چکیده: مورخان نظرات مختلفی در مورد علل ورود مسلمانان به ایران ارائه می کنند. با پیدایی اسلام و اتحاد عربستان در زمان حضرت محمد (ص) و تشکیل حکومت اسلام، به علل سیاسی و نظامی که ناشی از تهدید خارجی بود لزوم توجه به خارج عربستان احساس شد. در زمان ابوبکر و پیدایی بحران رده به این علل دو علت اقتصادی واجتماعی افزوده شد و مسلمین در تعقیب فراریان رده وارد بین النهرین شدند. با ورود مسلمانان به بین النهرین میان منافع ساسانیان و مسلمین تعارض ایجاد شده و به صورت اجتناب ناپذیر به برخورد طرفین منجر گردید، اما قبل از ورود مسلمانان به بین النهرین و سپس ایران، دولت ساسانی فروپاشیده بود. این فروپاشی که پس از اصلاحات خسرو یکم آغاز شده بود پس از خسرو دوم به فروپاشی اقتدار مرکزی و ایالتی ساسانیان انجامید، تا عهد یزدگرد سوم ادامه یافت و در طی آن حکومت ایران به دست سردارن متعدد و جاه طلبی افتاد که هر یک در پیِ منافع خود بودند. به این ترتیب، جنگ-های نخستین تنها زد و خوردهای پراکنده میان مسلمین و اهالی مناطق بین تیسفون تا قادسیه بود و جلولا تنها مقری دفاعی بود که به دست مسلمانان افتاد. پس از جلولا مسلمین به صورتی اجتناب ناپذیر از سمت خوزستان وارد ایران شدند و واقعه نهاوند نیز نه یک جنگ تمام عیار بلکه زد و خوردی بود برای ورود به دژ و قلعه ای محکم و استوار در منطقه ای کوهستانی؛ چنانکه در تنها برخوردی که به شکست مسلمانان منجر شد یعنی نبرد جسر نیز آنان نه با سپاه ساسانیان بلکه با سپاه ماد و آذربایجان و حاکم محلی آن روبرو بودند. اما روند ورود و تسلط مسلمانان بر ایران روندی مستمر و تدریجی بود که تا عهد امویان ادامه یافت. آنان که در تعقیب یزدگرد بودند پس از مرگ وی به دنبال بازماندگانش از خراسان وارد ماورءالنهر شدند.