این پژوهش به منظور تعیین اثر تغییر کاربری اراضی از مرتع به دیم زاربر برخی از مهم ترین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک از قبیل ذخیره کربن آلی ذره ای در بخشی از مراتع استان کرمانشاه (حوزه لیله و حوزه روانسر) و استان کردستان (حوزه رازآور در محدوده روستای کلوچه و گردنه مروارید) انجام گرفت. برای نمونه برداری از خاک و پوشش گیاهی در هر کاربری، از طرح آزمایشی کاملا تصادفی و آزمون تی مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که بر اثر تغییر کاربری اراضی از مرتع به دیم (نخودزار) در حوزه لیله مقادیر کربن آلی ذره ای 48%، نیتروژن آلی ذره ای 24%، کربن آلی کل 32% و نیتروژن کل 55%کاهش و وزن مخصوص حقیقی 8% افزایش معنی دار یافت. اگر چه تغییر اسیدیته خاک جزئی به نظر می رسد، اما افزایش اندک آن با تغییر کاربری از مرتع به نخودزار معنی دار بود (01/0p<). در حوزه روانسر تغییر کاربری اراضی مرتعی به کشت دیم (گندم زار) بر مقدار کربن آلی و کربن آلی ذره ای تغییری ایجاد نکرد، اما نیتروژن کل 10%، نیتروژن آلی ذره ای 4%، تخلخل خاک 22% و فسفر 39% به مقدار قابل توجهی روند کاهشی را نشان دادند. در روستای کلوچه نیتروژن آلی ذره ای در گندمزار 69%و در گردنه مروارید 40% کاهش یافت. در سایر خصوصیات فیزیکو شیمیایی اندازه گیری شده اختلاف معنی داری بین مرتع و دیم زار مشاهده نشد (01/0p<). در مرحله بعد با استفاده از رابطه رگرسیون خطی چند متغیره مهم ترین عوامل خاکی موثر بر تغییرات مواد آلی ذره ای که بسیار حساس به تغییرات مدیریتی هستند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در کاربری مرتع فسفر، هدایت الکتریکی و تخلخل مهم ترین عوامل موثر بر مواد آلی ذره ای بودند. همچنین بافت و میزان گچ خاک مهم ترین عوامل خاکی موثر بر مواد آلی ذره ای در کاربری دیم بودند. به طور کلی، نتایج این بررسی نشان داد که تغییر کاربری از مرتع به دیم زار بر خصوصیات خاک اثر منفی گذاشته و سبب کاهش کیفیت خاک می گردد

این پژوهش به منظور شبیه سازی پویایی کربن آلی خاک چمنزارهای استان کردستان (منطقه بلدستی و گردنه صلوات آباد دهگلان) و همچنین بررسی اثر تغییر کاربری چمنزار به کشت گندم و یونجه بر برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شده است. برای شبیه¬سازی پویایی کربن آلی خاک از مدل century استفاده شد. در هر یک از سایت¬های مطالعاتی مناطق معرف تعیین گردید و نمونه برداری خاک و گیاه به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. برای شبیه سازی ابتدا مقادیر کربن، نیتروژن، فسفر و گوگرد گیاه و خاک و همچنین لیگنین گیاه در مناطق مذکور اندازه گیری شد. سپس با استفاده از داده های تحقیق و منابع علمی پارامترهای مدل تعیین گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با تجزیه واریانس و استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد اختلاف معنی داری بین کاربری¬های مذکور در سطح احتمال 5 درصد از لحاظ مقدار کربن آلی، فسفر، هدایت الکتریکی و وزن مخصوص ظاهری وجود دارد. تغییر در کاربری اراضی سبب کاهش کربن آلی و فسفر، تخریب ساختمان خاک، کاهش هدایت الکتریکی و افزایش وزن مخصوص ظاهری شد. در اثر تبدیل چمنزار به کشت یونجه و گندم کربن آلی خاک به ترتیب 32/64 و 87/64 درصد، فسفر به ترتیب 84/25 و 67/45 و هدایت الکتریکی 48 و 52 درصد کاهش پیدا کرده است. وزن مخصوص ظاهری نیز به ترتیب در گندم دیم و یونجه آبی 5/5 و 1/2 درصد افزایش یافته است. مقایسه کمیت های شبیه سازی شده با مشاهده شده نشان داد که کارایی مدل century در شبیه سازی کربن آلی خاک رضایت بخش است. نتایج پیش بینی های مدل در خصوص روند تغییرات کربن آلی خاک تحت سناریوهای مختلف حاکی از آن است که در دراز مدت کربن آلی خاک چمنزار تحت چرای اصولی با رعایت زمان چرا و ظرفیت چرا کاهش نخواهد یافت و لی دروی علوفه، چرای مفرط و خارج از فصل چرا و تبدیل چمنزار به کشت گندم و یونجه باعث کاهش مقدار کربن آلی و در نتیجه کاهش عملکرد اکوسیستم خواهد شد.

یکی از راههایی که می توان به وضعیت اکوسیستم پی برد بررسی غنای گونه ای می باشد. در این خصوص استفاده از روش های مناسب اندازه گیری غنای گونه ای بسیار اهمیت دارد. بدین منظور جهت افزایش دقت در اندازه گیری غنای گونه ای اقدام به مقایسه شکل پلات وپراکنش آن در سطوح مختلف پلات در برآورد غنای گونه ای گردید.این مقایسه در قالب سه طرح ویتاکر، طرح استولگرن و یک طرح جدید (آریز) در بخشی از مراتع گردنه آریز سنندج انجام گرفت.طرح پیشنهادی (آریز) در این تحقیق حاصل تغییر در ابعاد و پراکندگی زیرپلات ها در طرح استولگرن است.این مطالعه در تیپ گیاهی علفزار و با سه تکرار انجام گرفت.در ابتدا طرح های مورد مقایسه به وسیله پیکه های چوبی و طناب در منطقه تحت مطالعه پیاده شد و سپس اقدام به شمارش گونه ها در داخل پلات ها گردید. برای محاسبه شاخص های غنا، تنوع و یکنواختی در زیر پلات 1 متر مربعی نیز اقدام به شمارش فراوانی هر کدام از گونه ها گردید. تجزیه و تحلیل داده ها به روش آماری فاکتوریل در قالب طرح های کاملا تصادفی و با استفاده از نرم افزار spss نسخه 17 انجام شد.نتایج نشان داد که سه طرح مذکور در نشان دادن برآورد غنای گونه ای دارای تفاوت معنی دار هستند.همچنین مدل رگرسیون تعیین غنای گونه ای حاصل از طرح آریز دارای r2بیشتری نسبت به r2 مدل رگرسیون حاصل از طرح ویتاکر و استولگرن می باشد. تجزیه و تحلیل داده-های حاصل از این مطالعه نشان داد که زیر پلات های موجود در سه طرح مورد مقایسه در نشان دادن تعداد گونه های گیاهی بر اساس طیف بیولوژیک دارای تفاوت معنی دار می باشند.

به منظور ارزیابی میزان ذخیره سازی کربن و ازت تحت شدت های متفاوت چرای دام، پژوهشی در منطقه حفاظت شده بیجار در استان کردستان انجام شد. منطقه کاملاً حفاظت شده (چرا نشده یا قرق)، منطقه چرای متوسط و منطقه چرای سنگین به عنوان تیمارهای مختلف چرای دام (درمجاورت یکدیگر) و با در نظر گرفتن خصوصیات توپوگرافی یکسان تیمارها انتخاب شدند. نمونه برداری از پوشش گیاهی به صورت تصادفی- سیستماتیک با استقرار 2 ترانسکت 50 متری و 10 پلات 1×1 متر مربعی در منطقه معرف صورت گرفت. به منظور تعیین بیوماس گیاهی، اقدام به نمونه برداری کامل از اندام های هوایی و لاشبرگ در پلات ها گردید. هم چنین به منظور نمونه برداری از اندام زیر زمینی و خاک با توجه عمق متوسط ریشه دوانی گونه های غالب در دو عمق 25- 0 و 50- 25 سانتی متر و به ابعاد 25 سانتی متر مکعب اقدام به حفر پروفیل گردید. در نمونه های خشک گیاهی و خاک، درصد کربن آلی و ازت محاسبه شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و تی استیودنت مستقل با استفاده از نرم افزار spss انجام شد. نتایج نشان داده است که با افزایش شدت چرای دام ترکیب گیاهی از گراس های چند ساله festuca ovina و tomentellus bromusبه گیاه بوته ای artemisia seiberiو گراس نامرغوب aegilops spتغییر یافته است. نتایج بیانگر آن است که تیمارهای چرای دام اثر کاهش چشمگیری بر ذخایر کربن و ازت بیوماس گیاهی و لاشبرگ داشته اند. نتایج توزیع کربن نیز نشان داد که بیش از 98 درصد از کل ترسیب کربن را کربن آلی خاک تشکیل می دهد و همچنین ذخیره کربن در زیتوده زیر زمینی، بیش از زیتوده هوایی می باشد. قابل ذکر است که در طول 43 سال بر اثر چرای متوسط و سنگین دام در منطقه حفاظت شده به ترتیب 3/3 و 9/1تن در هکتار سالانه هدر رفت کربن داشته است. این در حالی است که تنها چرای سنگین به میزان 3/0 تن در هکتار موجب هدررفت ذخایر ازت شده است.

این تحقیق به منظور بررسی اثر آتش¬سوزی روی برخی از خصوصیات پوشش گیاهی مراتع سنندج صورت گرفته است. به این منظور سه منطقه در اطراف سنندج (با شرایط یکسان)که از 1 تا 3 سال قبل در آنها آتش¬سوزی اتفاق افتاده بود، در نظر گرفته شد. برای نمونه¬برداری از پوشش گیاهی 6 واحدکاری یا سایت (3 سایت آتش¬سوزی و 3 سایت شاهد) انتخاب و در هر یک از سایت¬ها 2 ترانسکت (در راستای شیب و عمود بر شیب) و در امتداد هر ترانسکت 15 پلات مستقر شد (12 ترانسکت و 180 پلات). در داخل پلاتها خصوصیات پوشش گیاهی شامل درصد تاج پوشش گیاهی، خاک لخت، سنگ و سنگریزه، لاشبر و تولید برآورد گردید. تنوع گونه¬ای، یکنواختی و غنا به ترتیب با استفاده از شاخص¬های شانون – وینر، شانون و مارگالف محاسبه گردید. برای مقایسه میانگین¬ خصوصیات گیاهی بین سایت¬های آتش¬سوزی شده و شاهد از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد به غیر از بوته¬ایها، پوشش تاجی در سایر فرم¬های رویشی در سایت¬های آتش¬سوزی به صورت معنی¬داری افزایش یافت. پوشش تاجی کل، درصد خاک لخت و تولید در هر سه سال در اثر آتش¬سوزی دارای افزایش معنی-داری بوده ولی لاشبرگ در اثر آتش¬سوزی بطور معنی¬داری کاهش یافت. آتش¬سوزی بر تنوع در سال اول تأثیری نداشت، اما تنوع در سالهای دوم و سوم پس از آتش¬سوزی افزایش معنی-داری داشت. غنای گونه¬ای در هر سه سال در اثر آتش¬سوزی افزایش معنی¬داری داشت. یکنواختی فقط در سالهای دوم و سوم پس از آتش¬سوزی دارای افزایش معنی¬داری بود. آتش-سوزی باعث افزایش معنی¬دار کلاس خوشخوراکی i و ii شده ولی آتش¬سوزی بر کلاس خوشخوراکی iii در سال اول و دوم تأثیری نداشته اما در سال سوم باعث کاهش معنی¬دار کلاس خوشخوراکی می¬شود. از نتایج چنین استنباط می¬شود که آتش¬سوزی موجب کاهش گونه¬های چوبی و افزایش گیاهان علفی شده و باعث افزایش تولید، تاج¬پوشش، تنوع، غنا، یکنواختی و خوشخوراکی می¬شود. بر اساس نتایج این تحقیق می¬توان آتش را به¬ عنوان یک ابزار مدیریتی ارزان برای احیاء اکوسیستم¬های مرتعی سنندج در نظر گرفت.