نام پژوهشگر: ناهید سیاری

بررسی علل توسعه نیافتگی ایران از دیدگاه روزنامه اختر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه یزد - دانشکده علوم انسانی 1391
  ناهید سیاری   زهره چراغی

یکی از روزنامه های فارسی زبان که در خارج از ایران چاپ و منتشر می شد و در ایران مورد علاقه شدید اهل نظر و اصحاب دانش و بینش قرار داشت روزنامه اختر بود که در استانبول کانون اندیشه های نوگرای غربی عاصمه ی جهان اسلام و قطب و محور اسلام به سبک و سیاق جدیدی به مدیریت محمد طاهر تبریزی به طبع رسید. استانبول یکی از مراکز ترقی و روشن فکری و از دیر باز مورد توجه جامعه ایرانی و دوست داران اهل دانش و بینش به شمار می رفت هم چنین هم جواری با سرزمین های متمدن اروپایی به دلیل موقعیت جغرافیایی تجدد وپیشرفت روز افزون استانبول را به همراه داشت و این شهر در انتقال مفاهیم و اندیشه های نوین و متجدد نقش فعالی بر عهده داشت و فضای نسبتا باز مطبوعات آنجا جولان گاه مناسبی برای ارائه و اشاعه افکار نو و آزادی طلبانه ایرانیان مقیم آن جا بود. هم چنین نزدیکی جغرافیایی استانبول به مناطق مرزی ایران و تشابه زبانی و اشتراکات فرهنگی و وجه مذهبی همه جذابیت های خاص را درمقابل سایر نقاط جهان برای ایرانیان آفریده بود تا در آنجا رحل اقامت بیفکنند. در همین برهه از زمان روشن فکران و نخبگان ایران که مردانی آزادی خواه و مترقی و غیرت مند بودند سر خورده از حکومت مستبد و متحجر ومختنق و اوضاع نابسامان فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی عصر خود به دامان مهد دانش و آزادی روی آوردند. این نویسندگان که از مصائب کشور آگاه بودند با استفاده از آزادی و فضای سیاسی استانبول ، اندیشه ها و عقاید نویافته خود را که بی تاثیر از آن محیط نبود ، در جهت حفظ منافع ملی و آگاه نمودن هم وطنان خویش در قالب مقالات سودمند و پرمایه به اطلاع عموم رساندند و در پیش آمدها و اتفاقات دست نوشته هایی گران سنگ از خود به یادگار گذاشتند. چنین بود که این ایرانیان روشن فکر گریخته از وطن «روزنامه اختر» را وسیله ای برای اشاعه افکار آزادی خواهانه خود قرار دادند و به زودی روزنامه اختر مشهور و معروف شد و به صورت ابزاری در دست کسانی افتاد که استبداد و تحجر در جامعه ایران را مانع از وصول به سعادت و سلامت می دانستند و می کوشیدند که با زبان قلم و سلاح اندیشه بتوانند مردم ایران را به اصول حریت ،آزادی، قانون و پیشرفت همه جانبه آشنا سازند. روزنامه اختر میدان جولان فکر و قلم عناصر دانا و بینایی قرار گرفت که به جهاتی از اقامت در وطن چشم پوشیده و در استانبول رحل اقامت افکنده بودند و هم چنین مستقیم و غیر مستقیم تمام سازمانهای سیاسی و اداری ایران را مورد انتقاد شدید قرار می دادند و خواهان از بین رفتن تمامی موانع توسعه نیافتگی در ایران بودند. از جمله کسانی که با این روزنامه همکاری داشتند میرزا عبدالحسین معروف به میرزا آقا خان کرمانی از پیشگامان اندیشه آزادی خواهی در جنبش مشروطه ایران بود و یکی دیگر از سردمداران اختر میرزا ملکم خان می باشد که به دنبال ایجاد اصلاحات اساسی در ایران بود.