در معماری اسلامی ایران، مساجد جامع از مهم ترین و شاخص ترین بناهای هر شهر محسوب می شوند. مسجد جامع عتیق اصفهان که گویای بیش از 800 سال هنر معماری ایران است، از جنبه های گوناگون هنری و معماری حایز اهمیت است. یکی از تزیینات شاخص در این بنای یگانه، آرایه های گچی بندآجری است که در منابع مکتوب از آنها با عنوان توپی گچی ته آجری نیز یاد می شود. در این پژوهش پس از پرداختن به نمونه های تاریخی آرایه های گچی بند آجری از دوره های آل بویه، سلجوقی و ایلخانی در مسجد جامع اصفهان، نقوش این تزیینات در چهار گروهِ هندسی، گیاهی، نوشتاری (اسماء و عبارات مقدس) و همچنین نقوش زنجیره ای دسته بندی شده و برخی از رایج ترین آن ها با نرم افزار autocad 2008 ترسیم و ویژگی های هر گروه به طور جداگانه بحث و بررسی شده است. در ادامه با اطلاعات حاصل از مطالعات میدانی، مشاهدات بصری، مدل سازی از فنون مختلف، روش های آزمایشگاهی کلاسیک و روش های دستگاهی شامل تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (sem)، آنالیزهای حاصل از پراش پرتوی ایکس (xrd)؛ به شناخت مصالح و فنون ساخت این تزیینات پرداخته شده است. با توجه به فنون مختلف اجرای این تزییناتِ تلفیقی و موقعیت متفاوت قرارگیری این آرایه ها نسبت به آجرهای تکیه گاه، ویژگی های فنی هر تکنیک به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است. فنون اجرای نقوش در این تزیینات نیز بر اساس شیوه ی شکل دهی در سه دسته ی گچبری، قالبی از نوع مهری و قالبی پیش ساخته طبقه بندی و مورد تحلیل واقع شده است. به جهت دستیابی به طرحی جامع و کارآمد در حیطه ی حفاظت و مرمت آرایه های مذکور، آسیب های آنها در راستای اطلاعات حاصل شده از فنون اجرایی، موقعیت های مکانی و سایر عوامل آسیب رسان، شناسایی و دسته بندی شد. در پایان با بیان پیشنهادات حفاظتی و مرمتی سعی در افزایش ماندگاری آرایه های گچی بند آجری مسجد جامع اصفهان شده است.