نامه ها، اسناد و تحقیق میدانی از کاخ ها و عمارت های قاجاری؛ در این پژوهش انجام شد. در هنر قاجار علاوه بر باروک و روکوکوی فرانسوی؛ روسیه، انگلستان و آلمان نیز دخالت داشتند. بنابراین دوره قاجار ناصری تحت تأثیر سبک های اروپایی آثار هنری خود را خلق کرد.

مسجد به عنوان یکی از شاخص ترین گونه ها، در مطالعات معماری همیشه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. توجه به ساخت مسجد و دقت معماران در به کارگیری حد اعلای فن و هنر موجب شده تا همیشه بهترین نمونه جهت مطالعه ی سیر تحول و تطور کلیت معماری ایرانی اسلامی و یا جزییاتی از آن باشد. از مهمترین بخش های تشکیل دهنده ی کالبد مسجد فضای ورودی است. این عنصر از سویی رابط بین فضای درون و بیرون بنا و از سوی دیگر دارای کارکرد شهری و معیاری جهت تشخیص ارزش و هویت معماری مسجد به حساب می آید؛ از همین رو نسبت به سایر بخش ها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در پژوهش حاضر تلاش گردید تا با انتخاب پنج نمونه از مساجد دوره ی صفوی در شهر اصفهان، ابعاد گوناگون فضای ورودی مورد بررسی، تحلیل و مقایسه قرار گیرد. این پژوهش بر مبنای الگوهای نظری معماری و به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است؛ با اتکا به بررسی های کتابخانه ای و میدانی داده های اولیه ی مورد نیاز به دست آمده و سپس نمونه ها به روش تطبیقی مقایسه شده اند. در نهایت پس از استخراج اطلاعات، تحلیل و پالایش یافته ها، فرضیه ها مورد سنجش و بررسی قرار گرفته اند. نتایج حاصل نشان می دهد عنصر ورودی از جنبه های گوناگون در دوره ی صفوی دستخوش تغییرات بنیادین گردیده است. "درک بیشتر معماران از تأثیر فضا بر روی انسان" و نیز "کاربرد هندسه و تناسبات معین در خلق فضاها و ساخت اجزا"، تغییرات چشمگیری را در نحوه ی ورود به بنا، فضاهای ورودی، تناسبات پلان و نما و نیز تزیینات ایجاد نمود که می توان از آن ها اصول و قوانین خاصی را در طراحی ورودی این دوره استخراج کرد؛ بسیاری از این اصول به عنوان الگو در دوره های بعد نیز تکرار شدند.

چکیده پدیده جهانی شدن، با دگرگونی هایی در ساختارهای سیاسی و حکومتی، تغییرات اقتصادی، افزایش ارتباطات و تلاش برای ایجاد یک توازن جهانی، با تشدید و افزایش آگاهی از جهان به مثابه یک کل همراه بوده است. جهانی شدن که فرآیندی همگون ساز و متمایز ساز است همواره متضمن خلق و جذب امر محلی نیز بوده است. این پدیده به رابطه متقابل فرهنگ ها، توجه به برخی پدیده های جهانی به ویژه در حوزه های زیستی و اخلاقی متعهد بوده است. در این میانه پدیده های فرهنگی هم تحت تآثیر این شرایط قرار دارند و به ویژه معماری بعنوان یک نمود فرهنگی مهم با چالش های مهمی در حوزه طراحی روبروست. اخلاقیات حرفه ای در زمینه معماری نیز، که در اعصار گوناگون در قالب پاسخ به الگوهای دینی، فرهنگی و خلاقیت معمارانه بعنوان ابزار ارایه راهبردهایی برای زندگی بهتر در قالب کارکرد گرایی بود، دچار تحولات بسیار عظیمی شد؛ به دنبال آن اخلاقیات پسامدرن در قالب توجه به الگوهای چندفرهنگی، باز زنده سازی هویت های حاشیه ای و احترام به محیط زیست و پاسخ به تکنولوژی های نو شکل گرفت. درنتیجه ی تحولات بوم شناختی جهانی، مسایل زیست محیطی در متن بحث امنیت، به مفهوم گسترده آن در دنیای معاصر، اهمیت خاصی پیدا کرده است. امروزه جوامع باید در تعامل میان فرهنگ محلی و جهانی شکل گرفته و پاسخگوی هر دوی آن ها باشند. در این پایان نامه بر آن هستیم تا با روش توصیفی- تحلیلیِ نظریه ها به مقوله اخلاقیات طراحی در معماری عصر حاضر بپردازیم. این پژوهش روشن می کند که طراحی معماری امروز متناسب با اخلاقیات و ارزش های جهانی به سمت احترام به محیط زیست، تجلیل از چندفرهنگی، تکثر در همه ابعاد و تعهد به توسعه پایدار در حوزه های فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی متمایل شده است. همچنین با ظهور تکنولوژی های جدید نیز سیما و روند طراحی معماری همسو با نیاز های جهانی دگرگون شده است و در این میان "خلاقیت اشتراکی" میان انسان(معمار) و ماشین(رایانه) بروز کرده است که جایگاه معمار را به جای فرد حاکم بر طراحی به فرد "همکار" در حوزه تبلور اندیشه ها و اخلاقیات کنونی تبدیل کرده است.

این پژوهش با هدف تبیین ارتباط میان محیط کلاس های مدارس و خلاقیت انجام گرفت. با توجه به همبستگی هنر و خلاقیت سعی شد تا با کاربرد تصاویری از رنگ ها و نقوش گلیم قشقایی به عنوان یکی از هنرهای قومی در طراحی داخلی کلاس، از این هنر اصیل جهت ارتقای خلاقیت دانش آموزان بهره برده شود. برای این کار بیشتر از نظریات روانشناسان و متخصصانی همچون پرکینز، آیزنر و تورنس استفاده شد. در این پژوهش 65 دانش آموز اول راهنمایی به روش تصادفی از منطقه 6 تهران انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابتدا خلاقیت دانش آموزان هر دو کلاس با استفاده از فرم تصویریb تورنس سنجیده شد. سپس کلاس گروه مورد مطالعه با تصاویری از رنگ ها و فرم های گلیم قشقایی تزیین شد تا میزان تأثیر کاربرد هنر در کلاس بر روی خلاقیت دانش آموزان مورد بررسی قرار گیرد. از میان دانش آموزان مورد مطالعه یک دانش آموز را جهت مطالعه موردی انتخاب کرده و از او خواسته شد تا با توجه به تصاویر نقاشی کند. پس از 45 روز دوباره از دانش آموزان هر دو کلاس آزمون قبلی گرفته شد. با توجه به اختلاف 2% بین نتایج گروه مورد مطالعه و گروه کنترل، می توان نتیجه گرفت که محیط به تنهایی در این پژوهش تأثیری نداشت ولی با توجه به رشد 80% نمونه موردی، می توان گفت که نقاشی همراه با استفاده از تخیل بر اساس تصاویر محیطی نقش پر رنگی در خلاقیت کودکان می-تواند داشته باشد.

«مُهرنویسی» واژه ای در تعریف ضابطه های ساختاری ظواهر مهرهاست که در این رساله به تعیین الگوهای قراردادی در ساخت و پرداخت مهرهای اسلامی می انجامد و آداب مهرنویسی به جمله عناصر و قواعد موثر در تشکیل این ضابطه ها گفته می شود. ظاهراً از ابتدای سده هشتم هجری با اصلاح نظام دیوانی و اسنادی دستگاه ایلخانی، قواعدی نیز برای تشکیل و تحریر مهرهای اسلامی در نظر گرفته شده است. این قواعد که بر پایه هویت حقیقی و حقوقی اشخاص و سلسله مراتب دستگاه حکومتی و دیوانی استوار بوده، با فرهنگ عامه در سجع گزینی، با اصول خوشنویسی در ترکیب، و با معیارهای فنی ساخت مهرها درآمیخته است و تابع الگوهایی ویژه شده است. الگوهایی که نهایتاً به شکل گیری قواعد مبنا در آداب مهرنویسی اسلامی انجامیده است. اهم این قواعد شامل سه اصل ترکیب بر مبنای مدّات، ترکیب بر مبنای دوایر حروفی، و ترکیب بر مبنای تلفیق مدّات و دوایر حروفی بوده است. در واقع قواعدی که برای تسهیل اعتبارسنجی مهرها از دیوان خانه ها در نظر تبیین می شد، در عمل وجهی دوگانه یافته و نتیجه آن ظاهراً شبیه شدن بیش از پیش مهرها به یکدیگر بوده است. با این حساب پدیده جزئی و کلی الگوهای ثابت، جلوه زیباشناسانه مهرهای متاخر اسلامی را از خوشنویسی به مهرنویسی تقلیل داده است؛ چون شامل تکرار و تقلید چند فرم مبنا در ترکیب مهرهای متعدد شده است.

تاسیس دولت های مستقل در خراسان در اوایل دوران اسلامی و حمایت حکمرانان باعث ایجاد مراکز علمی و فرهنگی و رشد و پرورش دانش و دانشمندان در این سرزمین شد؛ دانشمندان بزرگی در علوم مختلف به خصوص ریاضیات در این سرزمین پرورش یافتند. ابوالوفا بوزجانی، ریاضیدان برجسته ایرانی قرن چهارم هجری، در بوزجان، در خراسان، زاده شد و نقشی مهم در کاربردی کردن هندسه و همکاری میان ریاضیدانان و معماران در دوران اسلامی داشت. رساله وی، فی ما یَحتاجُ الیهِ العُم‍‍ّال و الصُنّاع مِن الاشکالِ الهِندسیَه، یکی از معتبرترین منابع در هندسه عملی دوران اسلامی است. در پژوهش حاضر به منظور بررسی بازتاب پیشرفت های هندسه در منطقه خراسان در اوایل دوران اسلامی تا پیش از حمله مغول، تزیینات معماری در سه مسجد گناباد، ملک زوزن و فریومد، که از نمونه های برجسته در تاریخ معماری خراسان بوده و نشان دهنده اولین نمونه های کاربرد آجر لعابدار و تزیینات فراوان در معماری اسلامی ایران و آخرین نمونه از بناهای ساخته شده در خراسان تا پیش از حمله ی ویرانگر مغول بوده است، مورد بررسی قرار گرفته و روش ترسیم طراحی ها با انطباق با رساله بوزجانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تحلیل های انجام شده نشان داد که ترسیم این نقوش علیرغم سادگی، بسیار دقیق و بر پایه دانش هندسه بوده است و با کاربرد تنها یک خط کش ساده (غیر مدرج) و پرگار، که تنها ابزار موجود در دست معمار برای ترسیم های هندسی بودند و بر مبنای روش های هندسی معرفی شده در رساله بوزجانی، طراحی این نقوش هندسی قابل انجام بوده است. نتایج به دست آمده در این پژوهش هم چنین بیانگر جایگاه ارزشمند تزیینات معماری این مساجد در شکل گیری و رشد نقوش هندسی در معماری ایران است.

در هنر ایران نوعی از تداوم پایدار در بکاربردن برخی مفاهیم و اصول در رسانه های هنری گوناگون مشاهده می شود. از این رو در پژوهش حاضر تمرکز بر بررسی تداوم سنت بصری ایرانی و نحوه ی بازتکرار آن در رسانه نوین عکاسی که در دوره قاجار به ایران وارد شد، انجام می گیرد. این پژوهش با بررسی مقوله ی ترکیب بندی در نقش برجسته ها و نگاره های ایرانی و بازنمایی های مشابه در عکس های دوره ی ناصری در صدد یافت نوع تداوم و دگردیسی بصری در ترکیب بندی عکس های مذکور می باشد. روش تحقیق به شیوه بررسی ترکیب بندی های موجود در نگارگری و تصاویر عکاسی درباری این دوران و مقایسه آن ها با هم است. نمونه های مورد مطالعه از عکس های دوره ناصر الدین شاه قاجار انتخاب شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در این آثار نیز سنت پرسپکتیو مقامی بازنمایی موجود در ادوار پیشین تداوم یافته، اما محدودیت های فنی و نیازهای رسانه نوین موجب تغیراتی در نحوه بازنمایی آن شده است.

چکیده یکی از معضلات شهرهای امروز، بافت های فرسوده پراکنده در سطح شهرند که از منزلت اجتماعی و اعتبار پایینی نزد ساکنین شهر برخوردارند؛ بنابراین بافت فرسوده تنها راه تامین مسکن اقشار کم درآمد و مهاجرینی است که قدرت خرید مسکن در سایر مناطق شهر را ندارند. همه این مسائل می توانند زمینه ساز آسیب های اجتماعی ای چون فرار ، طلاق ، اعتیاد ، خشونت ، روسپیگری و دیگر مشکلات و بزهکاری ها شوند. این مشکلات تا جایی پیش خواهند رفت که ساکنان این محلات با به وجود آمدن گتوهای مختلف و حتی به رغم توان مالی، به راحتی تمایلی به ترک محله یا تغییر محل زندگی خود نداشنه باشند، زیرا این محلات را امن دانسته و می توانند به اعمال خلاف خود ادامه دهند. شرایط را نباید برای رواج و گسترش این معضلات بازگذاشت و می بایست با برنامه ریزی صحیح و اصولی و تلاش برای نهادینه کردن ارزش های فرهنگی و سوق دادن ساکنین محله به سمت هنجارهای اجتماعی، در راستای رفع این موانع و معضلات گام برداشت. همچنین از آن جایی که در پارادایم های جدید توسعه، رویکردهای محله محور مورد تاکید قرار گرفته اند، این پژوهش را در مقیاس محله ای تعریف نموده و با طراحی ای که صورت خواهم داد، با بالا بردن هرچه بیش تر رفاه اجتماعی و فرهنگ عمومی، به دنبال نیل به هدف کاهش آسیب های اجتماعی یکی از محلات پرمعضل شهر بندرعباس به نام شاه حسینی هستم. مطالب این رساله در 7 فصل کلی (شامل دو قسمت اصلی شناخت و طراحی) آورده شده است، که این فصول عبارتند از: فصل 1 : کلیات تحقیق فصل 2 : چارچوب مفهومی و پایه های نظری فصل 3 : شناخت بستر طراحی فصل 4 : تدوین راهبردهای طراحی فصل 5 : بررسی نمونه های مشابه فصل 6 : برنامه فیزیکی طرح فصل 7 : طرح نهایی و ارائه راهکارها واژگان کلیدی: فرهنگ – مرکز محله – آسیب اجتماعی – بافت فرسوده – جرم – اوقات فراغت- محله شاه حسینی

در ادامه جنبش های هنری قرن بیستم در دهه 60 و 70 میلادی، در فضای اجتماعی و سیاسی جامعه پس از جنگ جهانی، اولین آثار هنر محیطی به نشانه اعتراض به قوانین موزه¬ها و انتخاب زمین بعنوان زمینه ای غیرقابل خرید و فروش برای اثر و بیشتر با رویکردهای زیبایی شناسانه ساخته شدند. محیط بعنوان بستر و زمینه کار نوعی بازگشت به روش انسان اولیه برای آفرینش اثر و ارتباط دیرین انسان با طبیعت نیز بود. در کنار مفاهیم فلسفی و پس از آن اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، رویکردهای زیست محیطی نیز در آثار هنر محیطی پدیدار شدند. بحرانهای زیست محیطی که زاییده تفکرات مدرن در دوران صنعتی بودند، تفکرات انتقادی پست مدرن را متوجه خود کردند. این تفکرات انتقادی به همراه دیگر اندیشه های نقدگرا بر رویکردهای زیست محیطی هنر محیطی بسیار تاثیرگذار بود. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آثار هنر محیطی در افزایش توسعه فرهنگ زیست محیطی در درون جوامع صورت گرفته است. روش تحقیق پژوهش حاضر از طریق بررسی مفاهیم نظری و مبانی نهفته در آثار هنرمندان برتر این دوره و مقایسه آنها با هنرمندان ایرانی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی و از طریق مطالعه کتابخانه ای و میدانی به صورت مصاحبه با هنرمندان سعی شده تا نگرش های آنها به هنر محیطی مورد بررسی قرار گیرد. از طریق بررسی نظری و آثار هنرمندان پیشگام و ایرانی در این زمینه، مشخص گردید که رویکردهایی که در آنها نگاه به منظر به مثابه یک سیستم، مکان و تاریخ وجود داشته باشد و در طرح آنها مبانی فرهنگی جامعه هدف بازتاب یابند و همچنین در ساخت یا تجربه آنها مشارکت مخاطبان نیز وجود داشته باشد، قادر خواهند بود تا دانش جامعه در مورد محیط زیست را توسعه دهند.

چکیده: درمعماری سنتی ایران کاربرد و استفاده از منابع و انرژی های طبیعی یکی ازاصول سازمان دهی وساخت فضاها بوده است ، این امر در معماری قدیم مناطق گرم و خشک ایران-که وسیع ترین منطقه آب هوایی در ایران است- به وضوح دیده می شود. در این معماری بنا با توجه به طبیعت و محیط پیرامون خود شکل می گرفت و همساز با اقلیم خود، با بهره بردن از انرژی های طبیعی نظیر جریان باد ، آب ، نور خورشید، زمین گرمایی و با معماری خلاقانه و کاربردی ، جزئی گره خورده با محیط پیرامونش می گردید. صحبت از معماری بومی سابقه ی طولانی ندارد و در چند دهه ی اخیر پس از آشکار شدن آسیب ها و کاستی های معماری مدرن کانون توجه طراحان و دوست داران محیط زیست واقع شده است. این آگاهی که استفاده ی بی رویه از سوخت های فسیلی و هرگونه انرژی و منابع تجدید پذیر ضررهای جبران ناپذیری را در بر خواهد داشت،همچون زنگ هشداری برای جامعه ی معاصر ،تلقی گردیده است. در این میان با کمی ریز بینی میتوان شباهت های آشکار و نهان میان معماری پایدار و معماری سنتی ایران را درک کرده و از نقاط اشتراک آنها در طراحی بنا بهره جست. این پژوهش با مطالعه منابع و اسناد کتابخانه ای و پیرامون موضوع، از طریق روش توصیفی و تحلیلی به ارائه راهکارهایی بهینه و برگرفته از معماری سنتی ایران در اقلیم های گرم خشک می انجامد. بنای مورد نظر در این پروژه ساختمان تجارت در یزد می باشد، که دلایل این انتخاب صنعتی بودن شهر یزد و قرار گیری آن در جاده ترانزیت و تبدیل آن به بندر خشک در آینده نزدیک بوده است. بنایی با این کاربری در شهر بنایی شاخص و قابل تامل خواهد بود که میتواند با هدف "معرفی معماری خود به کاربران هرچه بیشتر" سازگار باشد.

از بارزترین نشانه های اسلامی بودن یک کشور، وجود مساجد در آن سرزمین می باشد. نوع مساجد و معماری مربوط به آن، سؤالات بسیاری در ذهن هر انسانی به وجود می آورد که منشأ و شکل گیری آن چگونه و به چه کیفیتی و به تحت تأثیر چه شرایطی به وجود آمده است. مساجد، در کشورهای اسلامی یکی از مهترین پایگاه های اجتماعی، مذهبی در میان مسلمانان بوده و احترام آحاد آن جامعه نسبت به آن حاکی از مهم بودن این مکان می باشد. مساجد، تنها مکان هستند که تحت هیچ شرایطی حتی مهندسی و معماری شهری قادر به تخریب و جابجایی آن نخواهد بود. مساجد در کشور سریلانکا نیز تحت همان شرایط فوق بود، ولی به لحاظ حاکمیت حکومت بودایی، شکل و نوع معماری آن تحت تاثیر این دولت شهر ،قرار گرفته است. پژوهش حاضر بر آنست تا به بررسی شکل گیری مساجد در کشور سریلانکا بپردازد. این مقاله از نوع توصیفی ،میدانی بوده و از ابزار کتاب خانه ای استفاده شده است. نتایج بررسی حاضر، حاکی از آن است که روابط کشورهای اسلامی با این کشور تاثیر بسزایی در شکل گیری آن داشته است هر چند در سیر تاریخی شکل گیری آنها را نمی توان در یک دوره بخصوص تشریح نمود. زیرا این کشور همیشه فاقد دولت اسلامی بوده و حاکمیت بودایی در آن کشور حکم فرما است. شکل این مساجد نیز تحت تأثیر همین موضوع قرار گرفته است. کلید واژه ها: سراندیب، روابط کشورهای اسلامی ، قله حضرت آدم(ع)، مساجد سریلانکا، فضای مساجد.

این پژوهش در پی شناخت و درک معنا و مفهوم تمثیل در عرفان، ادب و هنر اسلامی است. همچنین در پی بررسی اندیش? جامی شاعر و عارف قرن نهم هجری است، زیرا که او داستانی کهن و تمثیلی سلامان و ابسال را به شعر تبدیل کرده تا معانی عرفانی و حکمی را در قالب شعر منتقل کند. حدود یک قرن پس از او نگارگران ایرانی که خود دارای پیشین? عمیق عرفانی هستند کتاب هفت اورنگ را به تصویر کشیدند که یکی از نگاره های آن به نام سلامان و ابسال در جزیر? خوشبختی در این پژوهش بررسی می شود. کتاب هفت اورنگ جامی را باید واپسین نسخ? مصور ممتاز با معیارهای سلطنتی به شمارآورد. رسوم، عقاید و آئین های مردم در آثار تمثیلی و ادبی بازتابانیده می شود و آثار بزرگ ادبی چون سلامان و ابسال عالی ترین نمونه های ذوقی و اندیشگی مردم عصر و زمان خویش اند. تمثیل "allegory" به عنوان یک طرز و شیو? ادبی عبارت از بیان یک عقیده یا یک موضوع نه از طریق بیان مستقیم بلکه در لباس و هیئت یک حکایت ساختگی که با موضوع و فکر اصلی از طریق قیاس قابل مقایسه و تطبیق باشد. در این پژوهش به جست وجوی خط سیر «تمثیل» در گذر سال ها و حوزه های متفاوت و درعین حال مرتبط هستیم. ریش? مصوران، مذهبان، نگارگران و خوش نویسان به اولیای مقدس نسبت داده شده است و یک نقاش باید همان سلسله مراتبی را طی می کرد که یک عارف برای دیدن حقیقت طی می کرده است و غایت هنرمند تجلی و غایت عارف رویت بوده است . در هنر سنتی ایرانی-اسلامی سنت ها و باورهایی عمیق سینه به سینه از عارفی به عارف دیگر و یا هنرمندی به هنرمند دیگر انتقال پیدا می کرده است. دور از ذهن نیست که هنرمند برای تجلی آنچه عارف رویت کرده است خود به مرتبه ای دست یابد تا به درک کافی از معنایی عرفانی دست یابد. به این درجه از شناخت و درک از معانی رسیدن، باعث می شود که آثار تولیدشد? هنری از قبیل نگاره ای که از شعری تمثیلی نگاشته شده است، رنگ و بویی تمثیلی و عرفانی داشته باشد؛ هرچند که از لحاظ فرم و ساختار دو هنر و سبک متفاوت از هم در نظر گرفته شوند. جزء به جزء هر نگاره می تواند در پیِ هدفی مشترک باشد که همانا مفهوم و معنایی است که شاعر با بیان شعرش خواستار انتقال آن معنا به خواننده اش بوده است و اینک نگارگر در پی انتقال آن در فرمی دیگر برای بینند? خود است که در هم نشینی با شعر به فهم مخاطب کمک کند و درعین حال جایگاه والای خویش را حفظ کند. چنانچه از دیدگاه سنت فرم ها ریشه در متافیزیک داشته و تجلی اصل متافیزیکی و ماوراءالطبیعه خود بودند. در این دیدگاه ادراک فرم ناسوتی برای ادراک فرم ازلی آن در هنرها به کاررفته است. نگرش سنت در مورد فرم، ریشه در آراء افلاطون دارد. وی فرم را «واقعیت وجودی ابدی که یک شیء را آن چه که هست می سازد» تعریف می کند. به نظر وی، فرم مقابل ماده بود و فرم های ابدی اگرچه هویدا نباشند، ولی واقعیت برتری از اشیاء مادی هستند .

زمان از دیرباز یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است خواه در حوزه ی فلسفه، خواه در حوزه ی هنر و خواه در حیطه ی علم. نگاهی اجمالی به هریک از حیطه های یاد شده، نه تنها بیانگر اهمیت موضوع زمان که نمایانگر مناقشات و اختلاف نظرهای گوناگون در این زمینه خواهد بود. همین گونه گونی در آراء حکما و متفکران ادیان و مذاهب مختلف نیز دیده می شود. برای نمونه حکمای مسلمان به رغم تأسی به یک کتاب مشخص- قرآن- پاسخ های متفاوتی به چیستی و ماهیت قرآن داده اند. از این رو برای فهم منظر دین اسلام نسبت به زمان باید به قرآن مجید مراجعه کرد و ماهیت و بود زمان را از چیستی و نمود آن در این کتاب الهی نتیجه گرفت. از مطالعه ی اشکال نمود زمان در قران مجید نظیر سنتهای الهی، سوگندها، عالم خلق و امر، شاخص های زمانی و روایت ها، چنین نتیجه می شود که زمان یکی از مخلوقات خداوند و مفهومی مستقل از حرکت است. درک انسان از زمان نیز تابع درجه ایمان و زیست- جهان اوست. در میان تمامی اشکال نمود زمان، روایتها به دلیل پیوند ناگسستنی شان با زمان- از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این رساله پایه ی زمانی شش روایت از قرآن کریم- روایت آفرینش، روایت اصحاب کهف، روایت عزیر، سوره ی تحریم، روایت اصحاب اعراف، و روایتی از بهشت و جهنم در سوره ی واقعه مورد تحلیل قرا گرفته اند. ویژگی خاص این روایت های وحیانی- همچون استفاده ی حداقلی از توصیف، کاربرد وسیع صنعت التفات در دو سطح گیرنده و فرستنده، و عدم تبعیت افعال از منطق دستوری، و انطباق زمان گفتمان بر زمان عمل روایت، بیانگر تمایز آنها از روایت های بشری است. از این رو نمی توان دستور و بوطیقای متعارف را در مورد روایتهای وحیانی به کار بست.

به عنوان کهن ترین قصه مکتوب عامیانه در ایران که به طور شفاهی در طی قرون متمادی شکل گرفته است، سمک عیار منبع ارزشمندی برای شناخت زن و جنسیت در گذشته تاریخی، فرهنگی، و اسطوره ای ملت ایران است. نقش پررنگ و حضور تاثیرگذار شاهدختها و ملکه ها به عنوان نمایندگان زنانگی، حضور شاهان به عنوان مظاهر مردانگی، و تصویر شدن عیاران و آیین جوانمردی به عنوان عناصر فراجنسیتی، این قصه بلند را به سند فرهنگی بی نظیری برای تحلیل ماهیت زن و جنسیت در فرهنگ کهن ایران تبدیل می کند. این رساله با یک نظریه ترکیبی از تحلیل کهن الگویی یونگی و نظریه های پستمدرن زن مداری و جنسیت و با استفاده از روش شناسی ماری ـ لوئیز فون فرانز در تفسیر قصه های پریان، به تحلیل کهن الگویی زن و جنسیت در قصه سمک عیار می پردازد. بدین منظور، ابتدا مروری کلی بر نقش زن در اسطوره ها، مذاهب و دوره های تاریخی ایران قبل و بعد از اسلام می کند. سپس به تبیین مفاهیم یونگی کهن الگوها، عناصر مادینه و نرینه، کهن الگوهای انیما و انیموس، و خودآگاه و ناخودآگاه جمعی پرداخته، و نظریه های یونگ را با آخرین بازنگری های زن مدارانه آنها تطبیق می دهد. سپس با اشاره به رابطه سمک عیار با قصه های عامیانه، اساطیر و قصه های پریان، آن دسته از پیرنگ هایی که دارای ویژگی های قصه های پریان بوده و قابلیت تحلیل کهن الگویی جنسیتی دارند، را شناسایی می کند. سپس با تحلیل پیرنگ ها، شخصیت ها و حوادث در قصه های استخراج شده، معانی نمادین آنها را تفسیر می کند، و براساس این تفاسیر، سیر تحول زنانگی و جنسیت در خودآگاهی جمعی این قصه ها و رابطه آن با ناخودآگاه جمعی را مورد بررسی قرار می دهد. در نهایت این پژوهش نشان می دهد که زن، مرد و جنسیت چگونه در قصه سمک عیار و به تبع آن در خودآگاه و ناخودآگاه جمعی جهان ایرانی شکل گرفته و متحول شده است.

پایداری زیست محیطی در معنای وسیع خود به توانایی و تداوم کارکرد محیط زیست در آینده دلالت می کند.افزایش گستره دسترسی انسان بر عرصه های محیط زیست و توسعه فناوری منجر به ایجاد فضایی سرشار از مباحثات زیست محیطی در نیمه دوم قرن بیستم شده و به دنبال آن مقوله پایداری به رکنی اساسی در حوزه هایگوناگون طراحی مانند طراحی گرافیک بدل شده است.در جهت حفظ محیط زیست، توسعه باید پایدار باشد و این به معنای موازنه ای میان اصول پایداری و فعالیت های جوامع صنعتی است.در شرایطی که منابع زیست محیطی کمیاب تر می شوند، طراحی می تواند نقش مهمی در ابلاغ راهکارهایی برای تعدیل این فرآیند ایفا نماید. گرافیک زیست پایدار، امر به کار بستن اصول پایداری در طراحی گرافیک به منظور کاهش آثار زیان بخش آن بر محیط زیست است. پژوهش حاضر با تمرکز بر گرافیک تجاریبه سبب طراحی و تولید محصولاتی با تولید انبوه و کاربرد عمده در سطح اجتماع، به تبیین راهبردها و رویکردهای گرافیک زیست پایدار می پردازد. با توجه به محدودیت تحقیقات پیشین در این حوزه، چارچوب نظری این حوزه بر پایه گراندد تئوری بنا شده است. بنابراین تجارب موجود جمع آوری و پژوهش بر زمینه ای مستند از داده های واقعی بنیان نهاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داده است کهراهبردهای عمومی طراحی گرافیک زیست پایدار، ماده زدایی، کاهش مصرف مواد و منابع، استفاده از مواد طبیعی و قابل بازیافت و افزایش طول عمر محصول هستند. همچنین کاربرد راهبردها و رویکردهای پایداری در شیوه های طراحی و مواد مرتبط با تولید آثار، علاوه بر بعد فنی و فیزیکی، در بعد فرهنگی به مثابه عنصری آگاهی بخش با توسعه اندیشه زیست محیطی منجر به تغییر اندیشه زیبایی شناختی مخاطب شده و در نهایت با تغییر اهداف و وظایف طراحی موجب دگردیسی طراحی گرافیک می شود.

گسترش شهرنشینی و افزایش روزافزون جمعیت در جامعه ماشینی امروز، نیاز به فضاهایی را ایجاد می کند که علاوه بر دارابودن ویژگی های کالبدی و فیزیکی و اجتماعی، بتوانند عامل تعامل و همبستگی در انسان ها باشند و انسان ها نیز از بودن در این مکان ها احساس سرزندگی و نشاط و همچنین امنیت داشته باشند. از طرفی کمبود زمین و فضای رو سطحی در شهرهای در حال توسعه و رو به رشد، همواره افزایش می یابد که می توان با انتقال برخی از عملکردها و تاسیسات شهری به زیر سطح زمین، از فضای روی زمین به صورت کارآمدتر در نواحی شهری استفاده نمود. پروژه حاضر - طراحی فضاهای فعال چند منظوره زیرزمینی با رویکرد پدافند غیرعامل در بازار تهران (نمونه موردی مترو امام خمینی تا مترو 15 خرداد)، با توجه به کمبود فضا بر روی سطح پرارزش منطقه و اهمیت فضاهای رو سطحی در سایت مورد مطالعه در نظر دارد با رفتن به زیرزمین و همزمان با ایجاد یک توپوگرافی جدید، با استفاده بهینه از فضاهای موجود در جوار سیستم حمل و نقل عمومی، سرزندگی ، نشاط و فعالیت را وارد فضاهای سرد و بی روح زیرزمینی کند و فضاهای مناسب شهری برای تقویت روابط شهروندان به وجود آورد. علاوه بر آن بازار تهران به عنوان یک منطقه استراتژژیک، در زمان های ضروری همچنان پابرجا بماند تا اقتصاد کشور آسیب نبیند. با مطالعه بر روی نمونه های موردی اجرا شده در این حیطه و دقت نظر بر نکات منفی و مثبت آنها و با توجه به اهمیت فضای زیرزمینی و جایگاه آن در اصول پدافند غیرعامل،در سطح زیرین منطقه و بافت پراهمیت تجاری، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، در نظر دارد فضایی فعال در بین دو ایستگاه موردنظر ایجاد نماید که علاوه بر کشاندن بازار به عنوان قطب اقتصاد و قلب سیاست شهر به زیرزمین، فضاهایی پناهگاهی نیز در مواقع دفاعی به وجود آید.

اندیشه های شرقی و ذن بر عباس کیارستمی بسیار تأثیرگذار بوده اند و کیارستمی با توجه به تجربیات و مطالعات خود سعی در به کارگیری آنها در آثار خود داشته است. در اندیشه های شرقی ذن، فقر بصری(وابی) و خلوت بودن تصویر و منظره(مو) و سادگی، بسیار حایز اهمیت است که این موارد در آثار کیارستمی به وفور دیده می شوند. در واقع زیبایی شناسی کمینه گرا در آثار کیارستمی با اندیشه های ذن مرتبط می باشد. علاوه بر این، ذن دارای مفاهیم و اصولی همچون: سابی، کوان، یوگن و... است. در این مقاله، ضمن توضیح و تبیین این موارد، به چگونگیِ تأثیرپذیری آثار عباس کیارستمی از ذن و مینیمالیسم نحوه حضور این مفاهیم در آنها، پرداخته شده است.

زمینه ها و تغییرات اجتماعی نقش مهمی در شکل دادن به آثار هنری وابسته به حکومت هر دوره دارند. مسأله اصلی در رساله حاضر این است که با تغییرات قدرت در طول تاریخ هنر دوره ساسانی، آثار هنری دستخوش چه تغییرات و یا حتی عدم تغییراتی شده اند. از اینرو پژوهش حاضر، با هدف تبیین رابطه میان آثار تصویری ساسانی و تغییر گفتمان های به وجود آمده در این دوران سعی دارد جایگاه رسانه تصویری در بازتاب و انتقال این مفاهیم و تحول آنها در سیر تغییرات اجتماعی را آشکار سازد.