نام پژوهشگر: محمود تقی زاذه

بررسی تفصیلی روشهای تحقیق در شیعه شناسی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1391
  منوچهر ذوالفقاری   محمود تقی زاذه

شیعه شناسی به رشته ای اطلاق می شود که از مجموعه ی مسائل به هم بافته ی یک جمعیت مذهبی به نام شیعه بحث می کند. از نحوه ی پیدایش و شکل گیری آن در تاریخ اسلام، از چگونگی بسط و گسترش آن در میان اقوام مختلف عرب و عجم، از شاخه ها و نحله ها، رهبران و دانشمندان، منابع و متون، معارف و دانش ها، آموزه ها، آیین ها، اصول عقیدتی، نقش تاریخی و تمدنی و نیز وضعیت فعلی شیعیان در جغرافیای مسکون. این رشته معرفتی بین رشته ای بوده و در میان دانش های الاهیات و علوم اجتماعی جای گرفته و این دو را به یکدیگر پیوند می دهد و با توجه به همین موضوع، به لحاظ روش شناسی و تکنیک های مورد استفاده رشته ای بینابین می باشد. یعنی هم از روش های الاهیاتی استفاده می کند و هم از روش های علوم اجتماعی. در یک تقسیم بندی دانش شیعه شناسی به سه رشته ی الاهیات شیعی با گرایش های: تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق و کلام، رشته ی تاریخ تشیع با گرایش های: تاریخ پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع)، تاریخ دولت ها و حکومت های شیعی، تاریخ اجتماعی شیعیان و نقش شیعیان در تمدن اسلامی و رشته ی مطالعات فرهنگی- اجتماعی شیعیان با گرایش های: جمعیت شناسی، مردم شناسی و جامعه شناسی شیعیان قابل تقسیم است. گرایش-های مربوط به رشته ی الاهیات شیعی مستند به متون بوده و پژوهشگران این علوم در بررسی موضوعات مورد مطالعه ی خود از روش های اسنادی/ کتابخانه ای و تفسیری با رویکردهای نقلی، عقلی و یا ترکیبی استفاده می نمایند. گرایش های مربوط به رشته ی تاریخ تشیع، مستند به گزارش های تاریخی هستند و پژوهشگران این عرصه در بررسی مسائل مورد مطالعه ی خود از روش های اسنادی/ کتابخانه ای با رعایت قواعد تاریخ نگاری اسلامی شیعی بهره می برند. گرایش های مربوط به رشته ی مطالعات فرهنگی اجتماعی شیعیان با پژوهش در واقعیت ها و نمودهای خارجی همراه هستند و پژوهشگران این علوم از روش های کمی و کیفی، میدانی و مشاهده ای، اسنادی و یا از ترکیبی از دو یا چند روش نام برده شده استفاده می نمایند.