چکیده سنگ های آتشفشانی شمال غرب نیشابور واقع در بخش جنوب شرقی نوار آتشفشانی مشکان، به عنوان بخشی از ماگماتیسم ترشیری ایران در زون بینالود (شمال شرق ایران) معرّفی شده اند. این سنگ های آتشفشانی با راستای شمال باختری-جنوب خاوری به ائوسن میانی-پسین نسبت داده شده و به سه واحد آتشفشانی e1 ، e2 و e3 تقسیم شده اند. سنگ های رسوبی به ویژه در واحدهای e2و e3 یافت می-گردند. تکاپوهای آتشفشانی در واحد هایe1 و e3 شدیدتر است. گدازه ها در واحد e1 ترکیب میانه تا اسیدی و به ندرت بازیک دارند، حال آن که در واحد e3 ترکیب بازیک تا میانه و به ندرت اسیدی دارند. بر اساس شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی واحد e1 دارای تمایل آلکالن و واحدهای e2 و e3 دارای تمایل کالک آلکالن هستند. بافت سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه بین آفیریک (شیشه ای) تا پورفیریتیک تغییر می نماید. بافت خمیره در سنگ های پورفیریتیک از شیشه ای تا میکروگرانولار و گاه جریانی است. در سری کالک آلکالن، نمونه های بازیک با فنوکریست پیروکسن و الیوین متمایز می گردند. در نمونه های حدواسط تا فلسیک با گرایش کالک آلکالن، فنوکریست های پلاژیوکلاز و آمفیبول حضور دارند، حال آنکه در نمونه های حدواسط تا فلسیک با گرایش آلکالن فنوکریست فلدسپات آلکالن و بیوتیت به چشم می خورند. ویژگی های خاص ژئوشیمیایی مانند بالا بودن مقادیر tio2، p2o5، zr و nb، فقدان آنومالی منفی eu و دارا بودن نسبت های بالای ,na/k nb/laو nb/uدر نمونه های بازیک تر سری کالک آلکالن، آن ها را در زمره ی بازالت و آندزیت های بازالتی غنی از nb قرار می دهد. مقایسه با رخدادهای مشابه سنگ های غنی از nb، بیانگر این است که ذوب لبه ی اقیانوسی فرورونده باعث ایجاد بازالت و آندزیت های بازالتی غنی از nb در این منطقه شده است. ویژگی آداکیتی نمونه های حد واسط-فلسیک منطقه و دیگر شواهد ژئوشیمیایی، منشایی مرتبط با فرورانش پوسته ی اقیانوسی به همراه دخالت رسوبات فرورونده را نشان می دهد. ذوب متاسوماتیکی گوشته با دخالت سیالات آبدار، آلودگی پوسته ای و حضور مقادیری از رسوبات فرورانده شده در طی فرورانش، برای ژنز سری آلکالن پیشنهاد می شود. گوشته منشا پیشنهادی برای بازیک ترین نمونه های منطقه، گوشته ای اسپینل لرزولیتی گارنت دار (گوشته ای از نوع(oib است. الگوهای نرمالایز شده سنگ های مورد مطالعه، بیانگر شباهت آن ها با حواشی فعّال- قاره ای است. فرورانش از نوع کم شیب و در انتها بالاآمدگی استنوسفر، مدل ژئودینامیکی پیشنهادی برای این منطقه است.

مجموعه دگرگونی گشت در جنوب غربی شهرستان فومن و مشرق ماسوله برونزد دارد. این منطقه، به عنوان بخشی از البرز غربی، در زون گرگان-رشت واقع شده است. سنگهای این مجموعه در طی فاز کوهزایی هرسی نین در رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت دگرگون شده اند. مجموعه دگرگونی گشت را به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم بندی کرده اند، شامل تناوب ستبری از سنگهای رسوبی و آتشفشانی (مافیک- فلسیک) دگرگونه که به پرکامبرین- پالئوزوئیک نسبت داده شده اند. این دو بخش از نظر لیتولوژی، فابریک و درجه دگرگونی، متفاوت هستند. این مجموعه دگرگونه را توده های نفوذی مافیک و اسیدی با سن های مختلف قطع کرده اند. مجموعه دگرگونی گشت از انواع شیستهای پلیتی- پسامیتی و پلیتی - آذرآواری و شیستهای مافیک تا آمفیبولیت و متابازیت تشکیل شده است، که در آنها انواع فابریک های دگرگونی و دینامیکی دیده می شود. مطالعات ژئوشیمیایی نشان دادند که سنگهای دگرگونی تحت مطالعه عمدتاً دوقطبی فلسیک - مافیک با ماهیت کالکوآلکالن، تحولی تا آلکالن هستند. سنگهای فلسیک عمدتاً ماهیت کالکوآلکالن پتاسیم بالا و سنگهای مافیک ماهیت تحولی تا آلکالن و فقیر از پتاسیم دارند. سنگهای مافیک مجموعه دگرگونی گشت اعم از شیست سبز، آمفیبولیت و متابازیتها از نظر منشاء و محیط تکتونیکی شباهت هایی را با محیطهای گسترش میان اقیانوسی و جزایر قوسی نشان می دهند. اما مجموعه شواهد زمین شناسی، سنگ شناختی و ژئوشیمیایی در این پژوهش حاکی از قرابت آنها با یک محیط کششی پشت قوسی است. در شمال غرب گشت، مجموعه افیولیتی شاندرمن رخنمون دارد که حاکی از زایش و ظهور پوسته اقیانوسی در آن محدوده است.

چکیده سنگ های آتشفشانی فلسیک بخش قابل ملاحظه ای از توالی آتشفشانی ترشیری شمال غرب کاشان را به خود اختصاص داده است. این منطقه بخشی از کمان ماگمایی ارومیه – دختر محسوب شده و طیفی از سنگ های آندزیت بازالتی، آندزیت، داسیت و ریولیت را شامل می گردد. سنگ های آتشفشانی فلسیک منطقه به طور عمده دارای بافت پورفیریتیک و خمیره ای بسیار ریزدانه و گاه میکرولیتی تا شیشه ای هستند. فنوکریست های فلدسپات کم و بیش حضور دارند، بلورها ریز (1 تا 3 میلیمتر) و حداکثر 20 درصد حجم سنگ را در بر می گیرد. بلورهای درشت کلینوپیروکسن، آمفیبول و کانی های اپک به ندرت دیده می شوند. بر اساس فراوانی عناصر نادر می توان نمونه های منطقه مورد مطالعه را به سه سری تقسیم نمود. دو نمونه دارای پایین ترین فراوانی عناصر نادر سنگین همچون lu و yb هستند. این نمونه ها تحت عنوان سری فقیر از خاکهای نادر سنگین (low-hree) یا آداکیتی معرفی می گردند. سری دوم متشکل از چهار نمونه ای است که به نسبت غنی از عناصر ناسازگار می باشند و تحت عنوان high-hfse معرفی می گردند. سری سوم نمونه ها که متشکل از چهار نمونه می باشد، به نسبت فقیر از عناصر ناسازگار است (low-hfse). الگوهای نرمالایز شده کم شیب عناصر نادر و خاک های نادر سری low-hfse، همچنین میزان سیلیس کمتر این سری گویای تفریق یافتگی کمتر می باشد. نبود آنومالی منفی sr و eu برای سری low-hfse، گواه بر تفریق یافتگی کمتر این سری می باشد. یافت شدن سری اخیر در قسمت پایین توالی آتشفشانی شمال غرب کاشان را می توان ناشی از نرخ بیشتر ماگماتیسم و صعود سریعتر ماگمای مادر این سری دانست به گونه ای که ماگما، آلودگی پوسته ای کمتر و میزان تفریق ناچیزی را متحمل شده است. الگوهای پر شیب عناصر نادر و خاک های نادر سری high-hfse، همچنین میزان سیلیس بیشتر و آنومالی منفی sr و eu این سری گویای تفریق یافتگی بیشتر می باشد. یافت شدن سری اخیر در قسمت بالای توالی آتشفشانی شمال غرب کاشان را می توان ناشی از کند شدن نرخ ماگماتیسم پدید آورنده آن و صعود تدریجی ماگمای مادر این سری دانست به گونه ای که ماده مذاب فرصت بیشتری برای تفریق و نیز آلودگی به توسط پوسته داشته است. سنگ های آتشفشانی سری low-hree که به صورت دایک هایی در توالی آتشفشانی ترشیری شمال غرب کاشان نفوذ نموده اند، دارای ویژگی آداکیتی هستند. قسمت اصلی توالی آتشفشانی شمال غرب کاشان (متشکل از سری های low-hfse و high-hfse) احتمالا مشتق از سنگ منشاء گوه گوشته (که توسط سیالات فرورانشی متاسوماتیزه شده) می باشد، بهرحال به نظر می رسد که ماگمای مادر سنگ های آداکیتی (سری low-hree) حاصل ذوب بخشی لبه فرورونده نئوتتیس باشد.

مجموعه نفوذی کال کافی در شمال شرق انارک (286 کیلومتری شمال شرق اصفهان) و در بخش غربی بلوک یزد قرار دارد. سنگ میزبان توده نفوذی، دگرگونه های انارک (گروه چاه گربه) با سن neo proterozoic می باشد. توده نفوذی مذکور در بخش شرقی دارای کنتاکت گسلی با سنگهای آتشفشانی ائوسن است. شواهد صحرایی- زمین شناسی و تعیین سن مطلق انجام شده توسط زمین شناسان روس، سنی در حدود ائوسن فوقانی را برای مجموعه کال کافی مطرح می سازد. بررسی های انجام شده حاکی از حداقل چهار فاز ماگمایی در مجموعه نفوذی کال کافی است. فاز نخست با ترکیب بازیک (گابرو - مونزوگابرو و در نهایت دیوریت)، فاز دوم ترکیبی از مونزونیت تا سینیت را شامل می شود و فاز سوم شامل کوارتزمونزونیت تا کوارتزسینیت و سرانجام فاز چهارم شامل ترم هایی از گرانیت آلکالن تا مونزوگرانیت را در بر می گیرد. مطالعات شیمی کانی ها نشان می دهد که بیوتیت های این مجموعه در محدوده بیوتیت منیزیم دار تا فلوگوپیت قرار می گیرند. آمفیبول ها از نوع کلسیک بوده و ترکیب هورنبلند منیزیم دار تا اکتینولیت دارند در حالی که در سنگ های بازیک ترکیب پاراگازیت نشان می دهد. ترکیب پیروکسن در محدوده دیوپسید و اوژیت واقع شده اند. نتایج آنالیز مایکروپروب پلاژیوکلازها در این مجموعه بیانگر وجود زونینگ نوسانی عادی و معکوس در نمونه ها است و ترکیب پلاژیوکلازهای موجود در گرانیتوئیدهای پتاسیک: آلبیت و در کوارتز مونزونیت، مونزونیت ، گرانیت، آنکلاو و دایک ها در محدوده آلبیت - الیگوکلاز و در سنگ های بازیک در گستره ای از الیگوکلاز- آندزین تا بیتونیت در نوسان است. الیوین های سنگ های بازیک از نوع هیالوسیدریت و اسپینل ها ترکیب اسپینل آهن (مانیتیت) و اسپینل آلومینیوم دار (هرسینیت) دارند. ترکیب شیمی کانی های فوق بیانگر ماهیت کالک- آلکالن و محیط تکتونیکی مرتبط با فرورانش این مجموعه است. میانگین دمای محاسبه شده با استفاده ترمومتری هورنبلند- پلاژیوکلاز در سنگ های بازیک، مونزونیت ها، کوارتز مونزونیت ها به ترتیب حدود 872 ، 677 و 668 درجه سانتیگراد محاسبه شده است. فشار حاکم بر توده مورد مطالعه به روش اشمیت به طور متوسط در کوارتز مونزونیت ها حدود3/1- 1 کیلو بار ، مونزونیت ها حدود ، 5/0 کیلوبار و گابرو 7 کیلوبار به دست می آید که به ترتیب با اعماق 3 کیلومتری برای کوارتز مونزونیت، 2/1 کیلومتری برای مونزونیت و 20 کیلومتری برای گابرو ها مطابقت دارد. توده گرانیتوئیدی کال کافی از نوع شوشونیتی و متاآلومین می باشد و به گرانیتوئیدهای نوع i ، سری مانیتیت تعلق دارد. نسبت های بالای lile و lree در گرانیتوئید کال کافی حاکی از شکل گیری آنها در درجات پایین ذوب بخشی است. همچنین میزان بالای استرانسیم در این گرانیتوئیدها از یکسو و فقدان آنومالی eu در الگوی عناصر نادر خاکی از سوی دیگر، مبین عدم حضور پلاژیوکلاز در تفاله ذوب می باشد. به بیان دیگر بخش عمده پلاژیوکلاز سنگ منشا وارد فاز مذاب شده است. علاوه بر این تهی شدگی hree معرف حضور گارنت درپسمانده ذوب می باشد. از سوی دیگر نسبت بالای sr/y و la/yb ، فراوانی sr ، mg# بالا و گستردگی محدوده تغییرات آلومینیم از جمله شواهدی هستند که شباهت ماگمای ناحیه مورد مطالعه را با ماگماهای آداکیتی تقویت می کند. ویژگی های ژئوشیمیایی این مجموعه بیانگر ذوب بخشی از پوسته پایینی دلامینامینه شده (آمفیبولیت پوسته ای) همراه با مقادیری مذاب گوشته ای در تولید این ماگماهاست. بر این اساس مدل سازی رقومی ترکیب کانی شناسی سنگ منشا، آمفیبولیت گارنت دار (5% گارنت) تخمین زده می شود که در عمقی بالاتر از 40 کیلومتر شکل گرفته اند.

چکیده: منطقه مورد مطالعه واقع در غرب نایین و در بخش مرکزی مجموعه ماگمایی ارومیه دختر قرار دارد. در این ناحیه توالی ضخیمی از سنگهای بازیک، حدواسط و اسیدی دیده می شوند. سنگهای بازیک- حدواسط در این ناحیه اغلب به صورت گدازه لایه لایه هستند که در محیط خشکی فوران نموده اند. سنگهای اسیدی اغلب به صورت گنبدهایی در ابعاد مختلف رخنمون دارند. سنگهای بازیک در این ناحیه اغلب پورفیریک و دارای نسبتهای مختلف از فنوکریستهای الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز هستند. بر این اساس می توان آنها را به سه دسته تقسیم نمود. دسته اول که دارای فنوکریستهای سالم الیوین و پلاژیوکلاز هستند دسته دوم که دارای فنوکریستهای الیوین به صورت اشکال دروغین، پلاژیوکلاز و به مقدار کمتری فنوکریست کلینوپیروکسن هستند و دسته سوم که دارای فنوکریستهای کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز و فاقد الیوین هستند. نمونه های حد واسط در این ناحیه به دو دسته کلی قابل تقسیم هستند که از ماگمای آبدار و بدون آب ایجاد شده اند. انواعی که از ماگمای آبدار ایجاد شده اند دارای فنوکریستهای آمفیبول و پلاژیوکلاز هستند و انواعی که از ماگمای بدون آب ایجاد شده اند دارای فنوکریستهای پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن می باشند. نمونه های بازیک و حدواسط در این ناحیه ساب آلکالن هستند و غالبا به سری کالک آلکالن و برخی نیز به سری تولئیتی تعلق دارند. در الگوی عناصر نادر نورمالیز شده به گوشته اولیه سنگهای آتشفشانی این ناحیه دارای خصوصیات مرتبط با فرروانش (غنی شدگی از عناصر lile و تهی شدگی از عناصر hfse) هستند. با بررسی دقیق تر این الگو ها می توان این سنگهای آتشفشانی را به 5 دسته تقسیم نمود که عبارتند از 1-سری تهی از zr، که دارای تهی شدگی از عناصر نادر و آنومالی منفی zr-hf است. آنومالی مثبت ba نیز در این نمونه ها مشهود است. 2- سری غنی از k، غنی شدگی از عناصر لیتوفیل را نشان می دهد و دارای آنومالی های مثبت k, rb,ba است. 3- سری غنی از th که بطور یکنواخت غنی از u-th و عناصر لیتوفیل است.4- سری غنی از nb، که غنی شدگی از nb-ta را نشان می دهد. 5- سری آداکیتی که دارای تهی شدگی از hree و غنی شدگی از sr است. تغییرات قابل ملاحظه ای در مقدار نسبتهای ایزوتوپی sr و nd در میان نمونه های آتشفشانی غرب نایین وجود دارد. نسبتهای ایزوتوپی 87sr/86sr و 143nd/144nd به ترتیب در بین مقادیر 70431/0تا 70608/0و 51252/0تا 51277/0قرار دارد. نسبت ایزوتوپهای سرب 206pb/204pb، 207pb/204pb و 208pb/204pb به ترتیب بین 44/18تا 7/18 و 59/15تا 83/15 و 51/38تا 37/39 قرار دارند. نمونه های آداکیتی غنی از سیلیس و نمونه های سری فقیر از zr نسبتهای ایزوتوپی pb و sr بالاتری از بقیه نمونه ها دارند در حالی که حداقل مقدار نسبت ایزوتوپی nd را نشان می دهند. بر خلاف این نمونه های آداکیتی دارای مقدار سیلیس پایین و نمونه های سری غنی از nb پایینترین مقدار نسبتهای ایزوتوپی pb و sr و بالاترین مقدار نستهای ایزوتوپی nd را نشان می دهند. بر اساس داده های تعیین سن ارائه شده در این رساله قدیمی ترین سنگهای بازیک به سن 5/26 میلیون سال به سری غنی از nb تعلق دارند که از گوشته استنوسفری غنی شده ایجاد شده اند. این گوشته غنی جایگزین گوشته لیتوسفری شده است که منشاء ماگماتیسم مجموعه ماگمایی ارومیه دختر در زمان ائوسن بوده است. سنگهای بازیک فقیر از zr به دارای سن 6/20 میلیون سال و غنی از th دارای سن 7/19 میلیون سال هستند و از گوشته لیتوسفری ایجاد شده اند و نشانه تغییر نوع گوشته در زمان میو سن آغازین هستند. این جایگزینی گوشته استنوسفری با گوه گوشته ای لیتوسفری در این زمان شاید به دلیل افزایش سرعت فرورانش ایجاد شده باشد. جوانترین سنگهای آتشفشانی این ناحیه دم های آداکیتی به سن 7/18 میلیون سال می باشند. تشکیل این سنگهای آداکیتی ناشی از بالا آمدن لبه فررونده به عمقی است که سولیدوس اکلوژیت را قطع نموده است.

منطقه مورد مطاله در جنوب باختری فاروج و در مرز بین زون بینالود و کپه داغ قرار دارند که دارای دو سری سنگی با ترکیب اسیدی و بازیک می باشد. سری اسیدی دارای و یژگی های آداکیتی است که در اثر ل

چکیده ندارد.