بررسی الگوی توزیع فضایی و نمونه برداری مراحل نابالغ مگس میوه زیتون bactrocera oleae (diptera: tephritidae)در منطقه طارم سفلی استان قزوین

چکیده: مگس میوه زیتون rossi bactrocera olea از آفات کلیدی زیتون در منطقه طارم سفلی استان قزوین می باشد. که هر ساله خسارت کیفی و کمی قابل توجهی به محصول زیتون و روغن استحصالی وارد می سازد. در این تحقیق تغییرات انبوهی جمعیت و توزیع فضایی مراحل زیستی مگس میوه زیتون در سال 1391روی دو رقم زرد و ماری واقع درمنطقه طارم سفلی قزوین مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری میوه و آمار برداری تله ها بصورت هفتگی انجام شد. الگوی توزیع فضایی با استفاده از 9 شاخص تجمع (id, ics, gi, icf,imc,ip, im, k, 1/k) و دو روش رگرسیونی (قانون نمایی تیلور و رابطه آیوائو) مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی تغییرات انبوهی جمعیت مراحل نابالغ و بالغ طی دوران نمونه برداری سه اوج جمعیتی را برای این آفت نشان داد. با توجه به پایین بودن تراکم جمعیت در سال مورد بررسی، روش های رگرسیونی از کارایی بهتری برخوردار بودند. نتایج نشان داد که شاخص ((b و شاخص اساسی تجمع (?( در تمام مراحل زندگی آفت به طور معنی داری بیشتر از 1 می باشد، که بیانگر تجمعی بودن انتشار فضایی این مراحل بود. بالا بودن ضریب همبستگی(r^2 ) بین متغیر ها مشخص نمود که هر دو رابطه تیلور و آیوائو به خوبی توانستند رابطه میان میانگین و واریانس و میانگین و شاخص اساسی تجمع را توصیف نمایند. بر اساس مقادیر p و? r?^2 به دست آمده از محاسبات رگرسیونی، شاخص آیوائو داده های پراکنش فضایی آفت را بهتر از شاخص تیلور برازش نمود. در بررسی رابطه میان k ومیانگین مشخص گردید همبستگی بالایی میان k و میانگین انبوهی وجود دارد. زیرا در تمام مراحل زیستی مقدار (11/2=d ) بیشتر از صفر بود. میزان k مشترک 63/10 تخمین زده شد. با استفاده از ضرایب مدل رگرسیونی آیوائو نمونه برداری دنباله ای با دو سطح دقت ثابت 1/0 و25/0 طراحی شد و متوسط تعداد نمونه بهینه برای تصمیم گیری در سطح دقت 1/0 به ترتیب برای رقم زرد (45/65) و برای رقم ماری (57/58)، وتعداد نمونه ی مورد نیاز برای سطح دقت 25/0 به ترتیب برای رقم زرد (47/10) و برای رقم ماری (36/9 ) تخمین زده شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطح دقت، تعداد نمونه لازم جهت تصمیم گیری افزایش می یابد. همچنین تعداد نمونه مورد نیاز برای تخمین جمعیت، با میانگین تراکم جمعیت رابطه معکوس داشت. کلید واژه ها: پراکنش فضایی، مگس میوه زیتون bactrocera olea ، نمونه برداری پیاپی زیتون.