نام پژوهشگر: آرمین دخت امین

نظام اداری تیموریان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1391
  آرمین دخت امین   هوشنگ خسرو بیگی

محور اصلی این پژوهش، بررسی ساختار اداری تیموریان و چگونگی کارکرد و عوامل موثر بر آن می باشد. تیمور از یک سو خود را جانشین چنگیز تلقی می نمود و از سوی دیگر در خود مشروعیت لازم برای فرمانروایی را نمی یافت. بنابر این وی برای ایجاد این مشروعیت، به اقداماتی از قبیل نشاندن خان جغتایی از احفاد چنگیز به تخت سلطنت ، ازدواج با شاهزاده خانم های مغول و رساندن نسب خود به چنگیز و مباهات به آن، مبادرت می نمود. دربار تیمور از شکوه یک دریار واقعی برخوردار بود که در آن رسوم و آیین های ویژه ای به اجرا گذارده می شد. در این دربار باشکوه ،مأمورانی با وظایفی چون خدمات و تشریفات ، انتظامات و ندیمان و همنشینان سلطان حضور داشتند. در سازمان اداری تیموریان ، امیر یا سلطان در رأس قرار داشت. اداره قلمرو تیموری در اختیار سه دیوان به نام های دیوان اعلی ، دیوان جغتایی و دیوان یارغو بود. نخستین دیوان ، دیوان اعلی نام داشت . این دیوان، دیوانی جهت اداره امور مالی بود که کار بدستان تاجیک یا غیر ترک در آن به فعالیت می پرداختند. دیوان اعلی از زیر مجموعه هایی چون دیوان انشا، دیوان اشراف ، دیوان استیفا و ...تشکیل می گردید. دیوان دیگر،دیوان جغتایی باکارمندانی جغتایی تبار بود که رسیدگی به امور نظامی از قبیل تشکیل قوریلتا ها ، روابط با سفرای کشور های بیگانه ، حفظ و حراست از ارزش های حکومت تیموری وبرگزاری محکمه نظامی امرای جغتایی در آن صورت می پذیرفت.با این حال امرای جغتایی گاه در امور دیوان اعلی نیز دخالت می جستند. رسیدگی به جرایم شرعی و عرفی نیز در دیوان یارغو یا تواچی صورت می پذیرفت. سازمان اداری مرکز برای اداره امور خود و ایفای وظایف و نیز کسب در آمد های مالی همچون گذشته ،حیطه عملکرد خود را در ایالات با استفاده از مأموران ایالتی خود گسترش داده بود.این مأموران در دو دسته مأموران سیاسی، نظامی و انتظامی و مأموران شرعی و عرفی به ایفای وظایف خویش می پرداختند.