چکیده پنبه یکی از گرانبهاترین و ارزشمندترین محصولاتی است که از نظر اقتصادی موقعیت خاصی در جهان امروزی به دست آورده است. قارچ عامل بیماری پژمردگی آوندی verticillium dahliaeو نماتد مولد گره ریشه meloidogyne incognita از شایع ترین و مخرب ترین عوامل بیماریزا در پنبه می باشند. به منظور بررسی اثر متقابل بین این دو عامل، نماتد meloidogyne incognita از گیاهان میزبان جدا شد و پس از تعیین گونه و نژاد، با تلقیح به نشای گوجه فرنگی تکثیر یافت. قارچ verticillium dahliae نیز پس از جداسازی از بوته های آلوده پنبه، کشت و شناسایی گردید و برای تکثیر، به بذر گندم رقم تجن (سه بار اتوکلاو شده) انتقال یافت. بررسی اثر متقابل این دو عامل بر روی 4 رقم پنبه (ساحل، n200، مهر و ورامین) در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی و در 4 تکرار و با 6 تیمار در گلخانه صورت گرفت. تیمارها شامل (شاهد، قارچ به تنهایی، نماتد به تنهایی با غلظت 2300، نماتد به تنهایی با غلظت 7000، قارچ و نماتد همزمان با غلظت2300 و قارچ و نماتد همزمان با غلظت7000) بودند. 104×12 میکرواسکلروت برای هر تیمار قارچ و 7000 و 2300 تخم و لارو سن دو (نژاد 2)m. incognita ، برای تیمارهای مربوط به نماتد (بسته به تیمار مورد نظر)، به گیاهچه های 60 روزه ی پنبه، مایه زنی گردید. نتایج این بررسی پس از 2 ماه نشان داد که اثرات متقابل قارچ verticillium dahliae و نماتد meloidogyne incognitaدر پنبه از نوع تشدید کننده بود. به طوری که ترکیب هم زمان قارچ و نماتد افزایش معنی داری در سطح 1 درصد در شدت پژمردگی داشت. نتایج نشان داد با افزایش غلظت نماتد، پوسیدگی ریشه، تعداد گره و کیسه تخم نیز افزایش و طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه کاهش یافت. بر اساس نتایج بررسی، رقم n200 کاهش معنی داری در سطح 1 درصد در تعداد کیسه تخم نشان داد. همچنین شدت پژمردگی در رقم ورامین بیشتر از سایر ارقام بود. میزان پوسیدگی ریشه در رقم n200 کمتر از ارقام دیگر دیده شد.