چکیده هدف پژوهش حاضر ارائه راهبردهای راهنمایی پایان نامه ها و رساله های تحصیلات تکمیلی (تحلیلی بر وضع موجود و ترسیم وضع مطلوب) بود. به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، روش این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل؛ دانشجویان دوره ی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد که از موضوع رساله خود دفاع کرده بودند و دانشجویان کارشناسی ارشد که حداقل 3 ماه از تاریخ دفاع از پیشنهاده ی پژوهشی آن ها گذشته بود، همچنین استادان راهنمای این دانشگاه طی سال تحصیلی 91-1390 بود. از جامعه مذکور، 102 تن استاد راهنما، 63 تن دانشجوی دکتری و 139 تن دانشجوی کارشناسی ارشد با روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شدند. با استفاده از پرسشنامه های محقق ساخته، عملکرد استادان راهنما و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در فرایند راهنمایی پایان نامه و رساله مورد آزمون قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری تی تک نمونه ای، تی مستقل، تحلیل واریانس چندمتغیره، و آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که عملکرد استادان راهنما در فرایند راهنمایی پایان نامه و رساله از دیدگاه دانشجویان در کل مقیاس و مولفه های آن و همچنین عملکرد دانشجویان در فرایند انجام پایان نامه یا رساله از دیدگاه استادان راهنما در کل مقیاس و مولفه های مشارکت اثربخش و تعامل اثربخش در نقطه 75 درصدی به طور معناداری پایین تر از حد مطلوب بود (p<.01). بین وضع مطلوب و وضع موجود کل مقیاس عملکرد استادان راهنما و مولفه های آن از دیدگاه دانشجویان و در کل مقیاس عملکرد دانشجویان و مولفه های آن از دیدگاه استادان راهنما تفاوت معناداری وجود داشت (p<.01). بین میانگین رتبه ها در مولفه های عملکرد دانشجویان از دیدگاه استادان راهنما (p=.000 ,27/67= (3)x2) و در مولفه های عملکرد استادان راهنما از دیدگاه دانشجویان تفاوت معناداری وجود داشت (p=.000 ,32/327= (3)x2). همچنین بین گروه های آموزشی مختلف از لحاظ خرده مقیاس های عملکرد دانشجویان از دیدگاه استادان راهنما تفاوت معناداری وجود داشت (f(4, 94)= 3.77, p= 0.000)، اما درخرده مقیاس های عملکرد استادان راهنما از دیدگاه دانشجویان در گروه های آموزشی مختلف تفاوت معناداری مشاهده نشد (f(4, 194)= 1.36, p= 0.37). به نظر می رسد استاد راهنما و دانشجو، در فرایند راهنمایی پایان نامه، عملکرد مطلوبی نداشته و با وظایف و تعهدات خود آشنایی لازم را ندارند. در نهایت، برای بهبود وضعیت راهنمایی پایان نامه و رساله، چهار راهبرد توجه اثربخش، همدلی اثربخش، توانمندسازی اثربخش، و حریم حرفه ای اثربخش به منظور بهبود عملکرد استاد راهنما در فرایند راهنمایی و چهار راهبرد مشارکت اثربخش، تعهد اثربخش، تعامل اثربخش و علاقه ی اثربخش به منظور بهبود عملکرد دانشجو در فرایند انجام پایان نامه یا رساله ارائه گردید. ، ، ، تعهدات استاد راهنما، ، تحصیلات تکمیلی. process guidance,, obligations for students, graduate.