نام پژوهشگر: ابوالقاسم شهباز

بررسی تطبیقی براهین اثبات وجود خدا در کلمات امام علی و امام رضا علیهما السلام
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1392
  ابوالقاسم شهباز   سیدمهدی امامی جمعه

پژوهش حاضر به بررسی براهین اثبات وجود خدا که در کلام دو امام معصوم حضرت امام علی و امام رضا ـ علیهما السلام ـ به کار رفته می پردازد تا میزان استفاده ی دو امام و نیز شباهت ها و تفاوت ها در شیوه ی استفاده ی دو امام مشخص گردد. البته وقتی گفته می شود «برهان»، نباید انتظار داشت که در اغلب موارد، براهین کاملی که از صغری و کبری تشکیل شده باشند در کلام دو امام یافت شود، بلکه شاید چنین موردی به صورت کاملا نادر یافت گردد؛ مخصوصا که دغدغه ی امامان، اولا و بالذات اثبات وجود خدا نبوده و بیشتر به بیان صفات و ویژگی های او پرداخته اند، چرا که مخاطبین خداباور چنین نیاز و یا درخواستی را از ایشان نداشته اند. در آن موارد نادر هم باید به موردی اکتفا شود که ملحد، زندیق یا شخصی مادی گرا مستقیما از امام در مورد اثبات وجود خدا سوالی کرده باشد. در این پژوهش، در مجموع، نه برهان در کلمات دو امام مورد بررسی قرار گرفته که عبارتند از: 1) برهان فطرت، 2) برهان نظم، 3) برهان حدوث، 4) برهان امکان ماهوی یا امکان و وجوب، 5) برهان امکان فقری یا وجودی، 6) برهان صدیقین، 7) برهان فسخ عزائم، 8) برهان احتیاط عقلی یا مصلحت اندیشی عملی، 9) برهان نبوت یا هدایت تشریعی. که در کلمات امام علی ـ علیه السلام ـ هشت مورد از این نه برهان (به جز برهان احتیاط عقلی)، و در کلمات امام رضا ـ علیه السلام ـ شش مورد از آنها (منهای برهان امکان ماهوی، برهان فسخ عزائم و برهان هدایت تشریعی) یافت شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. با توجه به این که حجم کلی کلمات امام علی ـ علیه السلام ـ بیش از دو یا سه برابر حجم کلی کلمات امام رضا ـ علیه السلام ـ بوده است این نسبت در مورد براهین و تعداد ادله ی دال بر آنها نیز برقرار است. ضمنا در این تحقیق، شیوه ی به کارگیری براهین توسط دو امام ـ علیهما السلام ـ نیز مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته و شباهت ها و تفاوت ها در محتوا و نوع استفاده مشخص گردیده است.