مصرف گرایی علمی و کثرت ترجمه در تحقیقات وآثار جامعه شناسان ایرانی در گزارش بسیاری از جامعه شناسان مورد نقد قرار گرفته و به عنوان یکی از موانع تولید علم و نظریه پردازی قلمداد شده است. از آنجا که انتقادات مذکور بیشتر به صورت نقلی بوده و به دستاوردها نیز کمتر توجه شده است، تحقیق حاضر بر آن است تا وضعیت آثار تالیفی جامعه شناسان ایرانی را در مورد نظریه های جامعه شناسی به طور عام مورد بررسی عینی تر قرار دهد و انواع آن را شناسایی کند. این مهم به مثابه بازاندیشی در جامعه شناسی و شناخت دقیق ابعاد و سویه های مختلف آن، دارای اهمیت است ، چرا که جامعه شناسی اگر بخواهد در جامعه منشاء اثر باشد لازم است که به صورتی مداوم به بازشناسایی عینی و ارزیابی نقاط قوت وضعف خود بپردازد . رویکرد روشی تحقیق حاضر نوع شناسی است که بر اساس مدل ریتزر از نوع شناسی فرانظریه پردازی صورت گرفته است. جامعه مورد مطالعه و نمونه گیری شامل کلیه آثار تالیفی جامعه شناسان ایرانی درباره نظریه های جامعه شناسی بطور عام می باشد. تکنیک خاص تحقیق تحلیل محتوای کیفی و بررسی کتابخانه ای بوده است. یافته ها بیانگر آن است که نوع غالب فرانظریه در تالیفات مذکور، از نوع اول یا mu است که هدف آن دستیابی به درکی بهترو عمیق تر از نظریه های موجود است. این یافته تائیدی است بر انتقادات وارد بر آثار جامعه شناسی در ایران که کثرت آن به فقر نظریه پردازی انجامیده است. در عین حال یافته های تحقیق بیانگر دستاوردهایی است هر چند اندک ولی زمینه گسترش نظریه جدید (نوع mp ) و نیز چشم انداز های نظری فراگیر (نوع mo) را فراهم می نماید . شایان ذکر است که در یکی از آثار تالیفی، به تلاشی در جهت فرانظریه پردازی بومی برمی خوریم که در انواع فرانظریه ریتزر و ابعاد و مولفه های آن پیش بینی نشده است . این یافته زمینه توسعه مدل فرانظریه ریتزر را نیز فراهم نموده است.