یکی از شاخصه های مهم در حفاظت و مرمت آثار تاریخی، مقوله ساماندهی و بهینه سازی شرایط نگهداری آثار است.بسیاری از آثاری که در موزه ها و مخازن نگهداری می شوند به سبب عدم ساماندهی و بهینه سازی در امرنگهداری و حفاظت، دچار آسیب و تخریب می شوند. در این رساله به ضرورت ساماندهی و بهینه سازی شرایط نگهداری فرش های باغ موزه نگارستان که بیست و یک عدد می باشد، پرداخته شده است. فرش ها متعلق به دوره قاجار و در شرایط نامطلوب از جمله نور، دما، رطوبت و غیره نگهداری می شدند. برای آن که بتوان تصمیم درست و اقدام موثری در جهت فراهم نمودن شرایط نگهداری فرش ها صورت داد، در ابتدا استانداردهای موجود در امر ساماندهی و بهینه سازی آثار مورد بررسی قرار گرفت و سپس با توجه به شرایطی که فرش های باغ موزه نگارستان در آن قرار گرفته اند و تطابق با استانداردهای مورد بررسی قرار گرفته، راه کاری جهت ساماندهی و بهینه سازی شرایط بوجود آمده و هماهنگ با مختصات باغ موزه، اندیشیده و تا جای ممکن عملی گردید. این راه کارها ما را به این نتیجه می رساند که در صورت به وقوع پیوستن تمام اهداف و پیشنهادات ارائه شده، با توجه به داشته های موجود، تماما مانند کمک اولیه ای است برای زنده ماندن بیماری با وضع نامطلوب، تا به بیمارستانی با شرایط کاملا استاندارد فرستاده شود.لذا می بایست این فرش ها به مکان و مخزنی با استانداردهای موجود منتقل گردد. دراین پایان نامه با وجود تمام کاستی ها و فقدان مطالب از تمام دستاوردهای پیشین که با نحوی با موضوع اینجانب در ارتباط بوده است استفاده گردید که شامل پایان نامه، منابع مکتوب کتابخانه ای، منابع اینترنتی و تحقیق میدانی است. کلید واژه : ساماندهی، بهینه سازی، فرش، شرایط نگهداری، حفاظت، استاندارد

عدم توجه به کنترل شرایط محیطی، نحوه‏ی نادرست نگهداری و همچنین قدمت، نفاست و فن‏آوری خاص تولید دو عدد تابلو پرده‏ی معرق قاجاری متعلق به موزه‏های آئینه و روشنایی یزد و مردم‏شناسی مجموعه‏ی کاخ گلستان تهران، زمینه را برای مطالعات جامع و گسترده‏ای فراهم نمود. در بخش فن‏شناسی، فرآیند و تحول فن‏آوری در تولید تابلو پرده‏های معرق و خصوصیات مهم آن مورد بررسی قرار گرفته است. اقدامات انجام گرفته جهت شناسایی و بررسی فنی پرده‏ها، شامل این موارد می‏باشد: تهیه‏ی مدارک تصویری از بخش‏های مختلف بافته، بررسی ترتیب چیدمان لایه‏های تشکیل‏دهنده‏ی پرده، مطالعات هنری- تاریخی و ترکیب‏بندی طرح و رنگ آن‏ها، بررسی دقیق و تفکیک نقوش و نوع دوخت‏های به‏کار رفته در رودوزی به همراه تکنیک دوخت آن‏ها، بررسی‏های فنی بافت، نمونه‏برداری از الیاف پارچه‏ی زمینه و رودوزی و تزئینات به‏کار رفته در پرده‏ی معرق موزه‏ی مردم‏شناسی، جهت شناسایی و مطالعات فنی الیاف و تزئینات فلزی و بررسی آسیب‏های وارده به اثر. مطالعات انجام‏شده بر روی نمونه‏ها شامل مطالعات میکروسکوپی (میکروسکوپ dino-lite و الکترونی روبشی sem) جهت بررسی‏های فنی و ریخت‏شناسی، کشت بیولوژیک و آنالیز edax جهت شناسایی جنسیت تزئینات و الیاف فلزی می‏‏باشد. ارزش هنری و تاریخی این دو پرده را تکنیک اجرایی منحصر ‏به فرد آن‏ها چندین برابر می‏کند. ضمن آن ‏که این دو پرده به همراه دو اثر دیگر موجود در همان موزه‏ها که به صورت جفت تولید‏ شده‏اند، تنها تابلو پرده‏هایی می‏باشند که پیکر انسان (فتحعلی‏شاه و شاهزاده‏ی قاجاری) را با تکنیک قلاب‏دوزی به شیوه‏ی معرق ساده به تصویر می‏کشد. پرده‏ی معرق موزه‏ی مردم‏شناسی به دلیل دارا بودن تزئینات فلزی گلابتون (نقره مطلا)، تزئینات پولک‏دوزی (نقره و مس)، منجوق‏دوزی و آئینه‏دوزی و همچنین ظرافت و پرکار بودن رودوزی (قلاب‏دوزی) به‏کار رفته بر روی زمینه، دارای ارزش بیشتری می‏باشد. ضمن آن ‏که تعلق این اثر به سفارش‏دهنده‎‏ی آن (عزت نساء همسر فتحعلی‏شاه) و به تصویر کشیدن پیکر فتحعلی‏شاه قاجار، به ارزش و نفاست آن می‏افزاید. همچنین جهت شناسایی عوامل آسیب‏رسان به پرده‏ها، به بررسی تأثیر ساختار معماری موزه‏ها در روند تخریب بافته‏ها و تأثیر شرایط محیطی و پیامدهای ناشی از این عوامل پرداخته شده است. برای این منظور، میزان رطوبت نسبی و درجه‏ی حرارت موزه‏ها در بازه‏های زمانی معین، پایش گردیده است. هدف از این پایش، سنجش میزان درجه‏ی حرارت و رطوبت نسبی در محیط موزه‏ها، با میزان استاندارد و در نهایت، تعیین عوامل آسیب‏رسان بر پرده‏های مطالعاتی بوده است. نتایج مطالعات نشان می‏دهد که بیشترین آسیب‏ها در اثر شرایط نامناسب نگهداری امکان بروز پیدا کرده‏اند. همچنین پایش محیطی موزه‏ها مشخص نمود که برخی از پارامترها در حد استاندارد نمی‏باشند، به گونه‏ای که این شرایط، در بلند مدت منجر به آسیب‏های جدی در بافته‏ها خواهد شد.

آنچه که در طی این رساله بدان پرداخته می شود مربوط است به سوألی که در اثر مواجهه با یک لایه مجهول در زیر دو لایه ی گچی دیگر بوجود آمده است . حال با انجام این تحقیق سعی بر آن است که از طریق انجام مطالعات در وجوه مختلف این اثر بتوان به یک پاسخ نزدیک به واقعیت و در صورت امکان قطعی در رابطه با این لایه دست یافت . در فصول مختلف این کار ، در ابتدا به مطالعاتی پایه و نظری به منظور ایجاد یک زمینه ی آشنایی کلان نسبی با موقعیت، تارخچه، و ارزشهای بنایی که این آرایه ی معماری در آن واقع شده است، پرداخته می شود . در ادامه بررسی و مطالعات شناسایی در رابطه با خود تزئینات مورد نظر انجام شده است . در فصل بعد ابهامات و شبهات موجود در ربطه با اثر مورد باز شناسایی قرار گرفته و نظریات و فرضیات موجود در این زمینه ارائه می شود . در نهایت با جمع بندی و بررسی نظریات موجود ، موارد نزدیک به واقعیت انتخاب شده و نظریه ی نهایی با توجه نتیجه گیری ها مورد ارائه قرار می گیرد . در این رساله می توان محور اصلی مطالب را حول پیدایش یک سوأل جستجو کرد . در اینجا سعی شده تا بتوان با اتکا به انجام بررسی و مطالعات فنی ، علمی و هنری به یک جواب قابل قبول در شناسایی موضوع مورد بحث دست یافت . در نهایت و بر اساس مطالعات و بررسی های صورت گرفته ، در فصل آخر نتایج حاصله مورد تحقیق قرار گرفته و نتیجه ی نهایی ارائه می شود .

کاخ گلستان از بناهای به جای مانده از ارگ تاریخی تهران است که روزگاری همانند نگینی در آن می درخشید . بناهای این کاخ در زمانهای مختلف ساخته شده و نام آن از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی گرفته شده است . سابقه تاریخی آن به دوره صفویه باز می گردد ولی در دوره قاجار گسترش فراوان یافته و محل سکونت شاهان قاجار بوده است . در دوره قاجار بناهای متعددی در داخل ارک تهران بنا شده که عمدتاً در زمان فتحعلی شاه وناصر الدین شاه احداث گردیده است. در دوران رضا شاه پهلوی جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان خارجی استفاده می شد و پس از آن مجموعه گلستان بصورت موزه درآمد تا همگان بتوانند از آن دیدن نمایند. آنچه مربوط به این تحقیق می باشد وجود اشیای فرهنگی و بخصوص 6 تخته از فرشهایی است که در دوره قاجار و پهلوی برای تز ئین تالار سلام این مجموعه خریداری شده است. با توجه به اینکه بیش از 100 تا 150 سال از عمر این فرشها می گذرد و از آنجا که شرایط لازم از نظر مدیریت حفاظت و نوع نگهداری برای حفاظت آنها فراهم نبوده و هر یک از فرشها در معرض آسیبهای مختلف قرار گرفته اند، نخست نسبت به بررسی فرشها و آسیبهای وارده پرداخته و سپس متناسب با شرایط محیطی تالار سلام ، نوع کاربری ، دکوراسیون و فضای داخلی کاخ به تبیین وضع مطلوب و ارائه راه کارهای مناسب برای حفاظت پیشگیرانه از این فرشها اقدام نموده است . در این پژوهش ابتدا منابع کتابخانه ای ، اینترنتی و پژوهش های صورت گرفته پیرامون قدمت و تاریخچه کاخ و اشیای فرهنگی و بخصوص فرشهای موجود در آن، مبنا قرار گرفته و در تدوین رساله در فصل اول به بیان موضوع و روش تحقیق و در فصل دوم به مبانی نظری تحقیق شامل ساختار قالی ( فیزیک فرش) ، نخ ، الیاف و رنگینه های مورد استفاده و روشهای رنگرزی می پردازیم و سپس به آسیب شناسی عوامل مختلف بر روی الیاف قالی از طریق انواع آزمایشات مربوطه و تقسیم بندی انواع آسیب دیدگی و مرمت قالی و نیز بررسی عوامل تخریبی در موز ه ها بر روی قالیها و روشهای کنترل آنها پرداخته ایم. در ادامه پژوهش و در فصل سوم به یافته های میدانی پژوهش شامل بررسی و ارزیابی عملی و فنی هر یک از قالیهای تالار سلام و تهیه گزارش بصری اقدام شده است و در فصل چهارم با توجه به شرایط هر یک از قالیها از نظر میزان و نوع آسیب دیدگی ، نحوه قرار گیری قالیها ، شرایط محیطی تالار و امکان تامین شرایط و منابع لازم ، نسبت به ارائه راه کارهای حفاظت پیشگیرانه و مدیریت حفاظت با توجه به ارزشهای ملموس و غیر ملموس فرش ایران بعنوان یک میراث فرهنگی تاکید و توجه شده است.

نانوذرات دی اکسیدتیتانیوم دارای مزایا و خصوصیات مفیدی می باشند که در صنایع مختلف نیز کاربردهای فراوانی دارند و با توجه به یافته های بدست آمده می توان نتیجه گرفت پوشش دهی پارچه توسط پلیمر سلولزی (کلوسل) و نانوذرات دی اکسیدتیتانیوم نقش قابل توجهی در حفاظت این قبیل آثار می تواند داشته باشد. از جمله این خواص می توان به استحکام بخشی ، حفاظت در برابر نور ماوراءبنفش و تأثیرات مخرب باکتری ها و قارچ ها، خصوصیات ضدآب اشاره کرد که در پایان نامه به بررسی آنها پرداخته ایم. به همین منظور با بررسی های انجام شده مشخص گردید استفاده از یک لایه پلیمر سلولزی سازگار با ساختار پارچه مانند کلوسل می تواند شرایط بهتری را برای بکارگیری دی اکسیدتیتانیوم در سطح و بهره برداری از آن فراهم کند به این ترتیب علاوه بر خواص حفاظتی دی اکسیدتیتانیوم که می توان از آنها استفاده نمود از قابلیت های انعطاف پذیری، محافظت و استحکام بخشی کلوسل نیز به عنوان لایه ای واسط بر روی پارچه می توان استفاده کردو لایه حفاظتی مناسبی را بوجود آورد. همانطور که در نتایج تست های استحکام سنجی مشخص گردیده، مقاومت نمونه های دارای لایه نانو کامپوزیتی کلوسل و دی اکسیدتیتانیوم بیشتر بودند. از سوی دیگر این لایه از تأثیرات مضر فوتو کاتالیزوری دی اکسیدتیتانیوم بر روی الیاف جلوگیری می نماید و همچنین به راحتی قابلیت برگشت پذیری داشته و با استفاده از الکل، از سطح کار برداشته می شود. لایه کلوسل باعث می گردد دی اکسیدتیتانیوم بطور مستقیم با پارچه تماس نداشته باشد و به دلیل دارا بودن خاصیت برگشت پذیری با حضور لایه ای واسط، ذرات نانویی در لابلای الیاف قرار نمی گیرند و به راحتی از سطح کار توسط حلال برداشته می شوند. با حضور لایه کلوسل میزان دی اکسیدتیتانیوم بیشتری بر روی سطح پارچه قرار می گیرد و در نتیجه میزان جذب نور ماوراءبنفش در آن افزایش پیدا می کند و نهایتاً بر قدرت مسدود کنندگی لایه نانو کامپوزیتی نسبت به نور ماوراءبنفش می افزاید. همانطور که نتایج کشت قارچ در پیرسازی بیولوژیکی نشان داد با افزایش حضور دی اکسیدتیتانیوم بر روی سطح، قابلیت های ضدقارچی این ذرات از فعالیت قارچ ها جلوگیری می نمایند. با وجود اینکه از هر دو روش اسپری و غوطه وری می توان استفاده کرد اما در روش پوشش دهی با اسپری، ذرات از پراکندگی بهتری برخوردار هستند وبه طور یکنواخت در تمامی سطح پارچه قرار می گیرند به همین دلیل روش اسپری به عنوان یک روش ساده و موثر پیشنهاد می گرد

در این پژوهش، سه تابلوی ترمه با تزئینات فلزی منسوب به دوره قاجار از مجموعه نیاوران، مورد مطالعه فنی قرار گرفتند و راهکار های مرمتی و حفاظتی مناسب در رابطه با آنها بررسی شد. مراحل کار به ترتیب شامل: مستند نگاری، فن شناسی، آسیب شناسی، ارائه پیشنهاد مرمت و حفاظت است. طی این مراحل و به منظور فن شناسی و آسیب شناسی علمی و در نهایت ارائه روش حفاظت، از انواع میکروسکوپ نوری، استریومتر(لوپ) و میکروسکوپ الکترونی sem-edx ، آزمایش های شیمی تر و تست سوخت و تجزیه فنی بافته ها استفاده گردید. در نهایت با توجه به نتایج بدست آمده و نقاط قوت و ضعف در سه اثر روش مناسب حفاظتی و مرمتی پیشنهاد گردید.

روش معمول در ارتباط با تعیین نوع بافت، با تخریب پارچه همراه می باشد و بدین صورت می باشد که نخ های تار از یکدیگر جدا شده و از این روش، نوع بافت و راپورت بافت تعیین می گردد. در رابطه با پارچه های سنتی و قدیمی تشخیص نوع بافت می بایست به گونه ای باشد که پارچه صدمه ای نبیند. برهمین اساس در این تحقیق، انواع پارچه های سنتی یزد مورد بررسی قرار گرفت و انواع بافت و خصوصیات نخ های تار و پود آنها از طریق روشهای استاندارد معمول تعیین گردید. با توجه به بررسی های انجام شده و نوع بافت نمونه ها، 6 نوع پارچه انتخاب شد و با استفاده از تصاویر میکروسکوپی بدست آمده از این پارچه ها و امکانات پردازش تصویر نرم افزار مطلب، برنامه ای نوشته شد که با دریافت تصویر میکروسکوپی نوع بافت پارچه توسط نرم افزار تعیین می گردد

چکیده ندارد.