. همچنین پارامترهای زیستی شته مومی کلم b .brassicae و زنبور پارازیتوئید آن،d. rapae، و نیز پارامترهای رفتاری شامل ترجیح میزبانی، طول عمر زنبور در تیمارهای متفاوت و واکنش تابعی محاسبه گردید. واحد نمونه برداری شامل تعداد 20 برگ از برگهای میانی گیاه کلزا در مرحله رزت بود. بعد از ایجاد ساقه در گیاه 20 ساقه از گیاه به آرامی برداشته و تعداد شته های روی هر برگ یا ساقه به تفکیک پوره و حشره کامل شمارش شد و سپس در جداول تنظیم شده ثبت شد. بر این اساس زمان حضور و اوج فعالیت شته ها و تغییرات جمعیتی نیز تعیین گردید. دینامیسم جمعیت شته مومی کلم نشان داد که در شرایط آب و هوایی کرمان اوج جمعیت این شته در مزارع کلزا در سال زراعی 89-90 در تاریخ 27/1/90 و با متوسط 65/23 ±259 شته (مجموع پوره و حشره کامل) در هر ساقه بوده است. در بررسی های انجام شده فرم جنسی و تخم این شته مشاهده نشد. مطالعه اثر دماهای مختلف بر پارامترهای جمعیت پایدار شته مومی کلم نشان داد که در دماهای 18، 25 و 30 درجه سانتی گراد نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) در سه دمای فوق به ترتیب 0085/0± 198/0 ،008/0± 348/0 و002/0± 078/0 ماده در هر ماده در هر روز بود. گونه diaeretiella rapae mcintosh به عنوان پارازیتوئید اصلی این شته در کرمان شناسایی شد که فعالیت پارازیتیسم این زنبور روی شته مومی کلم از تاریخ 7/12/89 شروع شد. میانگین پارازیتیسم آن در دوره فعالیت برابر با 98/2±18/14 مشاهده شد. در بررسی ها یک گونه هیپرپارازیتوئید به نام bouche pachyneuron aphidis از روی این زنبور جمع آوری شد. اثرات دو دمای 18 و 25 درجه سانتی گراد بر پارامترهای جمعیت پایدار زنبور d. rapae نشان دادکه نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) برای زنبور d. rapae در دماهای 18 و 25 به ترتیب برابر 0026/0±182/0 و2/0±291/0 است که نشانگر افزایش این فاکتور کلیدی با افزایش درجه حرارت است.با توجه به بیشتر بودن mr شته از mr زنبور مشخص گردید که این پارازیتوئید به تنهایی قادر به کنترل جمعیت شته مومی نمی باشد

چکیده: مگس میوه زیتون rossi bactrocera olea از آفات کلیدی زیتون در منطقه طارم سفلی استان قزوین می باشد. که هر ساله خسارت کیفی و کمی قابل توجهی به محصول زیتون و روغن استحصالی وارد می سازد. در این تحقیق تغییرات انبوهی جمعیت و توزیع فضایی مراحل زیستی مگس میوه زیتون در سال 1391روی دو رقم زرد و ماری واقع درمنطقه طارم سفلی قزوین مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری میوه و آمار برداری تله ها بصورت هفتگی انجام شد. الگوی توزیع فضایی با استفاده از 9 شاخص تجمع (id, ics, gi, icf,imc,ip, im, k, 1/k) و دو روش رگرسیونی (قانون نمایی تیلور و رابطه آیوائو) مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی تغییرات انبوهی جمعیت مراحل نابالغ و بالغ طی دوران نمونه برداری سه اوج جمعیتی را برای این آفت نشان داد. با توجه به پایین بودن تراکم جمعیت در سال مورد بررسی، روش های رگرسیونی از کارایی بهتری برخوردار بودند. نتایج نشان داد که شاخص ((b و شاخص اساسی تجمع (?( در تمام مراحل زندگی آفت به طور معنی داری بیشتر از 1 می باشد، که بیانگر تجمعی بودن انتشار فضایی این مراحل بود. بالا بودن ضریب همبستگی(r^2 ) بین متغیر ها مشخص نمود که هر دو رابطه تیلور و آیوائو به خوبی توانستند رابطه میان میانگین و واریانس و میانگین و شاخص اساسی تجمع را توصیف نمایند. بر اساس مقادیر p و? r?^2 به دست آمده از محاسبات رگرسیونی، شاخص آیوائو داده های پراکنش فضایی آفت را بهتر از شاخص تیلور برازش نمود. در بررسی رابطه میان k ومیانگین مشخص گردید همبستگی بالایی میان k و میانگین انبوهی وجود دارد. زیرا در تمام مراحل زیستی مقدار (11/2=d ) بیشتر از صفر بود. میزان k مشترک 63/10 تخمین زده شد. با استفاده از ضرایب مدل رگرسیونی آیوائو نمونه برداری دنباله ای با دو سطح دقت ثابت 1/0 و25/0 طراحی شد و متوسط تعداد نمونه بهینه برای تصمیم گیری در سطح دقت 1/0 به ترتیب برای رقم زرد (45/65) و برای رقم ماری (57/58)، وتعداد نمونه ی مورد نیاز برای سطح دقت 25/0 به ترتیب برای رقم زرد (47/10) و برای رقم ماری (36/9 ) تخمین زده شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطح دقت، تعداد نمونه لازم جهت تصمیم گیری افزایش می یابد. همچنین تعداد نمونه مورد نیاز برای تخمین جمعیت، با میانگین تراکم جمعیت رابطه معکوس داشت. کلید واژه ها: پراکنش فضایی، مگس میوه زیتون bactrocera olea ، نمونه برداری پیاپی زیتون.